راست افراطی رژیم صهیونیستی را به چه سمتی برده است؟
شکاف‌های داخلی ناشی از سیاست‌های راست‌گرایانه در اسرائیل و فرصت‌های مقاومت
نسیم آنلاین؛ زینب اسماعیل‌زاده: به نظر میرسد که با وجود مقاومت گستردۀ ساکنان سرزمین‌های اشغالی و هفته‌ها تظاهرات چندهزارنفری در تلاویو جناح راست حاکم بر سرزمین‌های اشغالی در حال پیروز شدن است. ابتدائاً جنبش اعتراضی علیه قانون اصلاحات قضایی که منجر به افزایش قدرت قوۀ مجریه، کاهش نقش دادگاه عالی و تضعیف دموکراسی علیه ساکنان سرزمین‌های اشغالی می‌شد با انرژی و حرارت به پیش می‌رفت اما با توقف موقتی این لایحه و آغاز مذاکرات احزاب برای حصول یک توافق از شدت این اعتراضات کاسته شد و فشار بر دولت نتانیاهو نیز کاهش یافت. اما با این وجود دستورکار اعتراضات گسترده شده است. هستۀ مرکزی اعتراضات در هفته‌های اخیر نه قانون اصلاحات قضایی بلکه اعتراض به لایحۀ بودجه است که در آن بودجۀ گروه یهودیان حریدی و مدارس یشیوا (مدارس مخصوص صهیونیست‌های مذهبی که در آن ترکیبی از آموزه‌های تورات به همراه ایدوئولوژی صهیونیسم آموزش داده می‌شود) به 13.6 میلیارد دلار رسیده است. یهودیت در اسرائیل بیش از آنکه دین باشد تبدیل به یک نژاد در یک حکومت سکولار شده است، وجه تمایز حریدی‌ها و مدارس یشیوا این است که علاوه بر توجه به نمایش قومی، به آموزه‌های مذهبی یهودیت نیز پایبند و خواهان گسترش آن به شکل قوانین لازم‌الاجرا هستند. همین امر سبب شکاف اجتماعی در جامعۀ اسرائیل شده است. به‌عنوان مثال تظاهرات هفتۀ گذشته در تلاویو با محوریت هزینه‌های بالای زندگی و نسبت دین با جامعه و دولت برگزار شد. یکی از شعارهایی که در این گردهمایی داده شد این بود: «یهودیان حریدی مشغول مکیدن خون ما هستند!»
قوانین تبعیض‌آمیز و اختلاف بر سر سیاست‌های اجتماعی
«لیکود» حزبی سکولار محسوب می‌شود اما نتانیاهو، رهبر آن، برای محافظت از اکثریت پارلمانی خود مجبور به باج دادن به متحدان مذهبی تندروی خود است. او برای جذب حزب اتحاد یهودیت توراتی به ائتلاف جدید خود، سال گذشته هم با افزایش بودجۀ عمومی نهادهای یهودیان حریدی به چند میلیارد دلار موافقت کرد. علیرغم هشدارهای اقتصاددانان اسرائیلی مبنی بر اینکه نحوۀ جدید تخصیص یارانه‌ها می‌تواند سیستم رفاه اجتماعی را سیاست‌زده کند، نتانیاهو موافقت کرده است که در بودجۀ امسال یارانۀ عمومی برای تأمین معاش مردان حریدی‌ای که به تحصیل مادام‌العمر تورات مشغول‌اند و نیز یارانۀ کوپن‌های غذا را از 234 میلیون دلار به یک میلیارد دلار افزایش دهند. با این وجود وزیر مسکن، اسحاق گلدکنپف گفته است که حزبش، اتحاد اسرائیل، اگر با افزایش بودجۀ مدارس ابتدایی حریدی موافقیت نشود علیه لایحۀ بودجه رأی خواهد داد. یهودیان غیرمذهبی و سکولار اسرائیلی عمدتاً به این تبعیض‌ها به نفع حریدی‌ها معترض‌اند و این قضیه در سال‌های اخیر و با شدت یافتن حضور مذهبی‌های افراطی در صحنۀ سیاسی اسرائیل افزایش یافته است. اخیراً گروهی از اقتصاددانان اسرائیلی در نامه‌ای سرگشاده هشدار داده‌اند که تخصیص سیاسی بودجه بین متحدان دولت به منظور حفظ قدرت از طریق افزایش یارانه‌های یهودیان حریدی و کمک‌هزینه‌های تحصیلی مدارس یشیوا که هیچ آوردۀ مالی‌ای برای این رژیم ندارد سرعت تبدیل رژیم صهیونیستی به منطقه‌ای جهان سومی را افزایش می‌دهد. در مدارس مذهبی اسرائیل سرفصل‌‌هایی مثل ریاضیات و علوم تجربی وجود ندارد و این افراد عموماً جذب بازارکار نمی‌شوند و گذران زندگی‌شان از طریق یارانه‌های دولتی است. جمعیت حریدی‌ها در سال 2022 به عدد 1280000 نفر، 13.3 درصد جمعیت اسرائیل، رسید. با توجه به نرخ بالای رشد جمعیت این گروه پیش‌بینی می‌شود این عدد در سال 2023 به 16 درصد و در سال 2065 به یک سوم جمعیت اسرائیل افزایش یابد! از یهودیان حریدی با عنوان غیرصهیونیست یاد می‌شود اما در سال‌های اخیر این گروه برای تأمین منافع خود و با انگیزه‌هایی مثل گسترش قوانین تورات در جامعۀ سکولار اسرائیل عملاً در ساختار صهیونیستی دولت مشارکت دارند. اهمیت این گروه برای قانون‌گذاری برای جامعۀ اسرائیل و تغییر سنت‌های سکولار وقتی پررنگ‌تر می‌شود که درکنار صهیونست‌های مذهبی قرار گیرند. با این وضع به نظر میرسد که اعتراضات سکولارهای اسرائیلی برای حفظ دموکراسی حتی در صورت پیروزی نیز منجر به شکست دموکراسی در اسرائیل و بروز بحران‌های اجتماعی خواهد شد.
اختلاف بر سر حدود اشغال‌گری
در زمینۀ رابطه با فلسطینی‌ها و مناقشات سرزمینی، دو جناح افراطی و عملگرا (که نسبت به چپ‌ها افراطی محسوب می‌شوند) در دولت نتانیاهو وجود دارد. جناح رادیکال توسط ایتامار بن گویر و وزیر دارایی بزالل اسموتریچ رهبری می‌شود. برنامۀ اصلی این گروه، پیشبرد اصلاحات قضایی و گسترش شهرک‌نشینی است. در واقع، آن‌ها این دو را به هم مرتبط می‌دانند، زیرا دادگاه عالی کنونی را مانعی «چپ‌گرا» برای برنامه‌های گسترده‌تر خود می‌دانند. در نهایت، جناح افراطی به دنبال خنثی کردن روند توافق اسلو، مسدود کردن مسیر تشکیل کشور فلسطین و بازگشایی مجدد مناطقی در کرانه باختری (و شاید حتی در غزه) هستند. به‌عنوان مثال ایتمار بن‌گویر، وزیر امنیت ملی رژیم صهیونیستی اخیراً برای چندمین بار با حضور در محوطۀ مسجد الاقصی باعث وارد شدن انتقادات شدید به دولت نتانیاهو شد. مصر، اردن و امارات متحدۀ عربی با محکوم کردن حضور بن‌گویر در محوطۀ مسجدالاقصی آن را تلاشی برای تغییر وضعیت کنونی مسجدالاقصی و قدس دانستند. سخنگوی وزارت خارجۀ آمریکا هم اقدام بن‌گویر و نیز حضور غیرقانونی صهیونیست‌های مذهبی در دیدبان هومش را محکوم کرد. جناح پراگماتیست مدیریت درگیری را بر گرایش‌های راست افراطی ترجیح می‌دهد. این جناح به دنبال مهار خطر تشدید تنش و اجتناب از اقداماتی که اسرائیل را بین متحدان منطقه‌ای و بین‌المللی‌اش منزوی و با انتقاد روبه‌رو می‌سازد، است.
فرصت مقاومت برای بهره‌برداری از شکاف‌های داخلی رژیم
با توجه به تغییرات و روندی که جناح راست رژیم صهیونیستی در حیطۀ سیاست داخلی و کنش‌های خارجی طی می‌کند، استراتژی‌های انتخابی گروه‌های مقاومت نیز باید متفاوت شود. واقعیت در اسرائیل این است که معتدل‌ترین‌ها هم به اندازۀ کافی جنگ‌افروزند و امروز ما با افراطی‌ترین کابیۀ تاریخ اسرائیل مواجهیم. با نگاه به تاریخچۀ جنگ‌های اسرائیل با گروه‌های مقاومت فلسطین، مشخص می‌شود که در زمینۀ جنگ‌افروزی تفاوت چندانی بین جناح راست و چپ اسرائیل وجود ندارد، اما انکار علنی و رسمی موافقت‌نامۀ اسلو توسط مقامات دولتی اتفاقی است که تا پیش از این از آن اجتناب می‌شد. با توجه به فشار افکار عمومی جهانی برای توقف این روند، این رویکرد می‌تواند هم در زمینۀ رابطۀ رژیم صهیونیستی با کشورهای عربی که در پی عادی‌سازی روابط خود با این رژیم هستند و در بین کشورهای غربی دست کم در رابطه با اتحادیۀ اروپا بحران‌زایی کند. این خود می‌تواند محل مانور گروه‌های مقاومت باشد، با شدت گرفتن پاسخ‌ها به اقدامات تحریک‌آمیز صهیونیست‌ها و بالا رفتن تعداد دفعات منازعه، فشارهای بین‌المللی نیز بر این رژیم افزایش می‌یابد. شدیدتر شدن پاسخ به تجاوزات صورت گرفته علاوه بر حوزۀ خارجی در محیط داخلی اسرائیل نیز کارساز است. یکی از راهکارهای جدیدی که اخیراً جناح راست اسرائیل برای تضعیف مقاومت بر روی آن حساب باز کرده است، تلاش برای ایجاد اختلاف بین جهاداسلامی و حماس است. نیروهای مقاومت می‌توانند دقیقاً از همین راهکار علیه صهیونیست‌ها استفاده کنند. با نگاه به سیاست‌گذاری‌های خارجی و داخلی دولت نتانیاهو نقش‌آفرینی گروه‌های یهودی افراطی عمدتاً بحران‌زا بوده است. با توجه به آنچه در ابتدا درمورد سیاست‌های اعمالی جدید در داخل اسرائیل گفته شد می‌توان گفت آنچه که در اسرائیل شاهد آن هستیم یک دیکتاتوری تمام عیار اقلیت بر اکثریت است که در همۀ جهات اجتماعی، سیاسی و امنیتی افراط‌گرایی را دنبال می‌کند و تبدیل به چالش اصلی حکمرانی در رژیم صهیونیستی شده است که در درون این رژیم در حال رشد کردن است. اگر پاسخ‌های گروه‌های فلسطینی به تجاوزات به حریم مسجد الاقصی، افزایش روند شهرک‌سازی‌ها و نقض حقوق فلسطینیان ساکن در سرزمین‌های اشغالی محکم و شدیدتر از پیش شود (به‌ویژه درخصوص وضعیت مسجدالاقصی که وضعیت آن برخلاف یهودیان افراطی برای سکولارها تفاوت چندانی ندارد) به‌طوری که امنیت یهودیان سکولار و به‌خصوص چپ‌گرایان به دلیل اقدامات افراط‌گرایان ائتلاف جدید نتانیاهو به خطر بیفتد، شکاف اجتماعی موجود در جامعۀ اسرائیل بین سکولارها و مذهبیون و نیز پراگماتیست‌های جناح راست خود به‌عنوان بهترین اسلحه علیه این رژیم عمل خواهد کرد.
