معادله چند مجهولی اصلاحات ارزی
در حالی که برخی فعالان بخش خصوصی از حذف ارز ۴هزار و ۲۰۰ تومانی نهاده‌های دامی از اول دی ماه با اعلام وزارت جهاد کشاورزی خبر می‌دادند اما هیچ کدام از مسئولان امر در دولت این خبر را تاکنون تأیید نکرده‌اند.
ضمن اینکه اعلام شده تمامی اخبار مربوط به حوزه ارز ۴هزار و ۲۰۰تومانی باید از سوی سخنگوی اقتصادی دولت اعلام شود و اخبار منتشر شده از سوی دیگر مراجع قابل تایید نیست.
به گفته تسنیم هنوز درباره زمان اجرای این طرح در دولت جمع‌بندی نهایی صورت نگرفته است. با این حال مجید شاکری، تحلیلگر مسائل اقتصادی و مشاور سابق بانک مرکزی در گفتاری به چرایی و چگونگی حذف ارز ۴هزار و ۲۰۰تومانی پرداخته است. شاکری درباره دلایل حذف ارز ۴هزار و ۲۰۰تومانی می‌گوید: علت اتخاذ این تصمیم به شکل کوتاه‌مدت دلایل ساده‌ای دارد؛ دلیل اول این است که ارز ۴هزار و ۲۰۰تومانی در بلندمدت تنها عامل تعیین‌کننده قیمت کالای مصرفی نیست، دستمزد کارگر، حمل‌ونقل و... با تورم در حال زیاد شدن است و همین مسئله اثر این تخصیص را کم می‌کند.
وی می‌افزاید: فرض کنیم به آخر این دوره کوتاه‌مدت رسیدیم آیا باید ارز را حذف کنیم یا نباید این کار را انجام بدهیم؟ خوب یا بد بودن حذف ارز ۴هزار و ۲۰۰تومانی کاملاً به این برمی‌گردد که شما آن را چطور حذف می‌کنید؟ این چطور هم به چرایی حذف برمی‌گردد.
حذف به خاطر نبود ارز یا هدف اصلاحی؟
وی می‌گوید: گاهی اوقات به خاطر نداشتن ارز، ارز ترجیحی را حذف می‌کنید که این قطعاً منجر به یک نابسامانی در اقتصاد کلان می‌شود. گاهی شما ارز دارید و هدف اصلاحی از این تغییر دارید. پرسش این است آیا امروز که صحبت از حذف ارز ۴هزار و ۲۰۰تومانی می‌شود، ناشی از نداشتن ارز است یا ناشی از یک اقدام اصلاحی؟ اگر درباره سال ۹۹ حرف می‌زدیم ناشی از نداشتن ارز بود و تبعاتش هم مشخص است. در ۱۴۰۰ مقداری گفت‌وگو سخت‌تر است چون درآمدهای ارزی ۱۴۰۰ از ۱۳۹۹ بهتر است اما از طرفی مصارف ارزی با توجه به افزایش قیمت‌های حوزه کالاهای اساسی هم بیشتر است.
تصور غلط یک تیر و ۱۰ نشان زدن با حذف ارز دولتی
وی تأکید می‌کند: حالا اگر فرض کنیم ما یک دلیل اصلاحی داریم، اینکه چرا داریم این ارز را حذف می‌کنیم تعیین می‌کند که چطور باید ارز ترجیحی را حذف کنیم. اینکه شما هدفتان این باشد که مثلاً کسری بودجه دولت را بپوشانید یک نوع از حذف ارز ۴هزار و ۲۰۰تومانی را می‌خواهد یا گاهی می‌خواهید انتفاع مردم از این یارانه را عادلانه‌تر بکنید که یک نوع دیگری از حذف را می‌طلبد.
تصور اینکه ما می‌توانیم با یک تیر، ۱۰نشان را بزنیم و مثلاً با حذف ارز ۴هزار و ۲۰۰تومانی همزمان تولید داخل را تقویت، کسری بودجه را رفع و توزیع را عادلانه‌تر بکنیم، شدنی نیست. شما در عمل باید اولویت‌بندی کنید و برخی اهداف را فدای اهداف دیگر بکنید.
وی توضیح می‌دهد: اگر بحث ما این است که ارز ۴هزار و ۲۰۰تومانی اثری بر کالاهای غیرمستقیم مشمول خودش نداشته قطعاً اشتباه می‌کنیم. شما هر کالایی که ارز ۴هزار و ۲۰۰تومانی آن را حذف کردید بسته به نوع کالا و جنس اتفاقات آن واکنش‌های متفاوتی را به ارز نشان داده است. مثلاً با حذف ارز ۴هزار و ۲۰۰تومانی از گوشت نه تنها قیمت افزایش نیافت بلکه تثبیت شد؛ اما این گونه نیست که درباره کالاهای متأثر از ذرت، جو دامی و سویا هم بتوانیم این حرف را بزنیم.
شاکری می‌گوید: اینکه بگوییم با وجود تخصیص ارز ۴هزار و ۲۰۰تومانی برخی کالاها گران شده، حرف دقیقی نیست، همان طور که گفتم در طول زمان اثر ۴هزار و ۲۰۰تومان کم می‌شود، مثلاً قیمت‌های جهانی تغییر می‌کند. نکته مهم‌تر از این نکات این است که بعضی اوقات ما اصلاً ارز ۴هزار و ۲۰۰تومانی را تخصیص ندادیم و اتفاقاً چون تخصیص ندادیم گران شده است. گفتیم تخصیص می‌دهیم ولی ندادیم.
وی می‌گوید: یک موضوع دیگر این است که ارز ۴هزار و ۲۰۰تومانی را حذف کنیم و به خاطر عادلانه‌تر شدن توزیع به جای آن یارانه را نقدی پرداخت کنیم، طبعاً مردم و طبقات کم‌برخوردار با این بهتر کنار می‌آیند، ولی واقعیت این است که در بهترین طرح بازتوزیع بخشی از دهک‌های پایین بازنده این روند خواهند بود و برندگان هم با آنها همراهی خواهند کرد.
ضرورت متناسب بودن گام‌بندی نحوه حذف ارز با برنامه توسعه
شاکری ادامه می‌دهد: یک زاویه دیگر وجود دارد که برنامه ارز ۴هزار و ۲۰۰تومانی به صورت مستقیم به تفکیک کالا یعنی جو، ذرت و دارو هر کدام یک ماجرای جدا دارند، مثلاً ارز ۴هزار و ۲۰۰تومانی برنامه خودکفایی دانه‌های روغن را فشل کرده است. این دقیقاً نقطه‌ای است که بخشی از تولید تحت تأثیر ارز ۴هزار و ۲۰۰تومانی قرار گرفته آن هم یک بخش کاملاً راهبردی.
وی می‌گوید: اگر دلیل اصلی که ارز ۴هزار و ۲۰۰تومانی را باید حذف کنیم، به فرض موضوع تولید داخل باشد، جنس حذف کردن آن هم باید متناسب با برنامه توسعه آن در حوزه تولید داخل باشد. ممکن است برنامه توسعه شما این طور حکم کند که فوراً حذف کنید اما باز خودش مسائل دیگری نیاز دارد که بیش از صرفاً انبار کردن، یا کنترل قیمت و پاسخ به هیجان‌های داخلی است.
نامشخص بودن لهجه دولت درباره علت حذف ارز ۴هزار و ۲۰۰تومانی
وی در بخشی دیگر تأکید می‌کند: اینکه خوب است ارز را حذف کنید کاملاً بستگی به این دارد که چه شکلی آن را حذف می‌کنید؟ اینکه چطور حذفش می‌کنید کاملاً بستگی دارد به اینکه چرا حذفش می‌کنید. یک اشکالی که در نوع لهجه دولت درباره ارز ۴هزار و ۲۰۰تومانی وجود دارد این است که معلوم نیست چرا حذفش می‌کنند؟ فکر می‌کنند کار خوبی است. ولی اینکه چرا حذفش می‌کنند، کاملاً جهت‌دهی وضعیت آینده را نشان خواهد داد.
