دور جدید مذاکرات ایران و اروپا در ژنو؛ تقابل حقوقی بر سر مکانیسم ماشه
مقامات ایران و سه کشور اروپایی عضو برجام (آلمان، فرانسه و انگلیس) به همراه اتحادیه اروپا، روز سه‌شنبه چهارم شهریور ماه، دور جدیدی از گفت‌وگوها در سطح معاونان وزیران خارجه را در ژنو سوئیس برگزار می‌کنند. این مذاکرات در حالی صورت می‌گیرد که اروپا ایران را به فعال‌سازی «مکانیسم ماشه» تا پایان سپتامبر تهدید کرده و تهران این تهدیدات را به دلیل عدم پایبندی طرف اروپایی به تعهداتش، فاقد اعتبار می‌داند.
نسیم‌آنلاین: دور تازه‌ای از مذاکرات بین ایران و اعضای اروپایی برجام (معروف به E3) به همراه اتحادیه اروپا، روز سه‌شنبه در شهر ژنو سوئیس برگزار خواهد شد. این نشست در سطح معاونان وزرای امور خارجه و با هدف بررسی تحولات اخیر حول برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت تشکیل می‌شود.
شرکت‌کنندگان در مذاکرات ژنو
هیأت ایرانی این مذاکرات به ریاست مجید تخت‌روانچی و کاظم غریب‌آبادی، معاونان وزیر امور خارجه، راهی ژنو خواهد شد. در طرف مقابل، نمایندگان سه کشور اروپایی در سطح مدیران کل سیاسی وزارتخانه‌های خارجه خود حضور خواهند یافت و «اِناوالر بونو»، معاون مسئول سیات خارجی اتحادیه اروپا نیز در این meeting شرکت می‌کند.
زمینه‌سازی برای مذاکرات
تصمیم برای برگزاری این دور از مذاکرات، پس از یک گفت‌وگوی تلفنی میان سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، با همتایان اروپایی خود و «جوزپ بورل»، هماهنگ‌کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا در روز جمعه اول شهریور گرفته شد. آخرین دور پیشین از این مذاکرات نیز اوایل مردادماه در سرکنسولگری ایران در استانبول برگزار شده بود.
محور اصلی تقابل: مکانیسم ماشه (Snapback)
این مذاکرات در شرایط حساسی برگزار می‌شود. کشورهای اروپایی عضو برجام، به طور رسمی ایران را تهدید کرده‌اند که در صورت عدم تغییر رویکرد تهران، «مکانیسم ماشه» مندرج در قطعنامه ۲۲۳۱ را تا پایان سپتامبر (شهریور/مهر) فعال خواهند کرد. فعال‌سازی این مکانیسم، به معنای بازگشت تمام تحریم‌های پیشین شورای امنیت علیه ایران است.
در مقابل، موضع قاطع ایران این است که با توجه به عدم اجرای تعهدات برجامی توسط اروپا پس از خروج یک‌طرفه آمریکا از این توافق، این سه کشور اساساً صلاحیت حقوقی برای فعال‌سازی چنین مکانیسمی را ندارند. مقامات ایرانی همچنین مواضع اخیر اروپا در قبال تجاوزات رژیم صهیونیستی و درخواست برای «غنی‌سازی صفر» را نشانه خروج آنان از جایگاه بی‌طرفی دانسته و هرگونه اقدام آنان را غیرقانونی می‌دانند.
هماهنگی ایران با شرکای شرقی
در آستانه این مذاکرات، کاظم غریب‌آبادی از هماهنگی مواضع ایران با شرکای خود در چین و روسیه خبر داد. وی در گفت‌وگوی تلفنی با «ما جائوشو»، معاون وزیر خارجه چین، بر ادامه نقش سازنده پکن برای یافتن یک راه‌حل دیپلماتیک تأکید کرد. چین و روسیه نیز مشروعیت اقدام اروپا برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه را رد می‌کنند.
هشدارهای دیپلماتیک تهران
مقامات ایرانی به طور پیوسته نسبت به عواقب فعال‌سازی مکانیسم ماشه هشدار داده‌اند:
· سید عباس عراقچی: «جمهوری اسلامی ایران همان‌گونه که در دفاع از خود مقتدرانه عمل می‌کند، مسیر دیپلماسی را نیز هیچ‌گاه ترک نکرده است.»
· سعید خطیب‌زاده: در مصاحبه با روزنامه آلمانی «فرانکفورتر آلگماینه» هشدار داد که «فشار بر تهران اشتباه است و می‌تواند ایران را به اتخاذ تصمیمات سخت وادار کند.» وی تأکید کرد: «اروپایی‌ها هیچ حقی در این زمینه ندارند و چنین اقدامی تنها آخرین کارت آنان را بی‌جا مصرف خواهد کرد.»
جمع‌بندی
نشست ژنو در شرایطی بسیار حساس و احتمالاً تعیین‌کننده برگزار می‌شود. به نظر می‌رسد طرف اروپایی قصد دارد از تهدید مکانیسم ماشه به عنوان اهرم فشار نهایی استفاده کند، در حالی که ایران با اتکا به استدلال‌های حقوقی خود و هماهنگی با چین و روسیه، هرگونه اقدام آنان را بی‌اثر و بی‌اعتبار می‌داند. نتیجه این دور از مذاکرات می‌تواند مسیر آتی پرونده برجام را به شدت تحت تأثیر قرار دهد.
