۱۹ سال پس از یازده سپتامبر؛ ۳۷ میلیون آواره، حاصل جنگ آمریکا با تروریسم

نوزده سال پیش، یازدهم سپتامبر 2001، دو هواپیمای مسافربری خطوط هوایی آمریکا به برج‌های تجارت جهانی برخورد کردند و آمریکا با هدف تلافی از القاعده و اسامه بن لادن، جنگ علیه تروریسم را کلید زد. این جنگ‌ها همچنان ادامه دارد و براساس برآوردها تاکنون 37 میلیون و به روایتی، 49 میلیون انسان در کشورهای مختلف را آواره کرده است.

براساس پروژه «هزینه‌های جنگ» دانشگاه براون، جنگ‌هایی که آمریکا پس از یازدهم سپتامبر 2001 راه انداخته، حداقل 37 میلیون و حداکثر 49 میلیون انسان را آواره کرده است. تاکنون هیچ کس نمی‌دانست این جنگ‌ها به آواره شدن چند نفر انجامیده است و عموم آمریکایی‌ها فکر می‌کنند مبارزه با تروریسم آمریکا تنها در افغانستان، عراق و سوریه رخ داده؛ در حالی که از زمان جورج بوش، 21 کشور دیگر مورد حمله آمریکا قرار گرفته‌اند.

نه وزارت خارجه آمریکا، نه پنتاگون و نه هیچ بخش دیگری از دولت ایالات متحده هیچ تحقیق و جستجویی در مورد این آوارگان انجام ندادند و تنها برخی پژوهشگران و سازمان‌های بین‌المللی مانند آژانس پناهندگان سازمان ملل، کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل، اطلاعاتی از آوارگان در کشورهای مختلف ارائه داده‌اند. در نخستین پژوهش در این زمینه، کلینیک انسان‌شناسی عمومی دانشگاه آمریکن تخمین می‌زند آمریکا از سال 2011، در 8 جنگ خونین شرکت کرده: افغانستان، عراق، لیبی، پاکستان، فیلیپین، سومالی، سوریه و یمن. حاصل این جنگ‌ها، 8 میلیون پناهجو و 29 میلیون آواره بوده است.

آوارگی 37 میلیون نفر برابر است با از بین بردن تقریباً تمامی ساکنان ایالت کالیفرنیا یا جمع ساکنین ایالت‌های تگزاس و ویرجینیا. این رقم به اندازه تمام جمعیت کاناداست. جنگ‌های ایالات متحده پس از یازدهم سپتامبر، جمعیت آوارگان و پناهندگان کشورهای مختلف را در سال‌های 2010 تا 2019 از 41 میلیون نفر تا 79.5 میلیون نفر افزایش داده است.

میلیون‌ها نفر به خاطر حملات هوایی، بمب‌گذاری، حملات توپخانه‌ای، حمله به منازل، حملات پهپادی، کشتار با اسلحه و تجاوز جنسی خانه و منزل خود را رها کرده و آواره شده‌اند. در این گزارش آمده است که غیر از شرایط زیست محیطی و وضعیت اقتصادی، راه‌اندازی 8 جنگ به صورت مشخص دولت ایالات متحده را مسؤول آوارگی ان جمعیت کرده است. آمریکا با راه‌اندازی، تشدید، یا مشاوره لجستیکی، فروش اسلحه باعث شده 5.3 میلیون نفر افغان (معادل 26 درصد از جمعیت افغانستان در سال 2001)، 3.7 میلیون نفر پاکستانی، 1.7 میلیون نفر فیلیپینی از سال 2002 و برای مبارزه با گروه‌های شورشی، 4.2 میلیون نفر سومالیایی از سال 2002، 4.4 میلیون نفر یمنی از ابتدای حمله ائتلاف سعودی به این کشور، 9.2 میلیون عراقی از زمان حمله به این کشور در سال 2003، 1.2 میلیون لیبیایی از زمان مداخله در لیبی در سال 2011 و 7.1 میلیون سوری از زمان حمله به داعش در سال 2014 آواره شده‌اند.

با این حال، برخی معتقدند این آمار به نوعی محافظه‌کارانه است و رقم افراد آواره و پناهندگانی که عمدتاً به کشورهای همسایه به ویژه ترکیه، اردن و لبنان فرار کرده‌اند؛ به مراتب بیشتر است. برای نمونه رقم اعلامی در مورد آوارگان سوری تنها مربوط به جمعیت پنج استان این کشور است و اگر رقم واقعی را بخواهیم استنتاج کنیم، به رقم فوق‌العاده بیشتری خواهیم رسید.

علاوه بر کشورهای نام برده شده، نیروهای نظامی و ارتش ایالات متحده در منازعات و درگیری‎های متعددی در کشورهای بورکینافاسو، کامرون، آفریقای مرکزی، چاد، جمهوری دموکراتیک کنگو، کنیا، مالی، موریتانی، نیجریه، تونس، اوگاندا و سودان جنوبی مداخله داشته‌اند. خسارات جبران‌ناپذیر آوارگی مردم در این کشورها در هیچ گزارش و تحقیق جامعی نیامده است. اثرات و پیامدهای اقتصادی، روانی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی که تنش‌های اجتماعی مهلکی را پدید می‌آورد، چه بسا قابل ارزیابی و اندازه‌گیری نباشد.

با این همه، آوارگی تنها یکی از پیامدهای جنگ و خشونت‌های نظامی است. براساس تخمین‌ها، فقط در افغانستان، عراق، یمن، سوریه و پاکستان بیش از 750 هزار غیرنظامی جان خود را از دست داده‌اند. 15 هزار آمریکایی در جنگ‌های پس از یازدهم سپتامبر کشته شده‌اند. مرگ‌ومیرها، گرسنگی، سوءتغدیه و فقر، مجروحیت و آسیب در جنگ، همه و همه رقم کشته‌ها را تا چهار میلیون نفر خواهد رساند. هر عددی هر اندازه بزرگ باشد، نمی‌تواند میزان و حجم خسارات مالی و انسانی وارده را اندازه بگیرد.