چرا رئیس جمهور تورم بهمن را "صفر" اعلام کرد؟

سرویس اقتصادی خبرگزاری «نسیم»: در حال حاضر مفاهیم برخی واژگان تخصصی و علمی حوزه اقتصاد همچون تورم، به سبب استفاده مکرر در میان افراد جامعه در نزد افکار عمومی عادی شده است اما به جرأت می‌توان گفت که اغلب افراد نه تنها برداشت درستی از مفهوم این واژه ها ندارند، بلکه آن چیزی را که مورد توجه و خواست آنهاست به این واژه ها نسبت می دهند.

متاسفانه در روزهای اخیر سوء استفاده از عبارت تورم به اوج خود رسید و بیان "تورم صفر درصد" از طرف رییس جمهور محترم واکنشهای متفاوت و البته منفی را در پی داشت. اغلب اقتصاد دانان هرچند که کاهش تورم در ماههای اخیر را نفی نمی کنند اما دلیل این کاهش را نه در مهار قیمت ها، اصلاح شبکه های توزیع و قطع دست دلالان از بازارها و جلوگیری از تاثیرگذاری آنها بر قیمت ها بلکه دلیل این کاهش تورم را رکود حاکم بر اقتصاد و بازارهای مختلف کالا و سرمایه می دانند. افزایش عمق این رکود که بیشتر متاثر از مسایل سیاسی و رویکردهای متفاوت در سیاست خارجی است سبب شده تا سکون اقتصاد و بازارها به مراتب بیشتر از گذشته باشد.

در این شرایط که عمق رکود تا حدی هویت بازارهای مختلف را نیز به دلیل خروج سرمایه از آنها با خطر مواجه کرده، می توان گفت که بازارها در شرایط طبیعی و عادی خود نیستند. وقتی بازارها در شرایط عادی و طبیعی خود نیستند و عوامل اثرگذار بر بازارها همچون عرضه و تقاضا و مکانیزم های قیمت گذاری و معاملاتی کارکرد واقعی خود را ندارند، نمی توان افزایش یا کاهش قیمت ها را که بصورت افزایش یا کاهش تورم جلوه می کنند ناشی از عوامل و اقدامات دیگر دانست.

تورم در ساده ترین تعریف بیانگر تغییرات در سطح عمومی قیمتها است و عدد آن با توجه به تغییرات شاخص قیمت محاسبه می شود. آنچه باید مورد توجه قرار گیرد این که تورم یک شاخص است و این شاخص نشان دهنده برآیند تغییرات قیمتی یک مجموعه از اقلام از پیش تعیین شده است.

وقتی از تورم صفر درصدی صحبت می کنیم، معنای آن این است که برآیند تغییرات قیمتی مجموعه اقلام مورد نظر صفر است. به عبارت دیگر اگر بخشی از اقلام مذکور با افزایش قیمت مواجه شده اند، بخش دیگر اقلام باید با کاهش قیمت روبرو شده باشند تا برآیند نرخ تورم مجموعه آن اقلام برابر با صفر شود. این در حالی است که در ماههای اخیر بارها مسئولان در برابر انتقادات مردم و کارشناسان نسبت به افزایش قیمت کالاها از یک طرف و کاهش تورم از طرف دیگر مدعی شده اند که کاهش تورم به معنای کاهش قیمت ها نیست، بلکه رشد قیمت ها با شیب ملام تری نسبت به گذشته ادامه دارد.

این نکته صحیح است و البته در عین حال مشخص می کند که قیمت کالا و خدمات در ماههای اخیر در هیچ حوزه ای کاهش نداشته است. به عبارت دیگر وقتی خود مسئولان اذعان دارند که قیمت کالا و خدمات نه تنها کاهش نیافته، بلکه با شیب ملایمی در حال رشد است، بیان کردن این جمله که "تورم صفر درصد شده است" اشتباهی کاملا مشخص است.

طبق اطلاعات منتشر شده توسط بانک مرکزی تورم ماهیانه در آذر ماه 14.9 درصد بوده است اما تورم اعلام شده برای دی ماه و بهمن ماه برابر با 14.4 درصد اعلام شده است. ظاهرا رییس جمهور محترم از مقایسه عدد تورم ماهیانه بهمن ماه و دی ماه و مساوی بودن آنها اینگونه نتیجه گیری کرده است که تورم در بهمن به صفر رسیده است. این در حالی است که تورم ماهیانه بهمن طبق اعلام بانک مرکزی همان 14.4 درصد است و آنچه صفر شده تغییرات تورم ماهیانه است نه خود تورم.

به گزارش نسیم، در واقع باید گفت تورم عبارت است از مشتق اول شاخص قیمت، اما تغییرات تورم معادل با مشتق دوم تغییرات قیمت است. متاسفانه عدم درک صحیح از مفهوم تورم و عدم شناخت مناسب از شاخص های اقتصادی و نحوه محاسبه یک شاخص یا تغییرات آن شاخص در بیان عبارت غلطی چون "تورم به صفر درصد رسیده است" مشخص و مشهود است.

ساده ترین مثال برای روشن شدن این برداشت غلط و فهم نادرست مسئولان از "تورم صفر درصدی" این است که فرض کنید امروز روند معاملات در بورس تهران بگونه ای باشد که شاخص بورس علیرغم افزایش و کاهش هایی که از ابتدا تا انتهای بازار داشته، در نهایت به همان مقدارش در روز قبل، برسد و معاملات پایان یابد. در اینصورت تغییرات شاخص بورس نسبت به روز قبل صفر شده است. اما اگر با نگاه آقای رییس جمهور و مسئولان دولت به این وضعیت نگاه کنیم، باید بگوییم شاخص بورس صفر شده است ! این در حالی است که شاخص بورس همان مقدار روز قبل را دارد و آنچه صفر شده است، تغییرات شاخص بورس است نه خود شاخص.

نکته جالبتری که درک نادرست و برداشت غلط رییس جمهور یا مشاورانی که این جمله را برای ایشان نوشته اند عیان می کند این است که اکنون که "تغییرات تورم صفر شده" و رییس جمهور در اشتباهی فاحش آنرا "صفر شدن تورم" اعلام کرده است، آیا این صفر شدن تغییرات تورم افتخاری محسوب می شود برای دولت ؟ یا می توان آنرا معجزه نامید؟

در واقع اگر بنا بود دولت به صفر شدن تغییرات تورم افتخار کند که تا قبل از بهمن ماه ، تورم هر ماه نسبت به ماه قبل کمتر می شد، یعنی تغییرات تورم منفی بوده است تا قبل از بهمن ماه و اکنون که به بهمن ماه رسیدیم روند منفی بودن تغییرات تورم متوقف شده و تورم بهمن ماه نسبت به دی ماه برخلاف ماههای قبل کاهشی نبوده ! و این امر اتفاقا نشان از توقف روند منفی تغییرات تورم ماهانه دارد که نکته مطلوب و مثبتی برای دولت نیست.

متاسفانه برداشت نادرست آقای رییس جمهور دقیقا برعکس آن چیزی است که در عمل در حال روی دادن است. همانطور که در جدول و نمودار زیر مشاهده می شود، تغییرات نرخ تورم در ماههای گذشته منفی بوده است و اکنون به صفر درصد بازگشته و با توجه به ماههای پایانی سال و آغاز سال جدید احتمالا باید منتظر بازگشت تورم به روند افزایشی باشیم.

همانطور که در نمودار مشاهده می شود "صفر شدن تغییرات تورم" که رییس جمهور از آن به اشتباه به "صفر شدن تورم " تعبیر کرد، در گذشته نیز رخ داده است و امری خار ق العاده و معجزه گونه نیست.

با توجه به اطلاعات فوق "تورم صفر درصدی" رخ نداده اما مسئولان به اشتباه فکر می کنند تورم صفر شده است، با این حال اگر فرض کنیم روزی تورم هم به صفر درصد برسد که ظاهرا اشتیاق رییس جمهور و دولت یازدهم برای تحقق آن زیاد است، باز هم باید بدانیم که صفر شدن تورم برای کشوری مانند ایران با این ترکیب جمعیتی جوان و نیروی کار تحصیلکرده و منابع عظیم و دخایر نفتی و غیرنفتی فاجعه ای بیش محسوب نمی شود.

به گزارش نسیم، در واقع باید گفت صحبت های اخیر مسئولان ارشد اجرایی کشور متاسفانه شناخت نادرست و نگرش غلط آنها به پدیده ای همچون تورم و نحوه محاسبه آن را کاملا عیان کرد و همین امر نگرانی های فراوانی را برای مردم و فعالان اقتصادی ایجاد کرده است. چرا که عدم درک و شناخت صحیح مسئولان و برنامه ریزان از شاخص های مهم اقتصادی و تحلیل نادرست از آنها، بی اعتمادی به چشم انداز آینده اقتصادی را بیش از پیش افزایش خواهد داد.