اسلحه پکن روی شقیقه واشنگتن

گروه بین‌الملل - «نسیم»: نشریه "فارین پالیسی" در تحلیلی از حضور قدرتمند چین در صنعت تولید و صادرات تسلیحات نظامی به قلم "جوزف ایی لین"، پژوهشگر مرکز مطالعات معاصر چین در دانشگاه پنسیلوانیا، می‌نویسد:

چین یکی از کشورهای پیش رو جهان در تسلیحات سبک شده است اما فروش ناوچه‌های تولید شده توسط چین، اتفاقی و بی‌ترتیب نیست. طبق گزارش ماه مارس موسسه تحقیقات صلح بین‌المللی استکهلم، چین پس از آمریکا و اروپا سومین صادر کننده تسلیحات جهان است و از فرانسه و آلمان پیشی گرفته است. از سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴ نسبت به ۵ سال گذشته، نه تنها سهم چین از فروش صادرات تسلیحات دو برابر شده، بلکه صادرات تسلیحات عمده این کشور نیز ۱۴۳ درصد رشد داشته است .

با حضور فعال‌تر چین و هند، طی ده سال آتی، سکوهای تسلیحاتی پیشرفته به بازار سرریز می‌کند و کشورهای در حال توسعه که تنها زمانی می‌توانستند سلاح‌های دست دوم دوران پس از جنگ سرد را بخرند، قادر خواهند بود از هواپیماهای پیشرفته مدرن تا کشتی‌های جنگی و بمب هوشمند را بدون صرف هزینه گزاف تهیه کنند و مانند کالاهای الکترونیکی، کیفیت این سکو‌ها نیز حتی با کاهش قیمتشان به مرور زمان افزایش خواهد یافت .

علاوه بر چین، هند نیز در تغییر رشد صنایع دفاعی سهم دارد چرا که نخست‌وزیرش، اصلاح بخش دفاعی را، به منظور کم کردن اتکا به نیروهای خارجی و حمایت از صادرات، در اولویت قرار داده است. این کشور‌ها در ابتدای امر توانایی تولید سلاح‌های پیشرفته را نداشتند اما با آگاهی از خطرات اتکا به تامین‌کنندگان خارجی کم کم تلاش کردند تا در تولید صنایع دفاعی به خودکفایی برسند .

به عنوان اولین گام، چین و هند طی چند دهه گذشته تلاش کرده‌اند تا انواع مختلفی از برخی سلاح‌ها را تولید کنند. مثلا در زمینه هواپیمای جنگنده، چین حداقل هفت نوع و هند حدود شش نوع مختلف از این هواپیما‌ها را به دست آوردند. گرچه این نمونه برداری‌ها از نظر هزینه به صرفه نبود اما این فرصت را برای چین و هند فراهم کرد که تکنولوژی‌های متناسب با نیازهای عملیاتی خود را بسنجند .

سپس منابع قابل توجهی را به کار گرفتند تا این تکنولوژی‌ها را با شناسایی تکنولوژی تسلیحات خارجی کلیدی، تولید کنند و سرمایه گذاری‌های کلانی را برای پژوهش و توسعه برنامه‌های تسلیحاتی انجام دادند. نتیجه این گام‌ها، توان تولید تکنولوژهایی شد که شاید حتی پیشرفته‌تر از تسلیحاتی است که تنها چندین سال قبل تولید کرده‌ایم. ارتش هند با همین استراتژی، تسلیحات سنگین را از تولید کنندگان داخلی خرید .

نیروی هوایی ارتش آزادی‌بخش خلق چین اکنون صد‌ها هواپیمای جنگنده جی-۱۰ بومی دارد و در حال تست نمونه‌های جی-۲۰ و جی-۳۱ از هواپیمای پنهان‌کار است که اگر در این زمینه هم موفق شود، پس از آمریکا تنها کشوری است که به چنین قابلیت‌هایی دست یافته است .

سیستم‌های تسلیحاتی چین، از سایر رقبای صادر کننده معمولا کمتر است و شاید بهتر از موارد مشابه روسی و آمریکایی نباشد ولی معمولا به اندازه مورد نیاز خوب هستند. برای مثال در سپتامبر ۲۰۱۳، ‌ ترکیه در میان نگاه‌های شگفت‌زده دیگران، سیستم‌های دفاعی موشکی و هوایی چین را بر آمریکا و روسیه و یا سازه‌های ساخت ایتالیا-فرانسه ترجیح داد. گرچه سیستم‌های چینی در مقایسه با موارد روسی و آمریکایی قابل اعتماد نیستند و با سیستم‌های ناتو هم قابل مقایسه نیستند، اما قیمتشان معقول‌تر است .

از سال ۲۰۱۱، چین هواپیمای بدون سرنشینی به نام Wing Loong را نیز به چند کشوردر آفریقا و خاورمیانه مانند نیجریه، مصر، ‌امارات فروخته است که قیمت هر کدامشان چیزی حدود یک میلیون دلار است و قابلیت‌هایی مشابه هواپیمای بدون سرنشین "پریدیتر" آمریکا دارد اما قیمتش یک چهارم آن است .

چین و هند وارد کننده تسلیحات بزرگ نیز بوده‌اند و به ترتیب ۵ تا ۱۵ درصد از تجارت اسلحه در سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴ از آن این دو کشور بوده است. صنایع دفاعی هیچ یک از این دو کشور پاسخگوی تمام نیازهای نظامی‌اشان نیست و چشم انداز فعلی این است که همچنان در مواردی نظیر سکو‌ها و تکنولوژی‌های پیچیده مانند موتورهای جت و هواپیمای ضد زیردریایی به آمریکا و روسیه وابسته خواهند ماند .

اما پیامدهای در دسترس بودن سکوهای جنگی پیشرفته چیست؟ فراهم بودن راه‌های به صرفه خرید تسلیحات برای کشورهایی که به تسلیحات گران نیاز ندارند، بازار تسلیحات جهانی را بهم می‌ریزد. این مساله به کاهش تقاضای سلاح‌های امریکایی، اروپای غربی، و روسی و روی آوردن بیشتر به تسلیحات چینی و هندی روی می‌آورند .

در عین حال وقتی کشوری نظامیانش را به سلاح‌های پیشرفته‌تری تجهیز کند، همسایگانش نیز احساس خطر می‌کنند و به نوع خود، واکنش نشان می‌دهند. این اتفاق در زمان جنگ سرد رخ داد، وقتی تسلیحات زیادی از سوی ابر قدرت‌ها وارد جهان سوم شد. برای مثال فروش تسلیحات شوری به مصر و سوریه موجب خشم اعراب شد و بر جدال اعراب و اسرائیل افزود .

دورانی که ارتش آمریکا در عرصه بین الملل آزادی عمل تام داشت به سر رسیده است. تسلیحاتی که بودجه دفاعی کشورهای کوچک نیز قادر به خرید آن هستند و حالا توان اعمال " ممنوعیت ورود" به خاکشان را دارند، ‌این امر کار را برای ایالات متحده به منظور دخالت نظامی با کمترین تلفات سخت کرده‌اند .

آمریکا و سیاست‌گذاران اروپایی باید در تصمیمات خود برای فروش تسلیحات محتاط‌تر باشند و به قدرت‌های در حال بروز دقت کنند. قردادهای پر منفعت مخوصا در دورانی که صنعت‌گران دفاعی در بحبوحه ریاضت مالی تشنه تقاضا هستند، جذاب به نظر می‌رسد اما فروش سلاح‌ها می‌تواند به بروز صنایع دفاعی رقابتی بیانجامد که موجب بی‌ثباتی بیشتر در جهان خواهد شد .