اتحاد با چین؛ راهبرد ایران برای خنثی‌سازی فشارهای اروپا
یک تحلیل‌گر مسائل چین با تاکید بر لزوم بهره‌گیری ایران از ظرفیت‌های اجلاس شانگهای، خاطرنشان کرد: فرصت مناسبی برای تهران فراهم شده تا با استفاده از اهرم پکن، اقدامات فشارزای کشورهای اروپایی را مهار کند.
نسیم‌آنلاین: حامد وفایی، تحلیل‌گر مسائل چین در ارزیابی خود از سفر رئیس‌جمهور به پکن اظهار داشت: سفر دکتر پزشکیان به چین در شرایط فعلی منطقه به خصوص بعد از جنگ تحمیلی ۱۲ روزه علیه کشورمان از ابعاد مختلف بسیار سفر با اهمیتی است. این سفر سه حوزه « دوجانبه»، « چندجانبه با کشورهای مختلف» و «سازمان‌های منطقه‌ای مانند شانگهای» را پوشش می‌دهد.
وی افزود: هر چند مبنای انجام این سفر شرکت در یک برنامه چندجانبه است، اما براساس اطلاعاتی که وجود دارد چینی‌ها برای دکتر پزشکیان دیدارهای دوجانبه با مقامات ارشد این کشور را تدارک دیده‌اند که این موضوع در کنار دیگر ملاقات‌های حاشیه‌ای این اجلاس در شرایط کنونی ایران و منطقه غرب آسیا از اهمیت بالایی برخوردار است.
این کارشناس ارشد مسائل چین همچنین بیان کرد: در این سفر رئیس‌جمهور کشورمان در اجلاس «شانگهای» و «شانگهای پلاس» شرکت خواهد کرد که هر دو این نشست‌ها رویدادهایی مهم هستند آن هم با توجه به این که شانگهای به لحاظ ماهیتی مجموعه‌ای امنیتی و مهم بوده و در حال حاضر مهم‌ترین دغدغه کشورها نیز مساله امنیتی است و لذا حضور دکتر پزشکیان در این اجلاس اهمیتی دو چندان می‌یابد.
دعوت بی‌سابقه از رئیس‌جمهور ایران برای شرکت در مراسم رژه ارتش چین
وفایی ادامه داد: موضوع دیگری که در کنار شرکت در اجلاس شانگهای مهم بوده و در عین حال بی سابقه است؛ دعوت از رئیس‌جمهور کشورمان برای شرکت در مراسم رژه ارتش چین به مناسبت پیروزی چین بر ژاپن در جنگ جهانی دوم است. علاوه بر ایران، رهبران کشورهایی چون روسیه، کره شمالی، کشورهای آسیای مرکزی و ... نیز در کنار شی‌جین‌پینگ این رژه را تماشا کرده و آخرین تجهیزات نظامی چین را از نزدیک رویت خواهند کرد.
وی خاطرنشان کرد: در واقع دعوت از رئیس‌جمهور کشورمان برای شرکت در چنین مراسمی با توجه به دفاع جانانه ایران در برابر تجاوز وحشیانه رژیم صهیونیستی قابل توجه است و طی هفته‌های اخیر این رژه در مرکز توجهات چینی‌ها قرار دارد، البته در نظر داشته باشیم اگرچه حضور در این مراسم مهم است، اما چنین برداشت نشود که ایران سریع به دنبال خرید سلاح از چین می‌رود بلکه حضور در چنین برنامه‌ای بیشتر به لحاظ نمادین و ارسال پیام‌های دیپلماتیک پساجنگ حائز اهمیت بوده و بنابراین نفس حضور ایران در کنار کشورهای دیگر در این شرایط مهم و اثرگذار است.
پاتک حقوقی در چارچوب سازمان‌های بین‌المللی
این تحلیل‌گر مسائل چین در پاسخ به این سوال که «چه توقعی از روسیه و چین برای ادامه تبادلات با ایران پس از اسنپ‌بک می‌توان داشت؟»، گفت: موضوع اسنپ‌بک مساله‌ای است که در چارچوب برجام و مفاد حقوقی آن اتفاق می‌افتد؛ توجه داشته باشید لازمه مواجهه صحیح با رفتار غیرحرفه‌ای کشورهای اروپایی در این خصوص شکل‌دهی به یک پاتک حقوقی در چارچوب سازمان‌های بین‌المللی است که در این مورد از ظرفیت چین و روسیه می‌توان استفاده کرد البته این دو کشور مواضع اروپایی‌ها را مورد انتقاد قرار داده‌اند و سخنگوی وزارت خارجه چین نیز اخیرا ابراز داشته که موضع اروپایی‌ها در این رابطه غیر سازنده است.
وفایی ادامه داد: چینی‌ها در واقع مساله هسته‌ای ایران و تحول اخیر آن را این‌گونه تحلیل کرده‌اند که اقدام به اسنپ‌بک به منزله خروج از ریل گفت‌وگوهای سیاسی است و لذا می‌توان از این منظر با آنان وارد گفت‌وگو شده و از ظرفیت ایشان در مهار بخشی از اقدامات کشورهای اروپایی استفاده کرد.
ایران به دنبال طرحی نو با چینی‌هاست
وی در ادامه درباره جایگاه چین در سیاست خارجی ایران هم اظهار داشت: مساله‌ای که سالهاست در جمهوری اسلامی ایران وجود دارد، عدم تعیین جایگاه دقیق و صحیح برای چین می‌باشد در حالی که این کشور اصلی‌ترین شریک ایران است. به هر حال امروز اجماعی در داخل کشور برای کارکردن با چینی‌ها و ظرفیتی که دارند احساس می‌شود و در شرایطی هم که بعد از جنگ اتفاق افتاده این پیام با صراحت به چینی‌ها باید داده شود که جمهوری اسلامی ایران دنبال این است که در رابطه با چین یک طرح نو در اندازد و کار با این کشور به صورت راهبردی و واقعی دنبال شود.
این کارشناس مسائل چین همچنین ابراز عقیده کرد: تا زمانی که رابطه با چینی‌ها در کانال عادی و روزمره پیگیری شود اتفاق خاصی نمی افتد، بارها گفته‌ایم که باید کار با چینی‌ها وارد کانال راهبردی و حقیقی خودش شود و در این چارچوب زنجیره ارزش چینی مساله مهمی است که باید در فرآیندی چند مرحله‌ای ضمن تثبیت جایگاه چین در سیاست خارجی ایران و تعریف سهمی برای کشور از زنجیره ارزش چینی، به بازتعریف مناسبات تهران -پکن در فضای اعتماد راهبردی پرداخته شود. در نتیجه این سفر فرصت خوبی برای دکتر پزشکیان و دولت چهاردهم است که این پیام اساسی و حساس را بی‌واسطه به عالی‌ترین مقامات چینی برسانند که تهران با اتخاذ تصمیمی بنیادین به انتخابی راهبردی رسیده و در نظر دارد در فضایی غیر از روزمرگی سابق با پکن وارد تعامل شود.
جمهوری اسلامی ایران ظرفیت درگیر کردن چین در معادلات ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک خود را دارد
وفایی یادآور شد: بعد از جنگ تحمیلی ۱۲ روزه اثبات شد که چنانچه در پی ایجاد بازدارندگی از طریق طرف‌های ثالث باشیم باید نوع رابطه ما کشورها از حالت سنتی به فضای ژئواستراتژیک جدید در نظام بین الملل تغییر ماهیت داده باشد و در غیر این صورت از هیچ کشوری نمی‌توان انتظار ورود به مقولاتی که به طور مستقیم با امنیت ملی‌اش در ارتباط نیست را داشت. جمهوری اسلامی ایران ظرفیت درگیر کردن چین در معادلات ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک خود را دارد و چنانچه متناسب با فضای جاری در نظام بین‌الملل و ملزومات رقابت‌های کریدوری در جهان وارد معامله راهبردی با پکن شود توانایی ایجاد بازدارندگی در حوزه‌های امنیتی را از این رهگذر به دست خواهد آورد. در نظر بگیریم این انگاره که جمهوری اسلامی ایران دیوار امنیتی غربی برای چین محسوب می‌شود سال‌های پیش زمینه ذهنی تهران برای رابطه با چینی‌ها بوده که این انگاره به دلایل مختلف در ذهن چینی‌ها کمرنگ شده و ما باید با چینی‌ها وارد گفت‌وگوهای راهبردی شویم و داده‌ها و فضای مرتبط با این انگاره را در ذهن طرف چینی به روزرسانی کنیم.
باید از فرصت شانگهای برای هم‌اندیشی درباره تحولات اخیر منطقه بهره‌برداری کرد
وی در بخش دیگری از این گفت‌وگو اظهار داشت: این سفر می‌تواند برای طرح مباحث اساسی و نه جزئیاتی چون پروژه‌های اقتصادی یا مباحث جاری در روابط مورد بهره‌برداری قرار بگیرد؛ هر چند مسائل دو جانبه نیز با برنامه‌ریزی که چینی‌ها ترتیب داده‌اند در این سفر مجال طرح خواهد داشت، اما از این فرصت محدود باید برای هم‌اندیشی در حوزه‌های کلان و تحولات اخیر منطقه و نسبت آن با منافع طرفین بهره‌برداری شود. رئیس‌جمهور کشورمان با رهبر چین می‌تواند گفت‌وگو داشته باشد همچنین مقامات ارشد این کشور که راه را برای مذاکرات و گفت‌وگوهای آتی در موضوعات مختلف هموار کند.
این تحلیل‌گر مسائل چین همچنین در ادامه درباره جایگاهی که ایران در سیاست خارجی طرف مقابل دارد، گفت: چینی‌ها سالهاست نکته قابل توجه این است که در این سفر که با چارچوب چندجانبه و برای شرکت در یک اجلاس منطقه‌ای ترتیب داده شده، دو کانال مذاکرات دوجانبه و گفت‌وگوهای چندجانبه (به ویژه با چینی‌ها) نیز برای تهران باز شده که با توجه به شرایط کشور باید بهترین برنامه‌ریزی و بهره‌برداری را از این فرصت انجام داد. چین مدت‌هاست که در غرب آسیا تمرکز کرده و با کشورهای منطقه از جمله عربستان، ایران، مصر و یا امارات متحده عربی وارد رابطه راهبردی شده‌اند. سیاست خارجی چین دو خصیصه دارد؛ یکی پراگماتیسم (عمل‌گرا) و دیگری رئالیسم (واقع‌گرا) است یعنی وقتی چیزی را می‌گویند در آن چارچوب عمل می‌کنند و واقع‌گرایی هم بدان معناست که شعار نمی‌دهند؛ به این نتیجه رسیده‌اند که براساس واقع‌گرایی جمهوری اسلامی ایران این ظرفیت را دارد و لذا سالهاست این حوزه را برای خود تعریف کرده‌اند.
ایران در حلقه سوم اولویت‌های چینی‌ها قرار دارد و این جایگاه مهمی است
وی یادآور شد: سیاست خارجی چین به لحاظ اولویت‌های آن دارای چند حلقه متداخل است؛ نخستین حلقه آمریکا قرار دارد، بعد هند و روسیه و سپس محیط پیرامونی چین که در یک دهه اخیر کشورهایی مانند ایران و حوزه غرب آسیا نیز به آن وارد شده‌اند و این یعنی ایران در حلقه سوم اولویت‌های چینی‌ها قرار دارد و این جایگاه مهمی است.
وفایی همچنین بیان کرد: در خصوص شکل‌دهی به رابطه‌ای راهبردی در سیاست خارجی و روابط بین‌الملل، اگر یک هرم را در نظر بگیریم، کف آن شناخت و معرفت جای می‌گیرد، مرحله بعدی اعتماد و سپس شکل‌گیری رابطه راهبردی در نتیجه دومرحله قبل محقق می‌گردد، فراموش نکنیم یکی از مسائلی که ما در ایران با آن مواجه هستیم این واقعیت است که ما هنوز چینی‌ها را نشناخته‌ایم و در نتیجه فضای اعتماد راهبردی بین دو طرف شکل نگرفته، در نتیجه رابطه راهبردی ای هم شکل نمی‌گیرد درحالی که اگر این سه مسیر طی شود دو کشور ظرفیت بزرگی در حوزه‌های ژئوپلیتیک، ژئواکونومیک و ژئواستراتژیک دارند.
ایران از فرصت به وجود آمده در اجلاس شانگهای نهایت استفاده را ببرد
این کارشناس مسائل چین در ادامه با تاکید بر این که سفر رئیس‌جمهور کشورمان به پکن یک سفر در ابعاد چند جانبه است، گفت: همانطور که ذکر شد به رغم چندجانبه بودن سفر کانال‌های دیگری نیز برای ایران در این فرصت باز شده و چینی‌ها گفت‌وگوهای دو جانبه را نیز با ایران در نظر گرفته‌اند و این فضا فراهم است که ابتدا در دیدار با شی جین پینگ که اغلب جنبه تشریفاتی دارد فرصت رساندن پیام موجز و اساسی به رهبر چین وجود دارد. علاوه بر آن دیدار فرصتی هم برای گفت‌وگوی مفصل‌تر مقامات کشورمان با سران حزب کمونیست چین تعریف شده که به نوبه خود در شرایط کنونی منطقه و کشور مهم است و جمهوری اسلامی ایران باید از این فرصت نهایت استفاده را ببرد.
وی تاکید کرد: در چارچوب این سفر که سویه‌های دو جانبه، چند جانبه و همچنین سازمان‌های منطقه‌ای از نوع امنیتی‌اش را دارد، نیاز داریم یک فضای با ثباتی را برای کشورها ایجاد کنیم و این حاصل نمی‌شود مگر با استفاده از ظرفیت کشورهایی که در این سه حوزه حضور دارند.
با بهره‌گیری از فرصت‌ها، هزینه وحشی‌گری احتمالی آتی رژیم صهیونیستی را بالا ببریم
وفایی خاطرنشان کرد: ما اکنون در شرایط نه جنگ و نه صلح هستیم و این وضعیت قابل قبولی برای کشور نیست زیرا با یک رژیم متخاصم، وحشی و غیر انسانی مواجه هستیم که بازیگر عادی نظام بین‌الملل نبوده و باید تمام تلاش خود را به کار ببریم برای این که فضای امنیتی کشور در ابعاد خارجی با ثبات شود، اگر حتی به اخذ تضمین از قدرت‌هایی چون چین موفق نشوند، می‌توان با بهره‌گیری از این فرصت اقداماتی را ترتیب داد که حداقل هزینه وحشی‌گری احتمالی آتی رژیم صهیونیستی علیه ایران عزیز را بالا ببریم که شاید به تجدید نظر او در برخی تحرکاتش منجر گردد.
