بهانه‌های آمریکایی که در برجام نیست

گروه بین الملل « نسیم آنلاین »- باربارا اسلاوین، تحلیلگر آمریکایی در یادداشتی که در اندیشکده شورای آتلانتیک منتشر کرده می‌نویسد :

از 16 ژانویه که برجام اجرائی شد، ایرانی‌ها ناراحتند که علیرغم پای بندی خود به توافق، تاثیرات اقتصادی چشمگیری مشاهده نکرده‌اند. دولت اوباما تحریم‌های به اصطلاح ثانویه را لغو کرده است که طبق آن شرکت‌های خارجی در بازگشت به تجارت با ایران آزادند. اما تحریم‌های باقی مانده -علی الخصوص در زمینه تراکنش‌های بانکی و استفاده از دلار-، همچنین ترس شرکت‌های خارجی از تحریم‌های جدید دولت آینده آمریکا مانع از امضای تفاهم نامه‌ها و یا اجرائی شدن آن‌ها شده است .

هیچ دولتی نمی‌تواند بخش خصوصی خود را وادار کند کاری را که به نظرشان "خطرناک" است انجام دهند اما دولت آمریکا باید 5 گام را برای تسهیل تراکنش‌هایی که طبق برجام قانونی هستند، انجام دهد .

نخست، به بانک‌های ایرانی اجازه دهد در معاملات کلان ارزی تماس محدودی با دلار داشته باشد .

مقامات آمریکایی تراکنش‌هایی را که طی آن ایران اجازه جا به جایی دلار را داشته باشد منع کرده‌اند. اما دفتر خزانه داری آمریکا می‌تواند اجازه دهد از دلار به عنوان ابزار حسابداری برای بررسی ارزش میلیاردها دلار از دارائی‌های مسدود شده ایران در خارج که به روپیه، ریال عمان و یوآن چین هستند، استفاده شود. بدون چنین گامی، ایران با مشکلاتی برای دسترسی به پول‌های خود در بانک‌های خارجی مواجه است که طبق برجام قرار بود دسترسی به این دارائی‌ها فراهم شود .

دوم، دفتر کنترل سرمایه‌های خارجی وزارت خزانه داری آمریکا می‌تواند مجوزی صادر کند که طبق آن شهروندان آمریکایی که از مقامات ارشد بانک‌های خارجی هستند ناظر پای بندی ایران با قوانین و مقرارات بانک‌های بین المللی باشند .

"جرج کلینفلد"، وکیل و متخصص تحریم هادر واشنگتن می‌گوید یکی از دلایل اصلی بی رغبتی بانک‌های اروپایی بزرگ برای بازگشت به ایران این است که مقامات ارشد بسیاری از این بانک‌ها آمریکایی تبار هستند و طبق برجام نباید با ایران معامله داشته باشند و در نتیجه نمی‌توانند بانک را برای معامله با ایران هدایت کنند. با انتصاب این افراد به عنوان ناظری برای پایبندی ایران به قوانین بین المللی بانکداری، می‌توان این مشکل را حل کرد .

سوم، چنان چه الیزابت روزنبرگ، در نشست کنگره پیشنهاد داد، متخصصات آمریکایی باید اجازه داشته باشند به ایران درباره ارتقا شفافیت مالی و حسابداری خود مشاوره ارائه دهند تا از پول شویی و کمک مالی به تروریست‌ها جلوگیری شود .

ناکامی ایران در مواجهه با استانداردهای بین المللی در این زمینه نیز یکی از دلایلی است که مانع فعالیت بین المللی بانک‌های ایران شده است. همانطور که روزنبرگ مطرح کرد، این کمک امریکا موجب تقویت منافع سیاست‌های آمریکایی در ایجاد شفافیت بیشتر در صنعت پولی ایران است و آمریکا را از ممانعت بهبود وضعیت اقتصادی ایران تبرئه می‌کند. این گام نقش سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در اقتصاد ایران را نیز به چالش می‌کشد .

چهارم ، اجازه دهیم بانک‌های آمریکایی برای اهدافی که در برجام بدان اشاره شده، به طور مستقیم با بانک‌های ایرانی تراکنش مالی داشته باشند .

این گام شامل ارائه کالاهای بشر دوستانه مانند غذا، دارو و فروش هواپیماهای مسافربری به ایران است. بدون مجوز شفاف دفتر کنترل سرمایه‌های خارجی وزارت خزانه داری آمریکا، نمی‌توان قراردادهای کلان به امضا رساند. قرارداد ایران برای خرید هواپیماهای ایرباس به خاطر همین مسائل مالی نامعلوم است و مشکلات مشابهی نیز در خرید هواپیماهای بوئینگ وجود دارد. اندیشکده شورای آتلانتیک، سه سال پیش عنوان کرد که باید برای معاملات بشردوستانه کانال بانکی مستقیمی بین ایران و آمریکا ایجاد شود .

پنجم، بار دیگر مجوز وام بانک جهانی به ایران صادر شود .

سالهاست که آمریکا از تسهیلات بین المللی مانند وام به ایران برای انجام پروژه‌های محیط زیستی خودداری کرده است. دلیلی برای ممنوعیت این سرمایه‌ها در گذشته وجود نداشته است و حالا هم این کار دلیلی ندارد. ایران با بحران‌های زیست محیطی رو به روست که دلایلی چون تغییرات آب هوائی و سو مدیریت منابع آبی و اقدامات همسایگانی مانند افغانستان عامل آن هستند .

منتقدان برجام می گویند تهران مقصر ناکامی ایران در بهره مندی از مزایای توافق است، ایران باید بخش بانکی خود را پاکسازی کند، سپاه را از اقتصاد خود دور کند و از کمک مالی به گروه‌هایی که از نظر آمریکا تروریست هستند، خودداری کند .

شاید همین این‌ها درست باشد اما این موارد بخشی از برجام نیست. ایران به تعهدات خود درباره کاهش شمار سانتریفیوژها، محدود کردن غنی سازی، توقف تولید پلوتونیوم و پذیریش نظارت‌های بیشتر بین المللی پای بند بوده است. این تصور روز افزون در میان ایرانی‌ها که وعده‌های برجام هنوز محقق نشده است می‌تواند به توافق ضربه بزند و گروه‌هایی را در سیستم سیاسی ایران تقویت کند که همین منتقدان برجام از آن‌ها متنفر هستند .