مهمانی مرگبار «مازوت» در ریه تهرانی‌ها
در شرایطی که با کاهش نسبی آمار ابتلا به کرونا روبرو هستیم، تشدید آلودگی هوا اجازه نداد که کلانشهرها حداقل چند روز را بدون بحران بگذرانند. بر اساس شاخص های اعلام شده از منابع رسمی، وضعیت هوای تهران در شرایط خطرناک قرار دارد. بسیاری از کارشناسان معتقدند مصرف سوخت ناسالم «مازوت» یا همان «کوره سیاه»، مقصر اصلی به وجود آمدن بحران فعلی است.
آنطور که منابع رسمی اعلام کرده اند، اغلب کلانشهرهای کشور نیز در وضعیت هوای ناسالم قرار دارند. البته در این بین، وضعیت آلودگی هوای تهران از سایر کلانشهرهای کشور، وخیم تر است.
صادق ضیائیان، مدیرکل پیش‌بینی و کنترل سازمان هواشناسی هم با صراحت اعلام کرده است: «تا چند روز آینده همچنان شاهد پایداری جو هوا و افزایش شاخص آلاینده‌ها خواهیم بود. بنابراین بسیاری از شهر‌های کشور به ویژه تهران، کرج، قم، قزوین، مشهد و اصفهان شاهد افزایش آلاینده‌های جوی خواهند بود. اگرچه از اواخر وقت روز یکشنبه و دوشنبه سامانه ضعیف بارشی وارد کشور می‌شود، اما این موج هم زمینه‌ساز کاهش شاخص آلودگی هوا نخواهد شد. درواقع، این موج بارشی به گونه‌ای نیست که آلودگی هوا را کاملا پاک کند.»
هنوز هم از سوخت سرطان‌زای مازوت استفاده می‌کنند
میزان شاخص آلودگی هوای نقاط مختلف تهران، بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ برآورد می‌شود که البته در نقاط پر تردد و صنعتی، این شاخص از مرز 200 هم می‌گذرد. همچنین طبق اعلام سازمان هواشناسی، امروز یکشنبه به عنوان پیک آلودگی هوا در این هفته خواهد بود.
بسیاری از کارشناسان بر این باورند که استفاده از سوخت غیراستاندارد مازوت در مصارف صنعتی، موجب تشدید آلودگی هوای تهران شده است. البته برخی مسئولان، استفاده از مازوت را تکذیب می کنند، اما مسعود تجریشی، معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست به صراحت به تسنیم می گوید: «متاسفانه طبق آخرین بررسی‌هایی که در ابتدای هفته گذشته از صنایع بزرگ اطراف تهران انجام داده‌ایم، مطلع شدیم تعدادی از نیروگاه‌های تهران از سوخت مازوت استفاده کرده‌اند. به همین دلیل، طی روزهای گذشته در نامه‌ای از سوی سازمان حفاظت محیط زیست به دادستانی تهران درخواست کرده‌ایم با اقدامات قضائی در اسرع وقت با مازوت‌سوزی نیروگاه‌های تهران برخورد و با آن مقابله کنند.»
تجریشی یکی از علل مازوت‌سوزی در نیروگاه‌های تهران را به دلیل اُفت فشار گاز می داند و خاطرنشان می کند: «معمولا با سرد شدن هوا، فشار گاز در بخش خانگی افزایش می‌یابد و نیروگاه‌ها و صنایع بزرگ نیز برای جلوگیری از کاهش تولیدات‌شان به سمت مازوت‌سوزی می‌روند. همچنین طبق بررسی‌هایی هم که در روزهای اخیر داشته‌ایم، تعدادی واحد ریخته‌گریِ تهران نیز از سوخت مازوت استفاده کرده‌اند.»
مردم را مقصر اصلی جلوه ندهید
بر اساس یافته های اخیر مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران، هر سال حدود ۴۰ هزار نفر در کشور به دلیل مواجهه با غلظت آلایندگی ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون در هوا جان خود را از دست می دهند که این تعداد تقریبا معادل ۱۰ درصد کل موارد فوتی های سالانه در ایران است.
دکتر وحید اشتریان، کارشناس محیط زیست در گفتگو با الف به ریشه های مشکل حل نشده آلودگی هوا اشاره می کند و می گوید: «بخش زیادی از مشکل آلودگی هوای کشور به دلیل سوء مدیریتی است که در این بخش وجود دارد. وقتی یک کارگاه صنعتی برای کم کردن هزینه هایش حاضر می شود جان مردم را به خطر بیندازد و از مازوت استفاده کند، در این شرایط هیچ قصوری متوجه مردم نیست، بلکه نهادهای ناظر باید در این خصوص پاسخگو باشند.»
او تاکید می کند: «در شرایطی که در دوران کرونا با محدودیت تردد و تعطیلی های گسترده مواجه هستیم، تشدید آلودگی هوا نشان می دهد که راهکارهای ارائه شده برای حل مشکل آلودگی هوا در سال های گذشته، تا چه حد غیرکارشناسی و خام بوده است. ما تا وقتی نتوانیم منابع اصلی آلودگی هوا را از بین ببریم، تعطیلی شهرها هیچ دردی را دوا نمی کند. مثلا فرض کنید که دو روز هم کلانشهرها را تعطیل کنیم، اما وقتی در همین دو روز، کارگاه ها از سوخت مازوت استفاده کنند و خودوهای غیراستاندارد در سطح شهرها جولان بدهد، این تعطیلی نمی تواند تاثیر جدی در کاهش آلودگی هوا داشته باشد.»
اشتریان یادآور می شود: «دولت و نهادهای مسئول باید نقش خود را برای کاهش میزان آلودگی هوا بپذیرند. نمی شود هربار رفتار مردم را مقصر اصلی آلودگی هوا دانست. مثلا این بار از مردم می خواهند که مصرف گاز در منازل را کاهش دهند تا مجبور به استفاده از سوخت سرطان‌زای مازوت در نیروگاه ها نشوند. این توصیه ها و اظهارنظرها نمی تواند چندان دردی را دوا کند، بلکه باید با اقدامی قاطع، مانع از مصرف سوخت مازوت شویم. یعنی بجای تلاش برای مقصر نشان دادن مردم باید سطح نظارت ها را افزایش دهیم تا مصرف سوخت مازوت، توام با جریمه های سنگین باشد.»
منابع متحرک آلودگی هوا، همچنان جولان می‌دهند
جدای از سوخت مازوت که وضعیت هوای کلانشهرها را به سمت بحران کشانده است، سایر منابع متحرک آلودگی هوا نیز به بحرانی مضاعف در روزهای کرونایی تبدیل شده اند.
دکتر خدایار شهبازی، کارشناس مدیریت شهری در گفتگو با الف به ریشه های آلودگی هوای تهران و کلانشهرها اشاره می کند و می گوید: «نقش منابع متحرک آلودگی هوا نباید در میانه بحث استفاده از مازوت، فراموش شود. واقعیت این است که بر اساس آمارها، همچنان سهم منابع متحرک مثل خودروها در تولید ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون حدود ۶۰ درصد برآورد می شود. بین همین منابع متحرک نیز نقش کامیون‌ها نسبت به سایر منابع آلاینده متحرک، بیشتر بوده است.»
او یادآور می شود: «نیروگاه ها و صنایع مستقر در تهران و اطراف آن، حدود 30 درصد در بروز آلودگی هوا نقش دارند. البته وقتی استفاده از مازوت افزایش پیدا کند و منابع متحرک آلایندگی هم با منع تردد مواجه شوند، در آن صورت سهم صنایع در آلودگی هوا به 60 درصد هم خواهد رسید. بنابراین نمی توان نسبت ثابتی را برای مولفه های آلاینده هوا در نظر گرفت.»
شهبازی تصریح می کند: «تاوقتی اراده ای برای نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی نبینیم و تردد وسایل حمل و نقل فرسوده متوقف نشود، هرسال در فصل پاییز و زمستان باید شاهد وارونگی دما و افزایش آلایندگی هوا باشیم. اگر می خواهیم مشکل آلودگی هوا به شکل ریشه ای حل شود، باید از نظر متخصصان شهری و محیط زیست در جلسات مدیران شهری استفاده کنیم. در آن صورت خروجی تصمیمات مرتبط با حل مشکل آلودگی هوا، پشتوانه کارشناسی خواهد داشت.»
در شرایطی که بسیاری از کارشناسان نظام سلامت هشدار می دهند که تشدید آلودگی هوا می تواند به افزایش موارد ابتلا به کرونا منجر شود، باید منتظر روزهای آینده ماند و دید که مسئولان چطور می خواهند ترکیب دو بحران کرونا و آلودگی هوا را مدیریت کنند.
«الف»
