"مساله ممیزی کتاب که امروز کوبیده می‌شود، چیز لازمی است"
«نسیم» در گزارشی مروری بر دیدگاه‌های رهبر معظم انقلاب در زمینه معیارها و روشهای ممیزی و نظارت برانتشار کتاب داشته است
گروه فرهنگی «نسیم»؛ "ممیزی کتاب" یکی از بحث های مهمی است که همیشه در خصوص آن صحبت های زیادی مطرح شده است.
در این گزارش سعی کرده ایم تا مروری بر دیدگاه‌های مقام معظم رهبری در زمینه معیارها و روشهای ممیزی و نظارت برانتشار کتاب داشته باشیم.
صحبت هایی که اگر ملاک عمل مسئولان این حوزه قرار بگیرد مطمئنا مشکلات این حوزه کمتر خواهد شد.
** برای این که اثری ماندنی بشود، باید خوب باشد. آثار خوب می‌مانند
در تحول فرهنگی جامعه ما، مطمئنا نیاز به آن هست که ما در باب فرهنگ وعلوم و معارف بشری، هم رقاء فرهنگی پیدا بکنیم، هم شمول فرهنگی و هم خلوص فرهنگی، یعنی خالص کردن فرهنگ اسلامی و ایرانی خود از چیزهایی که زاید و مضر است .
"سخنرانی در مراسم چهارمین دوره انتخاب کتاب سال 19/11/1365 - "
برای این که اثری ماندنی بشود، باید خوب باشد. آثار خوب می‌مانند. در دل‌ها جای می‌گیرند و کهنه نمی‌شوند. خوب هم که می‌گوییم، یعنی پاسخی به یک سئوال و یک نیاز باشد... مهم این است .
"مصاحبه با صدا وسیما پس از بازدید نمایشگاه بین‌المللی کتاب - 5/3/1377 "
** در زمینه کار عملیاتی، باید جلوی کتابهای مضر را گرفت
مساله توجه به کتاب و مساله جهات اخلاقی و معنوی، چیزهایی است که همه‌اش به عهده بخش‌هایی از نظام وحاکمیت است - بخش‌های دولتی یا بخش‌های نزدیک به دولت - ولو حالا ممکن است بخش موظف ویژه‌ای برای بعضی از این کارها در دولت نباشد، اما به هر حال مجموعه نظام و مجموعه تشکیلات مسئول - اعم از آنچه رسما دولتی است یا جزو نهادهای انقلابی است یا شبیه اینهاست - نسبت به حل مسائل و معضلات فرهنگی مسئول است.
" دیدار با مسئولان خوزستان 24/12/1375"
به نظر من، در باب نظریه‌پردازی نباید محدودیتی وجود داشته باشد، بیشتر بایستی برای نقد و ارزیابی وجدا کردن سره از ناسره همت شود، اما در زمینه کار عملیاتی، باید جلوی کتابهای مضر را گرفت. ما کتاب عملیاتی داریم. کتاب عملیاتی این است که عملا یک نفر را دچار مشکل می‌کند، مثل برانگیختن احساس جنسی... این جا بحث نظریه نیست. این کسی که می‌خواند، خودش به طور طبیعی تحت تاثیر قرار می‌گیرد. جلوی این را باید گرفت، این اصلا چیز قابل نقدی نیست... یعنی آن نوشته‌ای که وقتی وارد بازار فرهنگ شد، مشغول عملیات می‌شود وقابل این نیست که به آن جواب داده شود، مضر است، باید جلویش را گرفت .
"مصاحبه با صدا وسیما پس از بازدید نمایشگاه کتاب - 20/2/1372 "
** غذای فکر و روح باید سالم و مقوی عرضه شود
در جامعه کتابخوان، پدید آورنده کتاب و عرضه‌کننده آن باید گرامی داشته شود و او نیز باید کار خود را با عنایت به تاثیر و اهمیت آن انجام دهد. غذای فکر وروح باید سالم و مقوی عرضه شود و آن کسی که جز این عمل کند، خطا یا جنایتی بزرگ‌تر از عرضه‌کننده مواد غذایی ناسالم یا بی‌مایه مرتکب شده است .
"پیام به مناسبت آغاز هفته کتاب - 4/10/1372 "
**کتاب رمانی را پیش من آوردند، به نظرم رسید که محال است این نویسنده برای فاسد کردن جوانان، مزدبگیر نباشد
کتاب رمانی را پیش من آوردند... من وقتی این کتاب را خواندم، به نظرم رسید که محال است این نویسنده برای فاسد کردن جوانان، ماجور و مزدبگیر نباشد ... یک وقت بعضی از آقایان برای کاری در همین زمینه‌ها پیش من آمده بودند و من این کتاب را... به آنها دادم و گفتم ببینید این کتاب اینگونه است. البته به آنها هم گفتم وقتی که نگاه کردید، بروید اصلا نابودش کنید و نگه ندارید . واقعا بعضی کتابها این طوری است، باید مراقب بود، نمی‌شود گفت که در این زمینه وزارت ارشاد مسئولیتی ندارد .
دیدار با دست‌اندرکاران هفته کتاب - 30/7/1375
** بعضی کتاب ها ضرر دارند اما در دسترس مردم هستند
ای بسا کتابی چاپ می‌شود و به بازار هم می‌آید اما کتاب مفیدی نیست، یک کتاب بی‌فایده و عاطل و باطلی است و کسی ازآن استفاده‌ای نخواهد کرد. و‌ای بسا کتابی که چاپ می‌شود و به بازار هم می‌آید ومضر است، نه این که فایده ندارد، بلکه ضرر هم دارد الان ما در بازار کشور چنین کتاب‌هایی را داریم و اینها در دسترس مردم هستند ...
مصاحبه با صدا وسیما پس از بازدید نمایشگاه کتاب - 17/2/1371
آن کسانی که هماهنگ با انقلاب نیستند دستشان باز است، ترجمه می‌کنند و رمان و نمایشنامه و تاریخ می‌نویسند، تحقیق جامعه‌شناسی عرضه می‌کنند... آماری که ما از عرضه کتاب در جمهوری اسلامی داریم بخش مهمش اینهاست... تا آن‌جایی که متعرضانه نباشد اشکالی ندارد، ...
دیدار با اعضای بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی - 6/1/1366
**یک هیات بررسی داشته باشید و کتاب سست را در این میدان راه ندهید
ما الان در زمینه‌های گوناگون دچار کمبود کتابیم. البته حجم کتاب بالا رفته است... ولی بازهم کتاب کیفی کم داریم... همین کتاب‌هایی را که عامه مردم احتیاج دارند بدانند... ما راجع به اینها کتاب سنگین و وزین و متقن - که انسان خاطرجمع باشد این کتاب در اختیار مردم قرار می‌گیرد وسطح فکر را بالا می‌برد - کم داریم... باید کتاب کوتاه، بلند، آسان و عمیق داشته باشیم؛ باید تنوع در موضوعات و تنوع در کتابهای دارای موضوع واحد داشته باشیم، البته همه هم متقن و صحیح باشد، که ما متاسفانه این را نداریم ...
دیدار با دست‌اندرکاران هفته کتاب - 19/8/1376
یک هیات بررسی داشته باشید و کتاب سست را در این میدان راه ندهید، چون اگر کتاب سست باشد، جواب نخواهد داد و آن چیزی که شما از آن توقع دارید، آن را برآورده نخواهد کرد .
دیدار با اعضای دفتر ادبیات وهنر مقاومت - 22/4/1371
**کتاب ضعیف، قلم ضعیف، چون فلان‌آقا نوشته، به هیچ عنوان تجویز نمی‌شود
در باب ویراستاری من معتقد به همان معنای وسیع علمی ویراستاری هستم... در معنای اصلی وعلمی ویراستاری، ویراستن، پیراستن نیست، آماده کردن وقابل عرضه کردن است و این چیز بسیار وسیعی است. در باب کتابها هم همین‌گونه است ... ویراستار به معنای اعم که با مولف ارتباط دارد، می‌گوید این فصلی را که شما تنظیم کرده‌اید جابه‌جاست، یعنی فصل دوم شما باید فصل سوم بشود، فصل پنجم شما باید فصل دوم بشود، این ویراستاری است. البته ویراستاری از این وسیع‌تر هم معنا می‌دهد. این که آیا ما این مطلب را اصلا ارائه بکنیم یا نه نیز خودش مرحله‌ای از ویراستاری علمی است .
دیدار با اعضای شورای عالی ویرایش زبان فارسی صدا وسیما - 18/9/1370
کتاب ضعیف، استدلال ضعیف، قلم ضعیف، چون فلان‌آقا نوشته، چون یکی از اعضای ماست، چون یکی از اشخاص محترم است، به هیچ عنوان تجویز نمی‌شود که به بیرون برود. آن چیزی باید بیرون برود که در حد عالی باشد. نه این که از حد لازم پایین‌تر نباشد، بلکه باید از حدلازم بالاتر باشد. آن وقت اگر توانستیم از لحاظ ارزش‌های ظاهری آن را تجهیز کنیم چه بهتر .
دیدار با اعضای دفتر ادبیات وهنر مقاومت - 22/4/1371
**کتاب‌هایی وجود دارد که نویسنده قصدش فقط سودجویی بوده است
الان انسان می‌بیند که کتاب‌هایی وجود دارد که نویسنده آنها از نوشتن این کتابها متاسفانه فقط قصد سودجویی داشته، یعنی هیچ جنبه علمی و فرهنگی در این کتابها نیست ...
دیدار با برگزیدگان کتاب سال 7/10/1372
**کتاب بعد از آنکه نوشته شد یک فیلتر داشته باشد
کتاب بعد از آنکه نوشته شد یک فیلتر داشته باشد، یعنی ما مجمعی برای ادیت محتوایی و ارزشیابی کتاب داشته باشیم که اصلا اجازه داده بشود که کتاب باشد یا نباشد. پیش از این که بگوییم آیا ارزشش چه‌قدر است، اصلا غلط یا درست بودنش، اجازه دادن یا ندادنش مطرح باشد. یک فیلتر این طوری را بگذاریم که اگر یک وقت اشکالی وجود داشت آن را برطرف کند ...
دیدار با اعضای دفتر همکاری حوزه و دانشگاه 27/1/64
**مساله نظارت بر کتاب هم، یک مساله بسیار جدی است
مساله نظارت بر کتاب هم، یک مساله بسیار جدی است. متاسفانه وقتی گفته می‌شود نظارت بر کتاب، فورا ذهن مستمع سراغ سانسور نوع بد و منفی - که همه ما آن رانفی می‌کنیم - می‌رود ...
دیدار با دست اندرکاران برگزاری هفته کتاب 19/8/1376
بحث بر سر جلوگیری از رهزنی فکرها و اندیشه‌‌هاست. ما مسئولیت مهمی در مقابل افکار مردم داریم... اگر فکر غلطی به وسیله یک نفر که معتقد به این فکر غلط است منتشر شد، ما باید بتوانیم در قبال آن، فکر درست راعرضه کنیم. ما در آن روز مطلقا هیچ نگرانی در این زمینه نخواهیم داشت ...
لیکن وقتی که چنین زمینه‌ای وجود ندارد - یعنی چنین امکانی نیست یا به هر حال واقعیت این نیست، یااگر هم امکاناتی هست استفاده نشده یا استفاده نمی‌شود - ما باید مواظب ذهن جوانان باشیم .
دیدار با دست‌اندرکاران هفته کتاب 19/8/1376
**اگر مشاهده شود که کتاب فاسدی به مردم داده می‌شود با آن مقابله نکنند؟
چطور اداره بهداشت اگر ببیند که غذای فاسدی به مردم فروخته می‌شود با آن مقابله می‌کند، اما اگر مشاهده شود که کتاب فاسدی به مردم داده می‌شود با آن مقابله نکنند؟! البته من اعتقاد ندارم که بایستی هر چیزی را که به سلیقه خاص مضر به نظر می‌رسد، جلویش را بگیریم ...
مصاحبه با صدا و سیما پس از بازدید از نمایشگاه کتاب 21/2/1372
**دولت مسئولیت دارد که نگذارد فساد به جسم و جان مردم نفوذ کند
ممیزی کتاب... کار بسیار مهمی است... و دو مبنا وجود دارد که واقعا باید انتخاب کرد. البته از نظر من، مطلب روشن است... یک مبنا، مبنای اصل ممیزی است، بااین تفکر که نویسنده حق دارد حرف خودش را به گوش مخاطبان برساند و اگر شما ناراحتید بروید به مخاطب بگویید که نخواند یا کتاب ضد این حرف را منتشر کنید که مثلا گمراه نشود... مبنای مقابل این، آن است که می‌گوید وقتی دستگاهی - یعنی دولت - امور مردم را متکفل و متحمل شده است، مسئولیت دارد که نگذارد فساد به جسم و جان مردم نفوذ کند ...
دیداربا دست‌اندرکاران هفته کتاب 30/7/1375
**هزاران خواننده، حق دارند، حق اینها باید رعایت بشود
فرض کنید یک نفر رمانی را با بیان جذابی می‌نویسد که این رمان حقایق تاریخی را تحریف می‌کند و ممکن است هزاران خواننده راهم به طرف خود جلب نماید . می‌گوید به من اجازه دهید که این رمان را به داخل جامعه بفرستم تا مردم آن را بخوانند. شما می‌بینید که اگر مردم این رمان را خواندند ذهنشان نسبت به یک حقیقت تاریخی دچار گمراهی خواهد شد. آیا حق خواننده ایجاب می‌کند که شما جلوی نشر این رمان را بگیرید یا نه؟... یکنفر نویسنده یک حق دارد، در حالی که هزاران خواننده، هزاران حق دارند،حق اینهاباید رعایت بشود .
دیدار با دست‌اندرکاران هفته کتاب 30/7/1375
**آن چیزی که فاسد‌کننده است، ما نباید اجازه بدهیم وارد میدان بشود
موادمخدر هم خیلی طالب دارد. خیلی‌ها هستند که اگر شما مواد مخدر را به آنها دادید، استقبال می‌کنند و مصرف می‌کنند، اما بعد که معتاد شدند شما را لعنت می‌کنند. خیلی‌ها هستند که اگر موادمخدر را از آنها بگیرید ممکن است با شما دست به یقه هم بشوند. ولی بعد که با این کار توانستند از آن بیماری نجات پیدا کنند شما را دعا خواهند کرد. بنابراین "خواست" یک امر مطلق نیست . آن خواستی که بر طبق مصلحت است مطلوب است... تشخیص مصلحت هم برعهده کسی است که مسئول است... انواع سلایق، انواع فکرها، انواع ذهن‌ها، انواع استعدادها، باید در مقابل خودشان میدان بازی داشته باشند برای اینکه آنچه را می‌خواهند، بتوانند انتخاب کنند، اما آن چیزی که گمراه‌کننده و فاسد‌کننده است، ما نباید اجازه بدهیم وارد میدان بشود، این وظیفه ماست، وظیفه دولت است، وظیفه وزارت ارشاد است . اگر فرض کنیم کتابی باشد که در آن، انواع و اقسام دروغ‌ها به شکل گمراه کننده‌ای هست، شما هم الان امکان ندارید که به این دروغ‌ها پاسخ بدهید، این باید جلویش گرفته شود .
مصاحبه با صدا و سیما پس از بازدید از نمایشگاه کتاب 5/3/1377
**هرچه کتاب در سطح وسیع‌تری پخش بشود، وجود شیء منحرف در آن مضرتر و خطرناک‌تر است
از آدم‌های فرهنگی، اهل ذهنیت بالا، دارای فکر و دارای فهم استفاده کنید تا آن چیزی را که در این کتابها مضر است، جلویش را بگیرند... البته ممکن است در کتاب ادبی و داستان، چیزی مضر باشد ولی در کتاب فلسفه مضر نباشد... هرچه کتاب در سطح وسیع‌تری پخش بشود - مثل رمان و کتابهای ادبی و بعضی از شعرها و... - وجود شیء منحرف درآن مضرتر و خطرناک‌تر است... پس ملاک را ضرر و زیان بخش بودن بگیرید، مثل داروی مضر، مثل تریاک و هروئین بودن بگیرید . وقتی این مبنا ملاک شد، آن وقت شما هم وجدانتان آسوده است و هم در مقابل بدخواهانی که برای این کار یاوه‌گویی می‌کنند، می‌توانید محکم بایستید، این کار، یک کار قاچاق نیست، کار درستی است .
دیدار با دست‌اندرکاران برگزاری هفته کتاب 30/7/75
**افرادی را برای کار ممیزی انتخاب کنید که وقت داشته باشند و سرسری نگاه نکنند
افرادی را برای کار ممیزی انتخاب کنید که وقت داشته باشند و سرسری نگاه نکنند. بعضی از کتاب‌هایی راکه برای من فرستاده بودند، دیدم که بخشی از آن علامت‌گذاری شده بود که "ممنوع" است که به نظر من خیلی مهم نبود. بعد مطلب کتاب را خودم ادامه دادم و به بخشی رسیدم که علامت‌گذاری نشده بود و واقعا هم مضر بود... این افراد باید وقت بگذارند، دقت کنند و صلاحیت هم داشته باشند. برای اینکار، آدم‌های با صلاحیتی گماشته شوند و آنها هم قصد قربت بکنند و ملاحظه هیچ چیز را هم نکنند .
دیدار با دست‌اندرکاران برگزاری هفته کتاب 30/7/1375
وقتی کسی کتاب معظمی می‌نویسد چه مانعی دارد که این کتاب را زیر نظر استادی بنویسد؟شما بیایید این کار را باب کنید. با یک حرکت این طوری گاهی می‌شود یک کتاب متوسط را به یک کتاب عالی و ممتاز تبدیل کرد. در این زمینه یک مقدار صرف وقت و صرف کار کنید و از افکار آقایان و خانم‌هایی که صاحب فکرند... کمک بگیرید تااین راه را جلوی خودتان باز کنید .
دیدار با دست‌اندرکاران برگزاری هفته کتاب 30/7/1375
**مساله ممیزی کتاب که امروز کوبیده و نواخته می شود، چیز لازمی است و بد نیست
مساله ممیزی کتاب که امروز نمی‌شود گفت با شلاق‌های نقادی، بلکه با فحاشی روی گرده این آقایانی که مسئول این کار هستند کوبیده و نواخته می‌شود، چیز لازمی است و بد نیست ....
دیدار با دست‌اندرکاران برگزاری هفته کتاب 30/7/1375
شما سعی کنید که کتابهای بیهوده را کتاب مفید و بهره‌ده بکنید تا کتابهای کیفی به دست مردم برسد. اینگونه کتابها اهمیتی ندارد و صد جلد آن مثل هیچ است. یعنی نمی‌شود اینها را حقیقتا در آمار کتاب آورد، مگر آن وقت که بخواهیم بگوییم چقدر کاغذ مصرف کرده‌ایم .
دیدار با دست‌اندرکاران برگزاری هفته کتاب 30/7/1375
ببینید الان دارند قصه‌های ایران رادروغ می‌نویسند. من می‌بینم آقایی برداشته قصه نوشته و در کتاب خود روستاهای خراسان را طور دیگری توصیف کرده است. من خود خراسانی‌ام و روستاهای خراسان را می‌شناسم... او این کتابهای امیل زولای فرانسوی را خوانده... آن را نسبت به روستاهای اطراف سبزوار تقلید می‌کند... شما کدام روستا را سراغ دارید که درآن فاحشه‌خانه هست و مسجد نیست؟... شما چنین روستایی را سراغ دارید؟... این دروغ نیست؟! قصه فقط سرگرمی نیست. صادق‌ترین تاریخها و گزارش‌های تاریخی همان قصه‌ای است که نوشته می‌شود و آدم تاریخ و حقایق تاریخی را در آن قصه می‌بیند. آیااگر کسی بخواهد تاریخ کشور را تحریف کنید، این بد‌ترین نوع تحریف نیست؟ !
دیدار با اعضاء دفتر ادبیات وهنر مقاومت 22/4/1371
**میدان خالی بوده و یک عده آدم بی‌ارزش خودشان را به عنوان رمان‌نویس بزرگ جا زدند
بنده خدایی کتابی... ترجمه کرده که این کتاب... علیه استالین است. اما درتوصیف استالین می‌شود دو گونه حرف زد... آن وقت این آقای مترجم... [در وصف استالین] اسم طلبگی را می‌آ‌ورد، در حالی که اصلا طلبگی به معنای مصطلح رایج ما - که امام می‌گفت من یک طلبه هستم - در عرف آن الهیات مسیحی روسیه قدیم اصلا وجود ندارد... این تطبیق دادن بایک واقعیت در جامعه ما، هزار تا حرف و یک بار عظیم معنا در آن هست... تا کتاب علیه نظام جمهوری اسلامی بشود... الان اینها دارند این کارها را می‌کنند، مفصل هم دارند می‌کنند، من از این قبیل متاسفانه زیاد می‌بینم. الان این کار باب شده است ...
دیدار با اعضای مجمع نویسندگان مسلمان - 28/7/1370
کتابی را فرض کنید که کسی از عربی یا انگلیسی به فارسی ترجمه کند، در حالی که خوداین شخص حتی به زبان اصلی آن کتاب تسلط ندارد. حالا نداشتن تسلط بر زبان فارسی هم بلا و گرفتاری دیگر ماست!... اولین شرط انتقال مطلبی از یک زبان به زبانی دیگر این است که انسان بر هر دو زبان تسلط داشته باشد... لذا چقدر اشتباهات فاحش در این زمینه به وجود می‌آید و چه افرادی گمراه می‌شوند و بازار و محیط کتاب، چه حالت عوام زدگی پیدا می‌کند و تابع هوچی‌گری‌ها می‌شود .
دیدار با برگزار کنندگان مراسم کتاب سال 7/10/1372
...
میدان خالی بوده و یک عده آدم بی‌ارزش و هوچی... آمدند و خودشان را به عنوان رمان نویس بزرگ جا زدند و ضد انقلاب هم اینها را ترویج کرد ...
دیدار با مسئولین کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان 18/5/1376
