نمایشگاه کتاب در بلندمدت به نفع کتاب و کتابخوانی است

نسیم‌آنلاین: نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران امسال نیز مثل سال‌های گذشته برپا شده است. این رویداد به اذعان بسیاری، مهمترین رویداد فرهنگی کشور است و هر سال حال و هوای تازه‌ای به اکوسیستم فرهنگی کشور می‌دهد. 

نمایشگاه کتاب در کشورهای مختلف برگزار می‌شود و هر کدام از این رویدادها خط مشی و شکل برگزاری خاص خود را دارند. در برخی کشورها نمایشگاه تنها محل نمایش کتاب است و در برخی دیگر مثل نمایشگاه تهران با تمرکز بر خرید و فروش کتاب برگزار می‌شود.

ما قبلا در گزارش‌هایی با عناوین «کتابفروشی‌ها؛ بازندگان اصلی نمایشگاه کتاب»  و «مقایسه نمایشگاه‌های مهم کتاب جهان» به این موضوع پرداختیم و ابعاد آن را بررسی کردیم. در گزارش اول آسیب‌هایی که نمایشگاه می‌تواند به کسب و کار کتابفروشی‌ها بزند را مورد کندو‌کاو قرار دادیم و در گزارش دوم نمایشگاه‌ها مهم جهان را با هم مقایسه کردیم.

حالا برای ادامه‌ی بررسی این موضوع و تشریح بیشتر ابعاد آن به سراغ یکی از فعالان این حوزه رفتیم: دکتر سیاوش صلواتیان دبیر چند دوره‌ی «جشنواره کتاب و رسانه» و عضو هیئت علمی دانشگاه صداوسیما.

صلواتیان معتقد است با وجود تمام ایرادتی که نمایشگاه کتاب دارد، در بلندمدت به نفع کتاب و کتابخوانی است. او همچنین می‌گوید ایراداتی که نمایشگاه دارد دلیل موجهی برای تعطیلی آن نیست و برگزاری آن به همین شکل می‌تواند مزایای خود را داشته باشد. مشروح گفتگوی ما را در ادامه می‌خوانید:

نسیم‌آنلاین: همانطور که مستحضرید نمایشگاه‌های کتاب در دنیا به اشکال مختلفی برگزار می‌شوند. در بسیاری نقاط جهان مثل نمایشگاه کتاب فرانکفورت، نمایشگاه‌های کتاب فقط محل نمایش کتاب‌ هستند نه خرید و فروش آن. در ایران اما نمایشگاه‌ بین‌المللی کتاب تهران محلی است برای خرید و فروش کتاب. این امر می‌تواند به ضرر کتابفروشان باشد چون آنها را از چرخه فروش کتاب حذف می‌کند. در بلندمدت نیز ممکن است به دلیل حذف کتابفروشان که مشتریان ناشرانند به خود ناشران نیز آسیب بزند. به‌نظرتان ایرادات اصلی برگزاری نمایشگاه کتاب به این شکل چیست؟

ما وقتی که می‌خواهیم در مورد یک پدیده مثل نمایشگاه کتاب که یک پدیده چند بعدی و چند وجهی است و رویدادی است که میلیون‌ها نفر را درگیر خودش می‌کند تحلیل کنیم اول باید سطح تحلیل و سطح زاویه نگاهمان را مشخص بکنیم. یعنی در چه سطحی داریم تحقیق می‌کنیم. من فهمم این است که اگر نمایشگاه کتاب را در سطح بخشی تحلیل بکنیم حتما آسیب‌های متعددی می‌شود برایش نام برد. مثلا مواردی که شما خودتان گفتید.

ولی به نظرم وقتی درباره نمایشگاه کتاب داریم حرف می‌زنیم اگر بخواهیم تحلیل منصفانه‌ای ارائه دهیم تحلیل ما باید در سطح «اکوسیستم» باشد. یعنی ببینیم که نمایشگاه کتاب، نفع و ضررش برای کل اکوسیستم چقدر است و چیست. یعنی وقتی از اکوسیستم حرف می‌زنیم کتابفروش داخل آن است، ناشر داخل آن است، حاکمیت داخل آن است، مردم داخل آن هستند، چاپخانه‌ها داخل آن هستند، فضای فرهنگی کشور هم عضوش است. یعنی تحلیل را ببریم در سطح اکوسیستم کتاب کشور. بعد آن موقع ببینیم که مجموعه خیرات و برکات و از آن طرف مضرات برگزاری نمایشگاه کتاب چیست.

شما وقتی می‌خواهید تصمیم بگیرید که نمایشگاه کتاب را برگزار بکنید، در برابر یک گزینه دیگر که نمایشگاه کتاب را برگزار نکنید، به این می‌گویند یک «دادوستد». یعنی با این تصمیمتان چیزهایی به دست می‌آورید؛ چیزهایی را هم از دست می‌دهید. مثلا شما در تهران، نمایشگاه کتاب را که برگزار می‌کنید یک لود سنگین ترافیکی به شهر تهران وارد می‌کنید. هر تصمیمی یک سری لود مثبت یا یک سری منافع و یک سری مضرات دارد. شما برگزارش بکنید یک چیز است، برگزارش نکنید یک چیز است. وقتی می‌خواهید تصمیم بگیرید نمایشگاه کتاب را برگزار کنید باید مجموع مزایایش را برای کل اکوسیستم در نظر بگیرید و این را مقایسه کنید با زمانی که نمی‌خواهید برگزارش کنید.

من فهم خودم این است که این دو تا شرط را اگر در نظر بگیرید، یعنی یک در سطح اکوسیستم تحلیل کنید و دو دادوستد آن را مقایسه بکنیم. یعنی چه به دست می‌آوریم چه به دست نمی‌آوریم در زمانی که نمایشگاه را برگزار نکنیم یا به شکل دیگری برگزار کنیم. مجموعا همه عوامل را در نظر بگیریم، برگزاری نمایشگاه به شکل فعلی قابل دفاع است. حالا یعنی به معنی این است که بهترین وضعیت است؟ نه.

نسیم‌آنلاین: یعنی بین برگزار شدن و برگزار نشدنش، الان برگزار شدنش بهتر است.

حتما به نظر من به نفع زیست بوم است. ولی وقتی بخشی نگاه می‌کنیم و وقتی کوتاه مدت نگاه می‌کنیم می‌گوییم خوب اگر الان ناشرها اینجا کتاب بفروشند برای چند ماه نیاز مردم به کتاب تامین می‌شود. کتابخانه‌هایشان پر می‌شود. تا این را بخوانند دوباره کتابفروشی‌های ما چند ماه عملا فروششان افت می‌کند که این گزاره‌ای که شما می‌گویید به عنوان یک فرضیه، در بازار خودش را نشان داده. یعنی کتابفروشان چند ماه بعد از نمایشگاه کتاب، معمولا فروششان افت می‌کند یعنی چیزی است که به خوبی مشخص است.

ولی اگر در سطح اکوسیستم نگاه کنیم شما می‌توانید با نمایشگاه کتاب، برای کتابفروشی‌ها بازارسازی کنید. یعنی می‌توانید جمعیتی را که مشتریان بالقوه کتاب هستند را بالفعل کنید. وقتی سه میلیون تا پنج میلیون نفر آدم می‌آیند درگیر نمایشگاه می‌شوند در یک بازه ده یازده روزه، یعنی شما دارید در نگاه اکوسیستمی و نگاه بلند مدتش بازار نشر را بزرگ می‌کنید. ممکن است دوسه ماه آن کتابفروشی افت فروش داشته باشد ولی در مجموع باعث می‌شود که بازار بزرگ بشود. همه اعضایی که در این اکوسیستم هستند از نویسنده و مولف و پدید آورو مترجم بگیر تا ناشر و کتابفروشی و خود مردمی که کتاب می‌خوانند و همه اینها با هم رشد می‌کنند. یعنی به نظر من نمایشگاه کتاب باید برگزار شود و بر منافعش در سطح اکوسیستم و با نگاه بلندمدت بسیار بیشتر از منافع برگزار نشدنش است. این نکته اول.

نکته دوم، آیا برگزار شدن نمایشگاه ضرر ندارد؟ چرا برگزار شدن نمایشگاه ضرر دارد. مثل هر تصمیم دیگری که شما وقتی تصمیم می‌گیرید. مثلا وقتی حاکمیت تصمیم می‌گیرد بیاید به رژیم صهیونیستی پاسخ بدهد و با موشک اسراییل را بزند. آیا این تصمیم مضراتی ندارد؟ چرا دارد. مثل هر تصمیم دیگری. ولی شما در این دادوستد نگاه می‌کنید چه به دست می‌آورید، چه از دست می‌دهید و می‌بینیم که مزیت برگزاری‌اش بیشتر است.

ولی نمی‌توانیم با این نگاه، منکر معایبش و مضراتش باشیم. اگر نگاه منصفانه داشته باشیم حتما نمایشگاه کتاب مضرات و معایبی دارد. حالا برای بهبودش من نظرم این است که نمایشگاه کتاب، حتما باید برگزار بشود. به نفع اکوسیستم است. در بلند مدت اکوسیستم را رشد می‌دهد. بالغ می‌کند. از نظر من نمایشگاه کتاب ایرادی ندارد؟ نخیر ایراد دارد. از نظر من نمایشگاه کتاب اینطور نیست. ولی طبیعی است هر انتخابی برای شما یک سری مزایایی ایجاد می‌کند یک سری هم مضرات ایجاد می‌کند. این هم نکته دو.

نسیم‌آنلاین: یعنی هزینه فایده دارد.

دقیقا هزینه فایده دارد. نکته سوم، حالا برای بهبود نمایشگاه کتاب چکار می‌شود کرد؟ برای این که به این سوال جواب بدهیم قبلش باید یک سوال راهبردی‌تر را جواب بدهیم. نمایشگاه را ما به مثابه چه می‌بینیم؟

نسیم‌آنلاین: آقای دکتر قبل از اینکه به این سوال پاسخ دهید مجموعه‌ای از نقاط ضعف برگزاری به این شکل را می‌توانید توضیح بدهید؟ چون مجموعه‌ای از آن را گفتیم که مثلا به کتابفروش‌ها در کوتاه مدت ممکن است آسیب بزند یا بعد به خود ناشران آسیب بزند. بالاخره یک معایبی باید داشته باشد که ما تجدید نظری در شکل برگزاری‌اش بکنیم. درست است؟

یک سوال. اگر ما در شکل برگزاری‌اش تجدید نظر بکنیم فقط معایبش از دست می‌رود؟ و مثلا تبدیل می‌شود به مزایا؟

نسیم‌آنلاین: بستگی دارد که به چه شکلی برگزار شود.

قاعدتا این هم یک دادوستد است. مثلا فکر کنید ما از سال آینده تصمیم می‌گیریم نمایشگاه کتاب را مثل نمایشگاه کتاب فرانکفورت برگزار کنیم. چون در مثال خودتان هم بود گفتم. یک سری چیزها به دست می‌آوریم. مثلا محل خرید و فروش «رایت»(Right) خواهد شد. حالا من بعدا در مورد این حرف می‌زنم که آیا اینقدر سیستم و اکوسیستم کشور ما بالغ است که ما به چنین جایی به عنوان نمایشگاه، فقط داخلی احتیاج داشته باشیم. فرانکفورت نمایشگاهی است که واقعا کشورهای متعددی در آن مشارکت دارند. حالا فرض می‌گیریم این کار را بکنیم. ولی آیا این باعث می‌شود که نمایشگه کتاب الزاما در همه شاخص‌ها، عملکردش بهتر بشود؟ نه یک چیزی را به دست می‌آوریم...

نسیم‌آنلاین: نسبت به الان شاید...

نه. یک سری چیزها به دست می‌آورید. یک سری چیزها از دست می‌دهید. اینکه بگوییم نسبت به الان بهتر می‌شود به نظرم نمی‌توانیم به تنهایی این را اینقدر راحت قضاوت کنیم. مثلا شما سه تا پنج میلیون نفری که می‌آمدند در یک فضای فرهنگی تنفس می‌کردند را از دست می‌دهید. آن حسی که برایشان ایجاد می‌شود، آن تجربه‌ای که از خرید کتاب برایشان ایجاد می‌شود این را از دست می‌دهید. ما یک مفهوم داریم به اسم اقتصاد تجربه. یعنی می‌گوید الان کسب و کارها تمرکزشان روی ایجاد تجربه‌های جدید به عنوان مزیت رقابتی‌شان در بازار است. نمایشکاه کتاب یک رویداد ملی است و حتی در حوزه ایجاد نشاط اجتماعی در بالا بردن شاخص‌های فضای فرهنگی کشور، در اثر گذاری‌هایی که از جنس اعتماد اجتماعی است سرمایه اجتماعی است در کشور موثر است. خیلی هم موثر است.

نسیم‌آنلاین: حالا چون یک رویکرد کمی هم به رویدادهای فرهنگی وجود دارد. یعنی مثلا می‌گویند این قدر میلیون نفر در فلان نمایشگاه شرکت کردند و مدیران فرهنگی ممکن است این را به عنوان یک کارنامه ارائه بدهند.

آن یک نوع کژکارکرد است. یک جور عملکرد نمایی است. نکته‌ای که وجود دارد این است که آیا شما می‌توانید منکر این شوید که این چند میلیون که در این فضا شرکت کردند تجربه خوبی نداشتند؟ یک لحظه از فضای بالا به پایین بیایید بیرون و جای مردم بنشینید. چرا مردم دارند هر سال می‌آیند؟ فکر کردید؟

نسیم‌آنلاین: بله نمایشگاه بالاخره جذابیت‌های خودش را دارد.

پس چرا ما این طرف قضیه را نمی‌بینیم. چرا ما فکر می‌کنیم فقط باید یک برش را از اکوسیستم ببینیم. یک برش که مثلا مخصوص آدم‌های خاص است ولی مردم را نمی‌بینیم؟ چرا من هر سال دست بچه‌ها و خانمم را می‌گیرم می‌رویم آنجا؟ چهار پنج ساعت، شش هفت ساعت و بعضی مواقع دو روز، به ما هم خوش می‌گذرد. این هم یکی از کارکردهای نمایشگاه است.

 در دسته بندی نمایشگاه‌ها ما نمایشگاه‌ها را تقسیم‌بندی می‌کنیم. نمایشگاه «B2B» داریم. نمایشگاه «B2G» داریم. نمایشگاه «G2B» داریم. نمایشگاه کتاب یک نمایشگاه «B2C» است.

نسیم‌آنلاین: توضیحش چیست؟

یعنی G مخفف گاورمنت یا دولت (Government) است. B مخفف بیزینس یا کسب و کار (Business) است. C مخفف کاستمر یا مشتری (Customer) است. نمایشگاه کتاب یک نمایشگاه «B2C» است. یعنی در واقع کسب و کارها به مردم می‌فروشند. آیا نمایشگاه اکسپو که جدیدا برگزار شد «B2C» بود؟ یعنی مردم می‌آمدند آنجا مخاطبش بودند؟ نه. یک نمایشگاه «B2B» بود. می‌خواست شرکت‌ها، کسب و کارها بیایند ظرفیت‌های صادراتی‌شان را به بقیه شرکت‌ها معرفی کنند. خوب پس نمایشگاه فرانکفورت یک نمایشگاه بی تو بی است.

نسیم‌آنلاین: البته در سه روز اولش.

 بله. چند روز آخر در حوزه فروش کتاب، این اتفاق می‌افتد. ولی ذاتا نمایشگاه فرانکفورت در سطح «B2B» دارد برگزار می‌شود. می‌دانید چقدر نمایشگاه کتاب در دنیا داریم که «B2C» هستند مثل نمایشگاه خود ما.

نسیم‌آنلاین: بله مثلا نمایشگاه قاهره هم هست.

 نمایشگاه‌های متعددی داریم که در دنیا  اینطور دارند برگزار می‌شوند. الزاما برگزار شدن یک نمایشگاه به این شکل به این معنی نیست که «B2B» نباید برگزار کنیم. آن هم سر جای خودش است. یعنی آن هم دارد کارکرد خودش را ایفا می‌کند. همانطور که در حاکمیت هم به این شکل است.

شما می‌بینید کشورهای مختلف چیزی دارند به اسم گرنت. گرنت چاپ کتاب. یعنی حاکمیت‌ها می‌آیند حمایت می‌کنند از فروش رایت بین‌المللی کتاب‌های آن کشور. در کشور ما هم وجود دارد. نمایشگاه کتاب یک نمایشگاه «B2C» است. نمی‌شود با نمایشگاه فرانکفورت مقایسه‌اش کرد که نمایشگاه «B2B» است. چون هر کدام یک کارکرد دارند. حالا یک سوال.  نمایشگاه اکسپو بهتراست یا نمایشگاه مثلا بهاره که برگزار می‌شود در کشور؟

نسیم‌آنلاین: اینها هر کدام کارکرد خودشان را دارند.

آفرین. نمایشگاه کتاب هم یک نمایشگاه «B2C» است. کار کرد خودش را دارد. نمایشگاه فرانکفورت هم به عنوان نمایشگاه «B2B» کارکرد خودش را دارد.

نسیم‌آنلاین: اگر مجموع آثار منفی و مثبتشان را بخواهیم در نظر بگیریم پس به نظر شما آثار مثبتش بیشتر است. درست است؟

با این دو تا اصلی که اولش گفتم. یک، در سطح کلان اکوسیستم و با نگاه بلند مدت. ممکن است دو ماه مثلا فلان انتشارات افت بکند یا فلان کتابفروشی فروشش افت بکند. ولی در بلند مدت کل این اکوسیستم را می‌کشد بالا و رشد می‌کند و خودش باعث حفظ خود اکوسیستم می‌شود.

شما در زمانه‌ایی دارید زیست می‌کنید که رقبای کتاب برای افکار عمومی و برای مردم به شدت دارند زیاد و جذاب می‌شوند. حفظ کتاب در افکار عمومی خودش مهم است. اینجا نمایشگاه می‌شود به مثابه‌ی رسانه. نمایشگاه کتاب یک هفته تا ده روز، اولویت خبری فضای رسانه‌ای کشور را شکل می‌دهد. اینجا شما می‌بینید که یک هفته تا ده روز نمایشگاه کتاب باعث می‌شود رسانه‌ها و افکارعمومی روی کتاب متمرکز شوند. این باعث می‌شود که خود موضوع و پدیده کتاب در برابر رقبایش حفظ شود. من اگر فرزندانم را برمی‌دارم می‌برم نمایشگاه کتاب، فقط برای کتاب خریدن نیست. برای نزدیک شدن ذهنشان به فضای کتاب است. در برابر رقیبی به اسم تبلت، در برابر رقیبی به اسم تلفن همراه.

نسیم‌آنلاین: ولی این کارکرد بین همه انوع شکل نمایشگاه کتاب، کارکرد مشترک است.

نه. شما وقتی نمایشگاه «B2C» باشد در افکار عمومی تبدیل به موضوع می‌شود. اکسپو در یک هفته گذشته برگزار شده بود چقدر باعث شد که فضای افکارعمومی به موضوع صادرات نزدیک شود؟ یعنی برای مردم نیست چون «B2B» است.

نمایشگاه کتاب را می‌شود به مثابه چند چیز دید. یک موقع نمایشگاه به مثابه فروشگاه است. الان نمایشگاه به مثابه فروشگاه، کارکرد خوبی دارد. یک موقع نمایشگاه به مثابه رسانه است. الان نمایشگاه کتاب به مثابه رسانه به نظر من اثرگذار است. آیا این یعنی نمره بیست می‌گیرد؟ نه دیگر طبیعی است که من خودم هم ممکن است دهها انتقاد داشته باشم.

یک نگاه دیگر، نمایشگاه به مثابه تفرجگاه است. برای خانواده‌ها نمایشگاه کتاب یکی از کارکردهایش_نه همه کارکردهایش_ تفرجگاه فرهنگی است. من بلیط می‌خرم با بچه‌هایم می‌روم تئاتر. بلیط می‌خرم می‌روم کنسرت. بلیط می‌خرم می‌روم سینما. می‌روم در یک رویداد مذهبی شرکت می‌کنم. می‌روم در یک رویداد آیینی شرکت می‌کنم. با خانواده‌ام هم نمایشگاه کتاب می‌روم. به عنوان یک فرصت تفرج فرهنگی. یکی از کارکردهایش، نمایشگاه به مثابه فروشگاه است. یکی از کارکردهایش نمایشگاه به مثابه رسانه است. یکی از کارکردهایش، نمایشگاه به مثابه تفرجگاه است. اینها کارکردهای مختلف است. یعنی این پدیده خیلی چند بعدی و چند وجهی‌تر و گسترده‌تر از این است که یک قطاعش را ببینیم.

من به عنوان کسی که در فضای انتشارات، خیلی خیلی کم اطلاعات دارم و یک حدودی فعالیت داشتم، حرف شما درست است. نمایشگاه که برگزار می‌شود ناشرین فروششان می‌رود بالا، کتابفروشی‌ها افت پیدا می‌کنند. باز به خاطر اینکه این مشکل هم رفع بشود از دو سال پیش، نمایشگاه مجازی، اجازه حضور کتابفروشی‌ها را هم داده و الان در نمایشگاه مجازی کتابفروشی‌ها هم دارند می‌فروشند. ولی اینکه باعث می‌شود اکوسیستم رشد کند در بلند مدت درست است و همه منتفع می‌شوند. از انتشارات و از حتی وزارت ارشاد و همه اینها. این کل نگاه من به موضوع است.

سوالی که می‌خواستم بپرسم همین بود که اول اگرمی‌خواهیم بپرسیم نمایشگاه کتاب باید شبیه به نمایشگاه فرانکفورت بشود یا نه، اولین سوال راهبردی که باید بپرسیم این است که کدام کارکرد نمایشگاه برای ما اولویت دارد؟ نمایشگاه به مثابه فروشگاه، نمایشگاه به مثابه بازار خرید و فروش رایت، نمایشگاه به مثابه محل ایجاد نت‌ورک تخصصی بین بازیگران «B2B» و... باید اول این را مشخص کنیم. نمایشگاه کتاب به عنوان یک فرصت نمایشگاه «B2C» با کارکردهای مختلفش به نظرم مدل فعلی، مدل قابل قبولی است.

در همین مدل فعلی هم خیلی می‌شود بهبود ایجاد کرد. متخصصانی باید بیایند بنشینند حرف بزنند. از بهبود در محل برگزاری؛ مثلا مصلای امام خمینی، اسمش مشخص است دیگر. مصلا است. محل صلاه است. محل نماز است. طبیعی است که جای خوبی برای برگزاری نمایشگاه کتاب نیست. هست؟ هیچ کسی روی این شک ندارد.

ولی یک سوال. الان چه گزینه‌های دیگر جایگزینی وجود دارد؟ نمایشگاه، محل نمایشگاه بین‌المللی تهران در چمران که اصلا جوابگوی این جمعیت نیست. شهر آفتاب هم که اینقدر دور است و زیرساخت‌هایش متاسفانه در چند سال گذشته توسعه پیدا نکرده که خودشان دارند اعلام می‌کنند ما الان جوابگو نیستیم. یکی از تازه ترین اصلاحاتی که باید اتفاق بیفتد برگزاری آن در محل تخصصی نمایشگاهی است. ولی الان ندارید. یا در مورد ابعاد مختلفش حتما باید اصلاحات اتفاق بیفتد.

همین رویکرد باعث شده که وزارت ارشاد و خانه کتاب از سال گذشته همزمان با برگزاری نمایشگاه کتاب رویدادی را برگزار کردند به اسم رویداد «نمایشگاه دوست‌داشتنی من.» یعنی خودشان هم قبول دارند که نمایشگاه می‌تواند بهتر از این بشود. هدف این رویداد چه بود؟ از مردم بپرسیم که چه پیشنهادهایی برای بهبودش دارید؟ از اینکه آقا فلان چیز را در برگزاری‌اش تغییر بدهیم پیشنهاد وجود داشت تا اینکه سبد بگذارید در نمایشگاه، مردم کتاب‌‍‌هایشان را حمل و نقل بکنند تا اینکه تبلیغاتش چطور باشد، شیوه اختصاص بن چطور باشد و... همه اینها وجود داشت. پس نمایشگاه کتاب در شکل فعلی‌اش را من مفید و موثر می‌دانم. ولی قائلم به اینکه حتما بهبودهای جدی‌تر می‌شود ایجاد کرد.

نسیم‌آنلاین: حالا فرمودید که در بلندمدت، آثار مثبتش بیشتر از آثار منفی است. ولی یک سری شواهد هست که در بلندمدت هم می‌تواند آسیب بزند. همانطور که به کتابفروش‌ها آسیب می‌زند. وقتی کتابفروش‌ها آسیب ببینند ناشران مشتری‌شان را ازدست می‌دهند چون کتابفروشان مشتری ناشران هستند. یعنی در بلند مدت ممکن است به خود ناشران هم آسیب بزند. بعد این دلیلی می‌شود که کتابفروش‌ها در کنار کتابفروشی رو بیاورند به بازار لوازم التحریر برای اینکه جذابیت ایجاد کنند. بعد آنجا بازار لوازم‌التحریر هم تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد. یعنی یک سری شواهد هم است که آثار منفی قابل توجهی در بلندمدت هم دارد. اما شما فرمودید که در بلند مدت در مجموع آثارش مثبت است.

وقتی که ما می‌گوییم در واقع در بلند مدت و در سطح کل اکوسیستم. الان اشکال شما این است که دارید بخشی نگاه می‌کنید. آیا اینکه کتابفروشی‌ها رفتند به سراغ لوازم‌التحریر، به خاطر دو سه ماه افت فروش کتابشان بعد از نمایشگاه کتاب است؟ یا به خاطر پایین آمدن خرید کتاب در کل جامعه است؟ یعنی الزاما اینکه رفتند سراغ لوازم التحریر به خاطراین دوسه ماه که نیست. من دارم می‌گویم بازار کتاب را نمایشگاه کتاب بزرگ می‌کند. یعنی اگر مثلا چند میلیون نفر مشتریان کتاب هستند اگر خرید و فروش کتاب،  چند میلیارد تومان است، نمایشگاه کتاب به این ضریب می‌دهد. همانطور که همه نمایشگاه‌های دنیا کارکردشان این است. نمایشگاه‌های «B2C» یکی از مهمترین کارکردهایشان بازارسازی است. ممکن است من بروم نمایشگاه کتاب و اولویت کتاب در ذهنم بالا رود؟ احتمال خیلی زیاد این اتفاق می‌افتد. یعنی با نمایشگاه رفتن آدم‌ها کتاب دوست‌تر می‌شوند. فضای ذهنی‌شان به کتاب نزدیکتر می‌شود.

نسیم‌آنلاین: پس بیشتر کارکرد فرهنگی دارد؟

نه. اولش فرهنگی است. ولی بعدش این تبدیل به بازار می‌شود. یعنی خود این در نگاه مارکتی آرام آرام تبدیل به بازار می‌شود.

نسیم‌آنلاین: یعنی انقدر تاثیر فرهنگی زیاد است که بعدها آن آثار منفی‌اش را در بلند مدت می‌تواند جبران کند؟

بله. نیازی که ایجاد می‌کند مفهومی می‌شود که ما به آن می‌گوییم «بازارسازی». یعنی خلق بازار می‌کند. شما یک دایره را تصور کنید به بزرگی هشتاد میلیون نفر. به این دایره بزرگ می‌گوییم مشتریان بالقوه کتاب. حالا هشتاد میلیون هم نه. البته بگوییم با سوادها، بی‌سوادها هم درواقع بچه‌ها هم پدر و مادرهایشان. شما فرض کنید دایره بزرگ شصت میلیون است. این بازار بالقوه کتاب است. چقدر الان بازار بالفعل کتاب است؟ نمی‌دانم. پنج میلیون نفر، ده میلیون نفر. عدد ندارم همینطور دارم می‌گویم. نمایشگاه کتاب این دایره کوچک را کمک می‌کند که بزرگ بشود. یعنی تعداد خریداران کتاب و تعداد کتاب‌های خریداری شده را در مجموع بالا می‌برد. و یواش یواش آدم‌ها را کتاب دوست می‌کند. این در بلندمدت به نفع همه و در واقع اکوسیستم است. اگر نمایشگاه کتاب برگزار نشود و جایگزینی برای ترویج کتاب و فرهنگ کتابخوانی ایجاد نکنیم اثرش این خواهد بود که در واقع چهارپنج سال تعداد خیلی زیادی از کتابفروشی و ناشرها تعطیل خواهند شد نه در دو سه ماه.

نسیم‌آنلاین: اگر به یک شکل دیگر برگزار شود چطور؟

آن هم یک دادوستد است. باید ببینیم چه مدلی را انتخاب می‌کنیم که مزایایش در مقایسه با وضعیت فعلی اثرگذاری مطلوبی باشد.

نسیم‌آنلاین: اگر فقط محل معرفی کتاب باشد نمی‌تواند این فرهنگ سازی را به اندازه‌ای که الان است انجام دهد؟

مردم می‌روند به نظر شما؟ به نظر خودتان افکار عمومی درگیر می‌شود؟ به نظر من این اتفاق نمی‌افتد.