نتایج سفر سلطان عمان به تهران چه بود؟

نسیم‌آنلاین: در پی سفر اخیر هیثم بن طارق، سلطان عمان، به تهران گفتگویی با «میرجواد میرگلوی بیات» درباره نتایج این سفر داشتیم که در ادامه مشاهده می‌فرمایید:

نتایج سفر سلطان عمان به تهران چه بود؟

در مورد مذاکرات برجام شاهد سکوت مطلقی در رسانه‌های رسمی دو کشور هستیم. رسانه‌های عمانی که آزادی عمل کمتری نسبت به رسانه‌های ایران دارند اغلب در مورد توافقات دوجانبه و مسئله مصر و مسائل منطقه‌ای صحبت کرده‌اند و صحبتی از برجام نمی‌شود. اما مسئله‌ای که برای من در حوزه برجام مشخص است و در پروتکل‌ها در بیت رهبری شاهد آن بودیم حضور آقای باقری بالاتر از وزراء‌ در طی ملاقات بود. من فکر نمی‌کنم که آقای باقری برای مصر مسئولیتی داشته باشند و مسئولیت عمده ایشان در وزارت خارجه پرونده هسته‌ای است. به هر حال این سکوت رسانه‌های دو طرف معنای مثبتی دارد و ارزیابی بنده از این سکوت رسانه‌های رسمی در مورد برجام مثبت است.

مهمترین مسئله‌ای که در بعد سیاسی به آن پرداخته شد روابط با مصر است. موضع گیری مستقیم آقای خامنه‌ای را در این باره دیدیم و بعید می‌دانم که به غیر از این باشد. و انشالله روابط از سر گرفته خواهد شد و در سطح سفارت خانه‌ها شروع به فعالیت می‌کنیم. مسئله ایران و مصر یک مسئله سیاسی است و مسئله‌ای بود که مصر باید ابعاد مختلف آن را در نظر می‌گرفت. از رابطه با اسرائیل و غرب  و همچنین به قول معروف الیگارشی ارتش که موافق رابطه با ایران نبود و احتمالا هنوز هم موافق نیست و ممکن است کارشکنی کنند و یک سری جریانات نزدیک به اخوان المسلمین قطر که نزدیک به جبهه اخوان المسلمین هستند و از نزدیکی ایران و مصر استقبال نمی‌کنند چون این رابطه باعث می‌شود که ایران مستقیما با حماس و جهاد اسلامی‌ در مصر نیز رابطه بگیرد.

این بعد سیاسی روابط ایران و مصر بحث مفصلی است که باید واکاوی شود ولی علی‌ای‌حال از زمان سفر السیسی به عمان این وساطت‌ها انجام شد و علی رغم مخالفت‌ها و سنگ اندازی‌هایی که انجام شد امروز در سطح عالی جمهوری اسلامی ایران موضع گیری شد و امیدواریم که به نتیجه‌های خوبی برسد.

درباره‌ی نقش عمان در ارتقای روابط ایران و مصر، به نظر شما کنش عمان در چه سطحی است و هدفش از این کار چیست؟

عمان اساسا دکترین سیاست خارجه‌ش دکترین مصالحه‌جویی و میانجیگری است. با این کار توانسته‌اند در سطح جهانی اسمی برای خودشان ایجاد کنند. یک کشوری که منابع کلاسیک قدرت را ندارد توانسته بین روسیه و اوکراین میانجی‌گری کند و به مسئله وارد بشود. در مسئله ایران و مصر هم همین را انجام میدهند. این دو کشور مسلمان هستند و واقعا عمان خیرخواهانه به دنبال این هست که این دو کشور مسلمان به اتحاد برسند و از طرف دیگه ایران 85 میلیون و مصر 110 میلیون جمعیت دارد و هر گونه بحران بین این کشورها عمان را تحت تاثیر قرار می‌دهد و از طرف دیگر کسب اعتماد سران دو کشور برای عمان منجر به کسب منافع دیگر خواهد شد.

درباره حواشی پیش آمده در سفر؛ آیا این حواشی قابل توجه و اثرگذار بود؟

حواشی تاثیرگذاری نبود ولی کاش دقت‌هایی انجام می‌شد. عمانی‌ها وقتی که آقای رئیسی به این کشور مراجعه کرد خیلی او را تحویل گرفتند و شخص سلطان هیثم در فرودگاه حاضر شد و از او استقبال کرد. شهر مسقط تزئین شده بود و در قصرالعلم از آقای رئیسی استقبال کردند و توپ شلیک کردند و استقبال خوبی بود. ولی در ایران در فرودگاه آقای مخبر به استقبال سلطان هیثم رفتند، البته پروتکل‌های ایران اجرا شد، اما بهتر بود که آقای رئیسی شخصا به فروگاه برود و اینکه کنفرانس خبری در سطح سران برگزار نشد و این هم دلیل خاصی دارد و بعد هم آن بازارچه‌ای که سلطان هیثم به آنجا رفتند در سطح سلطان نبود و عملا یک بازاچه‌ای ساخته بودند که سلطان هیثم انگار می‌خواهد در آنجا خرید کند! کار خوبی نبود و نمی‌دانم ایده کجا بود ولی امیدوارم تعطیل بشود. مخصوصا در دیدار با ملوک و پادشاهان حاشیه خلیج فارس از این کارها نکنند چون واقعا برای دیپلماسی کشور خوبیت ندارد.

آیا بین سلطان قبلی و سلطان فعلی عمان تغییر نگاه و دست فرمان در سیاست خارجی وجود دارد؟

خیر، اساسا بین سلطان فعلی و سلطان قبلی نمی‌تواند اختلاف نگاه وجود داشته باشد. مکتب سلطان قابوس انقدر قوی است که خروج از آن امکان ندارد و این مکتب هم برآمده از واقعیت‌های جغرافیایی، ژئوپلتیک و فرهنگی و گفتمانی و اقتصاد عمان بوده است. یعنی عملا آن مکتب ریشه در واقعیت‌ها داشته و اگر سلطان فعلی بخواهد جایگاه سلطان قبلی را در سطح جهانی حفظ کند باید همان مسیر قبلی را طی کند.

مثلا این برداشت وجود دارد که در بحث اسرائیل، سلطان سابق در اواخر عمر به سمت عادی سازی حرکت می‌کرد، ولی سلطان کنونی انگار رویه دیگری را در پیش گرفته است.

رابطه سلطان قابوس با اسرائیل از دهه 1990 وجود داشت و تابع عوامل زیادی بود. مثلا انتفاضه که شروع شد اینها رابطه را قطع کردند یا حملات به غزه اتفاق می‌افتاد اینها رابطه را قطع می‌کردند. سفر نتانیاهو به عمان هم به نظر من پیامدی نداشت و بیش از اینکه اسرائیل میوه‌اش را بچیند، سلطان قابوس سعی داشت که به نفع فلسطینی‌ها عمل کند.

آیا عمان می‌تواند جای امارات را برای تجارت خارجی ایران بگیرد؟

یک عزمی وجود دارد که عمان جای امارات را بگیرد اما واقعا کار سختی است و امارات زیرساخت‌های زیادی دارد. خود عمانی‌ها هم به ایران گفته‌اند که ما نمی‌توانیم نقش امارات را برای شما بازی کنیم. شاید در 20-30سال آینده عمان بتواند با امارات رقابت کند اما در حال حاضر به هیچ وجه. هم به لحاظ مالی و اینکه اقتصاد عمان ضعیف است و هم اینکه عقبه بنادر و مناطق آزاد عمان خیلی ضعیف است در قیاس با مثلا بندر جبل علی دوبی. از طرفی هم امارات یک کشور بین المللی است و پانصد شرکت بزرگ دنیا در آنجا دفتر دارند. درحالیکه تعداد اینها در عمان فکر نکنم به پنج دفتر یا ده دفتر برسد. تفاوت بسیار زیاد و بعید است که به زودی چنین اتفاقی رخ بدهد. اما چنین عزمی ایجاد شده ولی اقتصاد سیاسی قضیه فکر نمی‌کنم اجازه بدهد به این سمت حرکت کنیم.

اخیرا شاهد تمایل طرف عمانی به همکاری های نظامی بین دو کشور بودیم. هدف عمان از این مسئله چیست؟

در مورد بحث نظامی اخیرا شاهد سفر سرلشکر باقری بودیم و سفر عجیبی هم بود و اخباری که از سفر در آمد از طرف عمان نبود و همگی از طرف ایران درآمد. برنامه سفر هم اعلام نشده بود و یه سری چیزهایی شنیده می‌شد که متقن نبود ولی در دیدار آقای باقری با سلطان، سلطان بر تامین امنیت کشورهای منطقه توسط خود کشورهای منطقه تاکید کرد. این حرف سلطان از لسان یک رهبر انقلابی و ضد غرب در نیامده و از زبان یک رهبر محافظه کار در آمده که رابطه خوبی با غرب دارد و اساسا با نظر انگلیسی‌ها عمل و در چارچوب سیاست‌های آنها سعی می‌کند قدم بر دارد. این حرف سلطان خیلی نکته مهمی بود. مضاف بر آن ایران و عمان مانورهای مشترک نظامی داشته‌اند و سر مسئله یمن همکاری کرده اند. من احتمال می‌دهم شاهد مانورهای بیشتر و شروع فروش چراغ خاموش تجهیزات به عمانی ها باشیم.

آیا بحث‌ها و پروژه‌های اقتصادی بین دو کشور حالت جدی به خودش گرفته یا بیشتر تفاهمات و تعاملات سیاسی در جریان است؟

سطح همکاری اقتصادی ایران و عمان روز به روز افزایش پیدا می‌کند. آمار پروازهای مستقیم شهرهای مختلف، آمار ایرانیانی که در آنجا مشغول به کار شده‌اند و شرکت ثبت کردند و همچنین آمار تجارت بین دو کشور که از یک میلیارد و دویست میلیون دلار گذشت، همگی به این نکته اشاره دارند که ایران و عمان نه تنها به لحاظ سیاسی بلکه به لحاظ اقتصادی هم نزدیک می‌شوند. سرمایه‌گذاری بر روی میدان مشترک گازی هنگام پروژه‌‌ای است که مطرح شده و در حال انجام است و بحث صادرات گاز ایران هم مطرح است. همچنین با توجه به سفر رئیس سازمان سرمایه‌گذاری عمان به ایران باید منتظر بمانیم که عمانی‌ها سرمایه‌گذاری در ایران انجام بدهند، اما انتظار سرمایه‌گذاری میلیارد دلاری نمی‌شود داشت. احتمالا سرمایه‌گذاری چند صد میلیون دلاری را بتونیم شاهد باشیم. مخصوصا در پروژه میدان گازی هنگام و خط لوله گازی. من فکر می‌کنم که رابطه اقتصادی دو کشور دارد مستحکم‌تر و بیشتر می‌شود.

آیا سلطان جدید سفرهایی به سایر کشورها هم داشته‌اند در این مدت یا سفر اخیرشان به تهران سفری منحصربه‌فرد محسوب می‌شود؟

خیر، سلطان قبل از ایران به مصر  سفر داشت. همچنین به ابوظبی و عربستان و بحرین. به انگلیس و آلمان هم سفر داشت، هرچند سفر اروپاییش کاری نبوده و تفریحی بود. به هر حال سفر به تهران خاص و منحصربه‌فرد به حساب نمی‌آید.