موضوعات آیات قرآنی تکراری هستند؟
آیات قرآن آیات متشابهات است، به این معنا که قرآن حقایق واحده را از راه‌های مختلف و بر مبنای تجلّیاتِ مختلف آن حقایق را بیان می‌کند و ما را متذکر می‌کند، که این مسئله بسیار حائز اهمیت است.
آیت الله سید محمدتقی مدرسی، از مراجع معظم تقلید و مفسر تفسیر هدایت در اولین جلسه تفسیر و تدبر در سوره ابراهیم در ماه مبارک رمضان ۱۴۴۱ هجری قمری که به صورت ضبط تلویزیونی از دفتر کربلای معلی معظم له در شبکه‌های اجتماعی پخش شد، با اشاره به خطبه پیامبراکرم ( ص) در آخرین جمعه ماه شعبان گفت: در آخرین جمعه از ماه مبارک شعبان، پیامبر اکرم ( ص) ضمن خطبه‌ای، مردم را بشارت دادند و فرمودند: «وَ هُوَ شَهْرٌ دُعِیتُمْ فِیهِ إِلَی ضِیافَهِ اللَّهِ»، ماهی که در آن به ضیافت خدا خوانده شده اید . ماه مبارک رمضان ماهی است که شما همگی برای ضیافت خدا فراخوانده شدید.
این مرجع تقلید شیعیان با اشاره به چگونگی پذیرایی خداوند از بندگانش در ماه مبارک رمضان اظهار کرد: در هر ضیافتی پذیرایی هست و پذیرایی خداوند از ما بندگان ضعیف و ذلیل و فقیر در این ماه چیست؟ آنچه از آیات قرآن از سوره بقره استفاده می‌شود، سه موضوع قرآن، روزه و دعا برای پذیرایی خداوند در ماه رمضان از بندگان خود بیان شده است.
وی ادامه داد: خدا این چنین فرموده است: «شَهْرُ رَمَضانَ الَّذی أُنْزِلَ فیهِ الْقُرْآنُ هُدیً لِلنَّاسِ وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدی وَ الْفُرْقانِ فَمَنْ شَهِدَ مِنْکُمُ الشَّهْرَ فَلْیَصُمْهُ… »، ماه رمضان ماهی است که قرآن در آن نازل شده برای هدایت بشر و برای راهنمایی و امتیاز حق از باطل، پس هر که دریابد ماه رمضان را باید روزه بدارد. و در ادامه در آیه بعد خداوند می‌فرماید: «وَإِذَا سَأَلَکَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ ۖ أُجِیبُ دَعْوَهَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ »، و چون بندگان من (از دوری و نزدیکی) از تو پرسند، (بدانند که) من به آنها نزدیکم، هرگاه کسی مرا خواند دعای او را اجابت کنم. پس این سه مطلب اوّل قرآن، دوّم روزه گرفتن و روزه داری و سوّم استجابت دعا، سه چیزی است که خداوند در این ماه از بندگان خود پذیرایی می‌کند.
آیت الله العظمی مدرسی با اشاره به سنت برگزاری جلسات تفسیر و تدبر در قرآن در ماه مبارک رمضان گفت: ما بر سنت هر ساله که در خدمت برادران و خواهران مؤمن در ماه مبارک رمضان سر مائدهای از موائد قرآن می‌نشینیم و بهرهای از آیات قرآن بر اساس تدبر نصیب ما می‌کرد؛ امسال هم سعی داریم در سوره ابراهیم تدبرات و تأملاتی داشته باشیم و ان شاءالله بتوانیم بهره خوبی از این سوره کریمه در این ماه ضیافت الله ببریم.
مفسر تفسیر هدایت با طرح این سوال که حضرت ابراهیم ( ع) کیست؟ درباره شخصیت این پیامبر گفت: حضرت ابراهیم (ع) شخصی است که سُنبل بت شکنی جهان است. ابراهیم آن شخصی است که به تنهایی اُمتی بود، یک شخص اما کل امت یکتا پرستی را در یک برهه از زمان داشت. قرآن هم درباره حضرت ابراهیم ( ع) می‌فرماید: «إِنَّ إِبْرَاهِیمَ کَانَ أُمَّهً قَانِتًا لِلَّهِ حَنِیفًا وَلَمْ یَکُ مِنَ الْمُشْرِکِینَ ».
وی ادامه داد: حضرت ابراهیم (ع) شخصی بود که بدن را برای سوختن در آتش محیا کرد، بچه را برای کشته شدن در راه خدا آماده کرد، زن و بچه اش را برای اقامه نماز به صحرایی بی کشت و زرغ برد، که قرآن می‌فرماید: «رَبَّنَا إِنِّی أَسْکَنْتُ مِنْ ذُرِّیَّتِی بِوَادٍ غَیْرِ ذِی زَرْعٍ عِنْدَ بَیْتِکَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنَا لِیُقِیمُوا الصَّلَاهَ »، پروردگارا، من برخی از ذرّیّه و فرزندان خود را به وادی بی‌کشت و زرعی نزد بیت‌الحرام تو مسکن دادم، پروردگارا، تا نماز را به پا دارند.
آیت الله مدرسی خدایی شدن انسان را یکی از محورهای موضوعی سوره ابراهیم دانست و گفت: حضرت ابراهیم ( ع) کسی بود که تمام وجودش در راه خدا بود و یک انسان خدایی بود. در بحث‌های آینده عرض می‌کنیم که یکی از محورهای اساسی سوره ابراهیم این است که چگونه انسان، انسانی خدایی و « صِبْغَهَ اللَّهِ»، شود. و همچنین بوی الهی در او تجلّی کند؛ که این یکی از محورهای اساسی این سوره است و محورهای دیگری هم دارد.
مفسر تفسیر هدایت با طرح این سوال که آیا موضوعات آیات قرآنی همه تکراری است؟ در جواب گفت: سؤالی که درباره محورهای مطرح شده در سوره‌های قرآن پیش می‌آید، که غالباً بعضی‌ها این چنین تصور دارند که موضوعات تمام آیات تکراری است و همان توحید و وعده به آخرت است که در هر سوره‌ای تکرار می‌شود. اما باید یک حقیقت را بدانید که آیات قرآن آیات متشابهات است، به این معنا که قرآن حقایق واحده را از راه‌های مختلف و بر مبنای تجلّیاتِ مختلف آن حقایق را بیان می‌کند و ما را متذکر می‌کند، که این مسئله بسیار حائز اهمیت است.
وی ادامه داد: اینکه قرآن در سوره‌های مختلف همان حقایق را بازگو می‌کند، برای این است که اولاً از بُعدهای مختلف تجلّیات آن را بیان می‌کند، دوّماً اینکه ما بشر بتوانیم یک ولادت جدیدی برای خود ترمیم کنیم و در شخصیت خود تحولی ایجاد کنیم، که این حقایق را نه تنها باور کنیم، بلکه آن را وجدان کنیم تا این حقایق در حقیقت ما اثرعمیق بگذارد. شاید به این دلیل باشد که قرآن می‌فرماید: آیات قرآن متشابه همان حقیقت است و از یک زاویه جدید و تجلّی جدید بیان می‌شود.
آیت الله مدرسی در پایان اولین جلسه تدبر در سوره ابراهیم گفت: این بحث مقدماتی بود برای ورود به سوره ابراهیم که در آینده بحث‌هایی پیرامون سوره ابراهیم بیان خواهد شد. که هدف ما در این ماه مبارک رمضان این است که تحوّل حقیقی در ما شکل بگیرد و ما نزدیک‌تر به خدا و خداگونه شده و رنگ خدا، بوی خدا، تحوّل خدایی در ما ایجاد شود، که ان شاءالله خواهد شد.
