خودرو برقی، از رویا تا واقعیت
چند سالی است که استفاده از خودروهای برقی در دنیا به طور فزاینده‌ای در حال رشد است. با توجه به ناترازی انرژی در ایران، برای تنوع بخشیدن به سبد انرژی می‌توان به سمت خودروهای برقی حرکت کرد. اما آیا تاکنون در این رابطه اقدامی صورت گرفته است؟
نسیم آنلاین: تولید و مصرف بنزین سر به سر شده است. این هشدار جدی از طرف علی زیار، معاون مدیر عامل شرکت ملی پالایش و پخش فراورده‌های نفتی در تیر ماه امسال است. مصرف بنزین که در دوره‌ی کرونا با کاهش چشمگیری رو به رو شده بود به یکباره با اتمام دوره‌ی کرونا افزایش پیدا می‌کند. در نتیجه بنزینی که در سال‌های قبل صرف صادرات می‌شد امروز برای مصرف داخل صرف می‌گردد.
علی زیار در این رابطه بیان می‌کند: «اکنون 110 میلیون لیتر در روز بنزین مصرف می‌شود، اما در پالایشگاه‌ها نهایتا حدود 98 تا 104 میلیون لیتر در روز تولید داریم، با افزایش واحدها تا جایی که توانستیم تولید را به 110 میلیون لیتر رساندیم، یعنی با حداکثر ظرفیت تولید می‌کنیم و اکنون هر دو بخش تولید و مصرف روی رقم 110 میلیون لیتر هستند. فعلا تا به امروز سر به سر هستیم ولی اگر مصرف افزایش پیدا کند باید اقداماتی در راستای کاهش مصرف داشته باشیم و یا اینکه از روش‌های جایگزین دیگر از جمله واردات، سوآپ و یا معاوضه نیاز مردم را تأمین کنیم.»
برای جلوگیری از چالش کمبود بنزین کارشناسان چند پیشنهاد مختلف ارائه می‌کنند. یکی از پیشنهادات مهم تنوع بخشی به سند مصرف انرژی است. به زبان ساده خودروها و وسایل نقلیه علاوه بر بنزین از سوخت‌های جایگیزین مانند CNG ، LPG و برق نیز استفاده کنند. در این گزارش نگاهی کوتاه به برقی سازی خودروها می‌اندازیم.
سهم 13 درصدی خودروهای برقی از بازار خودرو
در جهان روند تولید خودروهای برقی و هیبردی به شکل فزاینده‌ای در حال رشد است. بر اساس گزارش EV Volumes در سال 2022 در مجموع 10.5 میلیون خودروی برقی فروخته شده است که نسبت به سال 2021، 55 درصد رشد داشته است. در مجموع در جهان 26 میلیون خودرو الکترونیکی در جاده‌ها تردد می‌کند که نزدیک به 13 میلیون از آن‌ها در چین قرار دارند.
400هزار موتور برقی و 50 هزار تاکسی برقی در راه است
در ایران نیز چند سالی است تولید خودروهای برقی مطرح شده است و مسئولین در این رابطه وعده‌هایی نیز مطرح کرده‌اند. برای مثال رئیسی چند روز قبل از خودروهای هیبریدی و تمام برقی ایران خودرو بازدید کرد و و وزیر صمت در طی این بازدید به رئیس جمهور وعده دادند که خط تولید خودروهای هیبریدی و تمام برقی داخلی از سال آینده به بهره‌‌برداری برسد.
شهردار تهران نیز در بیان کرده که قرار است 400هزار موتور برقی و 50 هزار تاکسی برقی را برای تردد در شهر تهران آماده کنند. همچنین در جهت تأمین زیرساخت‌های این وسایل نقلیه‌ی برقی نیز قرار شده شهردار تهران در 6 شهریور 1402 ، 15 ایستگاه شارژ خودروهای برقی را افتتاح کرد و بیان کرد:«5 هزار دستگاه شارژ برقی خودرو در سال 1403 داشته باشیم اما اکنون و امروز در 15 ایستگاه، 74 دستگاه شارژ برقی خودرو راه‌اندازی می‌شود.»
زاکانی علاوه بر تاکسی و موتور برقی، وعده داده است که اتوبوس‌های برقی نیز در ناوگان حمل و نقل عمومی تهران نیز استفاده کند. او در این رابطه بیان می‌کند: «ما از توان داخلی استفاده می‌کنیم و شهرداری تهران قرارداد 1000 دستگاه اتوبوس برقی را بسته و 50 هزار تاکسی برقی به صورت ویژه در دستورکار است و وزارت صمت هم همکاری لازم را انجام می‌دهد.»
جواد توسلی مهر، مدیر عامل ایران خودرو در رابطه با میزان صرفه‌جویی با بکار گیری اتوبوس‌های برقی بیان کرد: «استفاده از هر دستگاه اتوبوس برقی سالیانه کاهش مصرف سوخت به میزان ۴۰ هزار لیتر به دنبال خواهد داشت.»
1.5 میلیون خودرو برقی تا 1406
در برنامه‌ی هفتم توسعه نیز برای تنوع بخشی و مدیریت انرژی یکی از پیشنهاداتی که داده شده برقی سازی خودروها با اولویت اتوبوس‌های شهری، تاکسی‌ها، موتورسیکلت‌ها است. در این رابطه روح الله ایزدخواه، نماینده‌ی تهران بیان می‌کند: «در برنامه هفتم توسعه مصوب شده که یک و نیم میلیون دستگاه خودروی برقی سواری شخصی وارد شبکه حمل و نقل کشور شود»
به یکباره نمی‌توان خودروها را برقی کرد
این موارد نشان می‌دهند که جهت‌گیری کلی کشور در راستای برقی سازی خودروها است. البته این بدان معنا نیست که احتمال شکست این پژوه وجود ندارد چرا که مشابه وعده‌هایی که امروز داده می‌شود در سال‌های گذشته نیز داده شده است. برای مثال سال گذشته رسول محمدی راستین، مدیرعامل اتحادیه اتوبوسرانی‌های شهری کشور وعده می‌دهد که تا پایان سال 1401 هزار دستگاه اتوبوس برقی تولید شود که پانصد دستگاه از آن برای تهران است. اما در عمل این وعده محقق نشد.
بابک کریمخان، عضو هیئت مدیره‌ی انجمن صنایع و قطعه‌سازان خودرو کشور معتقد است که رفتن به سمت خودروهای برقی به یکباره امکان پذیر نیست. او بیان می‌کند: «در هیچ کجای جهان سراغ نداریم که سیاستگذار خودرو بخواهد به‌یک‌باره از تولید خودروهای احتراق داخلی، به سمت تولید خودروهای برقی حرکت کند، بلکه ابتدا خودروهای هیبریدی یا دست‌کم تولید موتورسیکلت‌های برقی اشاعه داده می‌شود و ما نیز نیازمند چنین رویکردی هستیم.
چنانچه حتی زیرساخت‌ها مدنظر در شهری همچون تهران فراهم شود، آن‌گاه حرکت دادن این خودروها به دیگر شهرها در صورت نبود امکانات، مساله دیگری است که باید برای آن چاره‌اندیشی شود. ما امروز حتی در زمینه تولید و استفاده عموم از موتورسیکلت‌های برقی توفیقی نداشته‌ایم و اگر قرار بود حرکتی در این زمینه آغاز شود، باید از موتورهای برقی آغاز می‌کردیم؛ اما می‌بینیم مردم همچنان موتورهای بنزینی را به‌صرفه می‌دانند.»
نکته‌ی دیگری که وجود دارد این است که تنوع دادن سبد انرژی در برنامه‌های بلند مدت مانند برنامه‌ی هفتم توسعه بسیار مطلوب است اما برای این امر باید سازوکار اجرایی مناسبی نیز در نظر گرفت در غیر این صورت منجر به شکست می‌شود. چنانچه در برنامه‌ی ششم توسعه نیز به برقی سازی خودروها اشاره شده بود ولی در عمل چنین اتفاقی رخ نداد.
از سوی دیگر به نظر می‌رسد عدد 1.5 میلیون خودرو برقی در عرض 5 سال با توجه به اینکه در کشور زیرساخت‌های مناسبی برای خودروهای برقی وجود ندارد دور از انتظار است. علاوه بر آن در حال حاضر در دنیا تنها 26 میلیون خودرو برقی وجود دارد. پس انتظار اینکه 1.5 میلیون خودرو برقی تنها در ایران تردد کنند دور از ذهن است.
به شکل کلی کشور باید به سمت تنوع بخشیدن به سبد انرژی متنوع حرکت کند اما در زمینه‌ی خودروهای برقی نمی‌توان انتظار داشت در کوتاه مدت این مسئله نتیجه‌ی جدی در کاهش مصرف بنزین داشته باشد. در کنار توجه به خودروی برقی می‌توان از ظرفیت استفاده از سوخت‌های دیگر همچون CNG و LPG که تجربه‌ی آن در کشور نیز وجود دارد استفاده کرد.
