دروزی‌ها؛ اقلیت خاموشی که حالا به بازیگران اصلی تحولات سوریه تبدیل شده‌اند
دروزی‌ها دیگر آن اقلیت خاموش قرن‌های گذشته نیستند. آن‌ها امروز با ترکیبی از حافظه تاریخی، ساختارهای نظامی محلی و حمایت خارجی، بازیگر تأثیرگذاری در جنوب سوریه شده‌اند.
نسیم‌آنلاین: در روزهایی که نگاه‌ها به تحولات پیچیده‌ی سوریه دوخته شده، اقلیتی کمترشناخته‌شده دوباره به صدر خبرها بازگشته‌اند؛ دروزی‌ها. اقلیتی مذهبی و قومی که حالا در استان سویدا در جنوب سوریه با قدرتی تازه‌نفس وارد میدان شده‌اند و حتی به درگیری مستقیم با گروه‌های مسلح و دولت مرکزی کشیده شدند. اما این همه‌ی ماجرا نیست؛ پشت‌پرده‌ی حمایت اسرائیل و نگاه ویژه آمریکا، بازی ژئوپلیتیکی بزرگ‌تری در حال شکل‌گیری است.
دروزی یعنی چه؟ واژه‌ای از قرن دهم
واژه‌ی "دروز" برگرفته از نام یکی از نخستین مبلغان این آیین به نام "محمد بن اسماعیل درزی" است. این کلمه در اصل ریشه‌ای عربی ندارد و بعدها از سوی مخالفانشان برای تحقیر استفاده شد، چون «درزی» در آن دوره معنای منفی «تفرقه‌افکن» یا «گمراه» را نیز با خود داشت. با این حال، خود پیروان این مذهب واژه‌ی «موحدین» را به معنای یکتاپرستان ترجیح می‌دهند.
منشأ شکل‌گیری دروزی‌ها
دروزها از دل فرقه‌ی اسماعیلی در دوره‌ی خلافت فاطمی در مصر (قرن ۱۰ میلادی) پدیدار شدند. آنان تعالیمی خاص با تلفیق الهیات اسلامی، فلسفه‌ی یونانی، تأکید بر توحید مطلق و نوعی تقیه‌ی دینی دارند. طی قرون، آموزه‌هایشان سری و به‌دور از تبلیغ عمومی شد. جامعه‌ای بسته که ورود و خروج به آن ممنوع است.
در کدام کشورها ساکن‌اند؟
جمعیت دروزی‌ها حدود ۱ میلیون نفر برآورد می‌شود. بیشترین تمرکز آن‌ها در این کشورهاست:
سوریه: حدود ۷۰۰ هزار نفر، اکثراً در استان سویدا؛
لبنان: بیش از ۲۵۰ هزار نفر، به‌ویژه در کوه‌های شوف؛
اسرائیل و بلندی‌های جولان: حدود ۱۵۰ هزار نفر، با وضعیت شهروندی خاص؛
اردن و اندکی در ترکیه و مهاجران اروپا و آمریکا نیز حضور دارند.
رابطه دروزی‌ها با دولت سوریه و گروه‌های مسلح
در دوران حافظ و بشار اسد، دروزها با رژیم رابطه‌ای نسبتاً مسالمت‌آمیز داشتند. با آنکه در حکومت نقش پررنگی نداشتند، اما به دلیل تقیه و عدم تمایل به درگیری، در امان بودند. اما از سال ۲۰۱۱، با آغاز بحران سوریه، دروزی‌ها بین دو طیف گرفتار شدند:
از یک سو، ارتش بشار اسد که خواهان خدمت نظامی اجباری بودو از سوی دیگر، گروه‌های سلفی مانند جبهه‌النصره و سپس هیئت تحریر الشام (HTS) که آن‌ها را کافر می‌دانستند.
دروزی‌های سویدا در سال‌های اخیر شورای دفاع محلی تشکیل دادند و عملاً نوعی استقلال نظامی از دولت مرکزی پیدا کردند. آن‌ها حتی از خدمت سربازی به دمشق سر باز زدند.
رابطه دروزها با اسرائیل و آمریکا
در اسرائیل، دروزی‌ها بخشی از ارتش این رژیم هستند و به نوعی "اقلیت وفادار" تلقی می‌شوند. اسرائیل از این پیوند برای توجیه دخالت‌های خود در سوریه استفاده می‌کند. رسانه‌های اسرائیلی بارها حملات اخیر به دمشق را به «حفاظت از جان دروزی‌ها» نسبت داده‌اند، اما تحلیل‌گران معتقدند این نوعی ابزارسازی سیاسی و پوششی برای مداخلات گسترده‌تر است.
از سوی آمریکا، موضع رسمی نسبتاً مبهم است. گرچه حمایت از گروه‌های مخالف دولت مرکزی به‌ویژه در جنوب سوریه سابقه دارد، اما واشنگتن در تحولات اخیر بیشتر به دنبال جلوگیری از درگیری مستقیم بین اسرائیل و دولت سوریه است و نقش میانجی‌گر را ایفا می‌کند.
درگیری‌های اخیر در سویدا؛ داستان چیست؟
از اوایل ژوئیه ۲۰۲۵، درگیری شدیدی بین نیروهای شورای نظامی سویدا (اکثراً دروزی) و قبایل عرب بادیه‌نشین مورد حمایت دولت جولانی آغاز شد. این درگیری بیش از ۱۰۰۰ کشته به‌جا گذاشت و باعث آوارگی هزاران غیرنظامی شد. ارتش سوریه در ابتدا وارد شد، اما با مقاومت مسلحانه دروزها و فشارهای بین‌المللی، عقب‌نشینی کرد.
در این بین، اسرائیل چندین حمله هوایی به مواضع نیروهای دولتی در نزدیکی سویدا انجام داد. این اقدام، آشکارا با عنوان حمایت از دروزی‌ها انجام شد. حتی گزارش‌هایی منتشر شد مبنی بر اینکه نیروهای دروزی در هماهنگی اطلاعاتی با تل‌آویو عمل می‌کنند.
در نهایت، با دخالت آمریکا، ترکیه و اردن، یک آتش‌بس موقت شکل گرفت و قبایل عرب از شهر عقب‌نشینی کردند. اما تنش همچنان بالاست.
اهداف سیاسی و اجتماعی دروزها چیست؟
طبق بیانیه‌های شورای نظامی سویدا، این جامعه به دنبال:
1. خودگردانی محلی و عدم تبعیت از دمشق؛
2. حفظ امنیت اجتماعی در برابر نفوذ سلفی‌ها و دولت‌های مرکزی ناکارآمد؛
3. ایجاد نظم شبه‌فدرالی در سوریه آینده؛
4. رابطه همزیستی با کردها و اقلیت‌های دیگر؛
5. و در مواردی، تعامل محافظه‌کارانه با اسرائیل برای حفظ منافع قوم.
جمع‌بندی:
دروزی‌ها دیگر آن اقلیت خاموش قرن‌های گذشته نیستند. آن‌ها امروز با ترکیبی از حافظه تاریخی، ساختارهای نظامی محلی و حمایت خارجی، بازیگر تأثیرگذاری در جنوب سوریه شده‌اند. آیا این روند به استقلال منطقه‌ای می‌انجامد یا به تشدید بحران منجر خواهد شد؟ فعلاً فقط می‌توان گفت که سکوت تاریخی آن‌ها دیگر به پایان رسیده است.
