پرونده‌ی به نام مردم
تلاشی برای تبیین موانع تحقق بسترهای مردم‌سالاری در قانون اساسی
نسیم‌آنلاین؛ روح الله اکبری: اندیشمندان سیاسی و اجتماعی غرب، دوران مدرن را آغاز حضور مردم در تاریخ می‌دانند. در این دوره است که مردم صحنه‌گردان تحولات و پیش‌برنده تاریخ می‌شوند. از سوی دیگر، برخی اندیشمندان مسلمان، سابقه صحنه‌گردانی تاریخ توسط مردم را به زمان پیامبران بازمی‌گردانند؛ آنجا که در قرآن کریم، هدف نزول قرآن و بعثت پیامبران، اقامه قسط توسط مردم معرفی شده است. فارغ از اینکه رد پای مردم در تاریخ، از کجا قابل ردیابی است، لزوم حضور مردم در پیش‌برد تحولات تاریخ، نظری مشترک است.
مشارکت سیاسی
مشارکت را، به معنی حضور و درگیری فعلانه مردم در عرصه‌های مختلف زیست اجتماعی، می‌توان در چند عرصه سیاسی، اجتماعی و اقتصادی صورت‌بندی کرد. آنچه در اینجا مدنظر است، ردیابی بسترهای مشارکت سیاسی مردم در ایران، با توجه به شاخص‌های آن، در قوانین رسمی و هنجارهای اجتماعی است. یک چالش مهم برای بررسی این امر، تعدد مفاهیم مرتبط با مشارکت سیاسی و بسترهای دست‌یابی به آن است. در تعریفی ساده، مشارکت سیاسی، یعنی مشارکت مردم در تعیین خط‌مشی‌ها و اجراکنندگان آن‌ها. مشارکت سیاسی نیز، خود انواعی دارد که شرکت در انتخابات، تنها یکی از آن‌هاست.
مشارکت سیاسی و دو رقیب قدرتمند
تخصص و امنیت، دو رقیب جدی مشارکت سیاسی هستند. با تخصصی شدن، لزوم تصمیم‌گیری و تعیین خط‌مشی‌ها توسط عامه مردم زیر سؤال برده می‌شود و تصمیم‌گیری‌ها به متخصصین امر واگذار می‌شود. از طرفی دیگر، لزوم حفظ امنیت نیز تصمیم‌گیری‌های غیر شفاف و سری را ایجاب می‌کند. در پرداخت به مشارکت سیاسی، ضمن لزوم توجه به دو مسئله تخصص و امنیت، برقراری تعادل میان این سه ضلع، ضروری است.
ایستگاه اول مسیر عدالت
تحقق عدالت، مستلزم مشارکت مردم در تعیین سرنوشت خود است. در طول تاریخ، خودکامگی و فساد یک‌دیگر را تقویت کرده‌اند. هر جا تصمیم‌گیری‌ها توسط عده‌ای محدود و با رویه‌های غیرشفاف و بی‌ضابطه انجام شده، منافع همگانی مردم نادیده گرفته شده و دولت‌های این‌چنینی، حافظان منافع گروهی خاص شده‌اند. به همین جهت،به‌نظر می‌رسد گسترش مشارکت سیاسی، اولین قدم در راه استقرار عدالت است. تا هم دولت‌مردان تحت فشار افکار عمومی، به منافع عمومی پایبند بمانند و هم حقوق مخالفان تضییع نشود.
اصلاح‌طلبان؛ شورش علیه مردم
بحث مشارکت سیاسی در ایران، برای نخستین بار و به‌صورت جدی در دهه 70 و توسط سیاست‌مداران و اندیشمندان چپ آن روز و اصلاح‌طلبان امروز، مطرح شد. آنچه آنان در آن روزگار می‌گفتند، یا توسط دولت‌مردان و صاحب‌منصبان مورد حمایتشان به کار بسته نشد، یا کاربست عملی آن حرف‌ها، به شورش علیه رأی مردم و حذف مردم از عرصه تصمیم‌گیری در اتفاقاتی نظیر گرانی بنزین و تلاش برای حرکات توده‌ای برای انتخاب کاندیداهای مورد نظر خود در انتخابات‌های مختلف منجر شد.
نان اصول‌گرایان در روغن کاهش مشارکت
از سوی دیگر، از جانب اندیشمندان نزدیک به جناح راست و اصولگرا نیز، در این حوزه، به صورت جدی تولید ادبیات نشده است. رویه این گروه نیز با تلاش برای جهت‌دهی به توده مردم و حذف رقبا از صحنه تصمیم‌گیری و عرصه انتخاب و نتیجتا کاهش مشارکت سیاسی مردم تؤام بوده است. به همین جهت، آنچه امروز حلقه مفقوده بحث‌های سیاسی است، جایگاه و نقش مردم در زمینه تصمیم‌گیری و تعیین خطی‌مشی‌های سیاسی است.
به نام مردم؛ به نام قانون اساسی
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، حقوق سیاسی فراوانی برای مردم برشمرده است. حق تشکیل اجتماعات و راهپیمایی‌ها، حق انتخاب صاحب‌منصبان سیاسی، حق تأسیس احزاب و گروه‌ها و جمعیت‌های سیاسی و عضویت در آنان، حق بیان آزاد مطالب در رسانه‌ها و ... از جمله این حقوق است. نسیم‌آنلاین در پرونده «به نام مردم» بسترهای قانونی تحقق مشارکت سیاسی مردم، زمینه‌های فرهنگی و موانع پیش روی آن‌ها را بررسی می‌کند و به دنبال راهی برای تحقق جایگاه پیش‌بینی شده برای مردم در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران می‌گردد.
