یک اقتصاددان آثار اقتصادی لغو تحریم‌ها را تشریح کرد

به گزارش «نسیم»، حجت‌الله عبدالملکی اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق (علیه السلام) در نشست تخصصی «دستاوردهای اقتصادی مذاکرات لوزان» ضمن قدردانی از زحمات تیم مذاکره کننده جمهوری اسلامی ایران گفت: تلاش تیم مذاکره کننده برای تحقق یک توافق خوب قابل تقدیر است. و هدف ما از بیان این مباحث کمک به دولت و تیم مذاکره کننده است. عبدالملکی در ادامه گفت: اگرچه رویکرد بحث امروز من انتقادی است، اما هدف ما کمک به دولت یک از یک سو و روشن سازی افکار عمومی در چارچوب انتقادی علمی و منصفانه است. وی در ادامه بحث خود گفت: امروز می‌خواهیم بدانیم آیا لوزان دستاورد مثبتی داشته است؟ آیا لوزان نتایج منفی داشته است؟ آیا این بهترین توافق ممکن است؟ و اینکه اثرات اقتصادی مذاکرات لوزان چه بوده است؟ این استاد دانشگاه بیان داشت: ارزیابی دستاوردهای لوزان مبتنی بر خروجی مذاکرات انجام می‌شود، لکن در خصوص اینکه در واقع خروجی این ماراتون مذکرات چه بوده اختلاف نظرهایی وجود دارد. اگرچه بسیاری از اطراف مذاکره تنها خروجی این مذاکرات را یک بیانیه مطبوعاتی بدون الزام حقوقی می‌دانند، عده‌ای دیگر سیاق نگارش متن را شکلی از توافق- و لازم الاجرا- معرفی می‌کنند. این به اصطلاح بیانیه از سوی دیگر با عناوین دیگری از جمله تفاهم نامه نیز می‌تواند نامگذاری شود. وی در ادامه خاطرنشان کرد: به هر حال قالب حقوقی خروجی مذاکرات هر چه باشد، لاجرم در نظرات مکتوب و شفاهی طرفین ایرانی و غربی متجلی شده است و ما نظرات این دو طرف را مطرح و تحلیل می‌کنیم. عبدالملکی منابع مورد استفاده خود برای تحلیل نظرات طرف ایرانی را سند خلاصه راه حل های تفاهم شده (مربوط به وزارت امور خارجه ایران)، متن بیانیه مشترک قرائت شده توسط دکتر ظریف و سخنان روحانی و منابع مورد استفاده برای شناسایی نظرات طرف غربی را سخنان خانم موگیرینی، فکت شیت منتشره از سوی وزارت امور خارجه آمریکا، متن اقدامات تفاهم شده (منتشر شده از سوی وزارت خارجه آمریکا)، سخنان اوباما و جان کری و سخنان سایر مقامات غربی (وزیر امور خارجه فرانسه) معرفی کرد. وی در ادامه افزود: آنچه که ضروری است در توجیه بررسی این اسناد بیان کنیم، این است که طرف ایرانی صحبت از یک نوع تفاهم با طرف غربی می‌کند و تفاهم، منطقاً و اصولاً آن است که اتفاق بر امری واحد را دلالت کند و لذا بایستی شاهد حرف‌های واحد از سوی طرفین باشیم، ولو اینکه این گفته‌ها کلی باشند و چند صدایی و تضاد اظهارات گفته شده در یک تفاهم نامه، ماهیت آن را مخدوش می‌کند و در واقع به معنای عدم تفاهم است. این اقتصاددان در ادامه به تحلیل اظهارات طرفین پرداخت و گفت: بررسی موارد گفته شده بیان می‌دارد که طرف ایرانی و طرف غربی بر سر یک سری موارد نظر یکسان دارند، از جمله اینکه در تأسیسات فردو غنی سازی پایان می‌یابد، در تأسیسات اراک تولید پلوتونیوم کاهش می‌یابد، تنها در تأسیسات نطنز غنی سازی انجام می‌شود و تنها پنج هزار سانتریفیوژ نسل اول مشغول به کار خواهند بود، ایران پروتکل الحاقی را اجرا خواهد کرد و اینکه اجمالا تحریم‌های هسته‌ای (صرفا هسته‌ای) رفع، خاتمه یافته یا تعلیق خواهند شد. عبدالملکی اما در ادامه به بیان اختلاف نظرهای طرفین و تفسیرهایی که هریک جداگانه از بیانیه دارند پرداخت و گفت: در خصوص رفع تحریم‌ها طرف ایرانی از پایان یک جای همه تحریم‌های هسته‌ای آمریکا، اتحادیه اروپا و شورای امنیت در اولین روز اجرا، سخن به میان می‌آورند. همچنین در خصوص پروتکل الحاقی، ایران اجرای آن را داوطلبانه و با تصویب رئیس جمهور و مجلس می داند و حداکثر مدت محدودیت‌های هسته ای را 10 سال ذکر کرده است. وی گفت: اما در مقابل طرف غربی (آمریکا) در خصوص رفع تحریم‌ها شامل تحریم‌های شورای امنیت، اتحادیه اروپا و آمریکا، یک تقسیم بندی را قائل شده است که براساس آن تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپا به صورت تدریجی و پس از تائید آژانس بین المللی انرژی اتمی مبنی بر اجرای تعهدات کلیدی توسط ایران برداشته خواهد شد و تحریم‌های شورای امنیت نیز پس از رفع PMD یا بر طرف شدن شبهه آژانس مبنی بر احتمال وجود ابعاد نظامی در برنامه هسته‌ای ایران، حاصل خواهد شد. این استاد دانشگاه اضافه کرد: در قسمت رفع تحریم‌ها، طرف غربی زمان بندی نامشخصی را تعریف نموده است و نیز بر اینکه صرفا تحریم‌های هسته‌ای برداشته خواهد شد تاکید می کند « لازم به ذکر است که از مجموع 28 تحریم کنگره و دولت آمریکا، تنها پنج مورد صرفا هسته‌ای است که سه مورد از آنها مربوط به قبل از سال 2006 و با اثرات اقتصادی که هستند، در حالیکه تحریم های مالی و نفتی در قوانینی درج شده است که علت آنها فراتر از موضوع هسته ای و شامل مسائل مربوط به حقوق بشر، حمایت از تروریسم، برنامه موشکی و ... می شود.» وی تاکید کرد: همچنین طرف آمریکایی مطرح می کند که تحریم‌ها صرفا تعلیق خواهد شد و ساختمان تحریم‌ها باقی خواهد ماند. در خصوص کاهش ذخایر مواد غنی شده نیز طرف غربی از توافق برای کاهش 10 تن اورانیوم 3.5 تا 5 درصد به 300 کیلوگرم خبر می‌دهد. طرف غربی همچنین طول دوره محدودیت‌ها را در مواردی بین 10 تا 25 سال و در مورد برخی موضوعات ابدی می‌داند. عبدالملکی در جمع بندی سخنان خود گفت: بدین ترتیب تعهدات طرف ایرانی قطعی و تقریبا مورد اتفاق دو طرف است، لکن تعهدات طرف غربی غیر قطعی و مورد اختلاف است. این استاد دانشگاه در ادامه به موضوع دستآوردهای مثبت ادعایی برای مذاکرات لوزان اشاره کرد و گفت: برخی از دستآوردهای ادعایی لوزان عبارتند از پذیرش حق غنی سازی ایران، اذعان غرب به صلح آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران، پذیرش فتوای مقام معظم رهبری مدظله العالی مبنی عدم مشروعیت تولید و اشاعه سلاح‌های اتمی، رفع تهدیدات نظامی و اجمالا پذیرش رفع تحریم‌های هسته‌ای. وی ادامه داد: اما هیچ کدام از این موارد را نمی‌توان دستآورد لوزان دانست، زیرا حق غنی سازی در سال 1384 با پذیرش 3 هزار سانتریفیوژ و در توافق نامه ژنو 3 به صراحت تصریح شده است. همچنین اگر صلح آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران پذیرفته شده بود، دیگر چه نیازی به توافق برای اجرای پروتکل الحاقی و رفع PDM وجود داشت؟ این استاد دانشگاه تصریح کرد: در مورد بند سوم نیز فتوای مقام معظم رهبری تقریبا دوسال پیش توسط اوباما در صحن علنی سازمان ملل متحد به صراحت مورد پذیرش و مورد تاکید قرار گرفت. در مورد بند چهار نیز موضوع برطرف نشده، زیرا همواره شاهد بودیم که در طول مدت مذاکرات در لوزان طرف غربی به رهبری آمریکا همواره تأکید بر وجود گزینه‌های روی میز و تهدید نظامی می نمود. در بحث رفع تحریم های هسته ای نیز دستاورد جدیدی به دست نیامده، چه اینکه در توافق ژنو 3 نیز بر رفع تحریم های هسته ای پس از توافق جامع تاکید شده بود. پس هیچ کدام از این موارد دستاورد مثبتی برای لوزان محسوب نمی شوند. وی در رابطه با برخی از نتایج منفی لوزان گفت: پذیرش محدویت شدید فردو توسط طرف ایرانی، پذیرش محدودیت تأسیسات اراک توسط طرف ایرانی، پذیرش محدودیت غنی سازی (غنی سازی با 5 هزار سانتیریفیوژ یعنی غنی سازی تقریبا در مقیاس آزمایشگاهی و نه صنعتی) توسط طرف ایرانی، پذیرش اجرای پروتکل الحاقی و مواجه شدن با مشکلات امنیتی از جمله افشای اطلاعات سری نظامی، پذیرش حداقل 10 سال محدودیت روی صنعت هسته‌ای کشور توسط طرف ایرانی و از همه اینها بدتر، وابسته کردن بیش از پیش اقتصاد به مذاکرات هسته‌ای. عبدالملکی در ادامه گفت: با توجه به نکات منفی مطرح شده، آیا اصولا این نتایج را می‌توان مطلوب و به عنوان یک موفقیت در نظر گرفت و برای آن جشن گرفت و تبریک گفت؟! وی همچنین در پاسخ به این سوال که آیا توافق بهتری ممکن بوده است یا خیر گفت: البته شاید با توجه به شدت دشمنی طرف غربی واقعا امکان توافق بهتری وجود نداشته باشد، لکن به چه دلیل ما باید اصرار داشته باشیم بر اینکه حتما توافقی صورت گیرد؟ آیا اساسا ما برای رفع مشکلات اقتصادی و تقویت تولید ملی خود به رفع تحریم های مذکور نیاز حیاتی داریم که اینچنین به تکاپو افتاده و دست پاچه شده و در نهایت بخواهیم بهترین توافق ممکن را ولو اینکه ذاتا توافقی بد و نامطلوب باشد، بپذیریم؟! این تحلیل‌گر مسائل اقتصادی در ادامه بیان داشت: در شرایط فعلی اقتصاد کشور، خوشبینانه ترین نتیجه توافق که همانا رفع همه تحریم‌ها بدون از دست دادن هیچ بخشی از دستآوردها باشد، ثمره‌اش تنها افزایش صادرات نفت خام، افزایش واردات کالاهای خارجی، افزایش قیمت املاک و زمین و مسکن در داخل، حضور مجدد شرکت‌های نفتی غربی، کاهش تورم در بعضی بخش‌ها و افزایش در بخش هایی دیگر و امثال اینها خواهد بود که در وضعیت کنونی دو نتیجه نامطلوب تضعیف تولید ملی و وابستگی بیشتر کشور به خارج را به بار خواهد آورد و در نتیجه اقتصاد کشور شکننده‌تر می‌شود. وی گفت: البته اگر اقتصاد مقاومتی به طور کامل اجرا شود، در نتیجه آن پایه تولید تقویت خواهد شد و اثرات تحریم‌ها رفع خواهد شد. در چنین شرایطی البته رفع تحریم‌ها می‌تواند به عنوان دنده کمکی تولید ملی عمل کند، لکن در شرایط کنونی که به جهت وابستگی ده‌ها ساله کشور به کالاهای خارجی و خام فروشی نفت پایه های تولید در کشور ضعیف است، رفع تحریم‌ها مشکلی از اقتصاد کشور حل نخواهد کرد، بلکه اصرار بر توافق به هر قیمتی، باعث وابسته تر شدن اقتصاد کشور به نتایج مذاکرات و در نتیجه تعلیق الگوی اقتصاد مقاومتی و تضعیف شدن بیشتر تولید ملی خواهد شد. وی راه علاج اقتصاد ایران و پیروز شدن در جنگ اقتصادی کنونی را فهم صحیح از شرایط کنونی دانست و افزود: در خصومت‌های اقتصادی معاصر رفع خصومت‌های اقتصادی خارجی امکان عملی ندارد، چرا که دشمنی استکبار جهانی با ما یک دشمنی ریشه‌دار و تمدنی است که با از چرخش ایستادن چند سانتریفیوژ هسته‌ای برطرف نخواهد شد. از سوی دیگر با اصرار بر توافق به هر قیمتی باید انتظار داشت که دشمن راه تسلط بر ملت و دولت ایران را آموخته و لذا در موارد مشابه اعم از مسائل موشکی، حقوق بشر و غیره از همین حربه تحریم اقتصادی استفاده خواهد کرد. این استاد دانشگاه در خاتمه گفت: پس راه حل رفع مشکلات اقتصادی را نباید در خارج از مرزهای جست و جو کرد، بلکه با باسازی ساختار اقتصادی کشور به خصوص اصلاح فرهنگ مصرف، تولید و مدیریت اقتصادی، براساس آموزه‌های اقتصادی اسلام و انقلاب اسلامی، در عرصه جنگ اقتصادی نیز پیروزی از آن ملت بزرگ ایران خواهد بود و این یعنی اقتصاد مقاومتی.