واکسن کرونا؛ درس‌های ترکیه برای ایران
درحالیکه جدال ترکیه و غرب، قابل مقایسه با جدال ایران و غرب نیست، ایران بر خلاف ترکیه هیچ گاه حرکت صحیحی برای تامین واکسن مورد نیاز خود از قدرت‌های شرقی صورت نداده است.
نسیم‌آنلاین؛ سعید فضل زرندی: برخلاف تصورات عمومی در زمینه واکسن کرونا، در واقعیت اینطور نیست که انواع و اقسام واکسن در قفس‌های یک فروشگاه چیده شده باشد و کشورها مخیر باشند از بین آنها به تعداد مورد نیاز انتخاب و خریداری کنند. مسئله واکسن صرفا یک مسئله تجاری و پزشکی نیست.
تعداد واقعی واکسن قابل تولید تا یک سال آتی محدود بوده و تولیدکنندگان محدودی نیز دارد که در حال حاضر تماما از قدرت‌های جهانی هستند. در نتیجه معادلات سیاست خارجی بر مسئله واکسن کرونا به طور جدی سایه انداخته و برنامه‌ریزی برای تامین واکسن برای یک کشوری مثل ما به یک مسئله پیچیده تبدیل شده است.
به نظر می‌آید تا به امروز در ایران به‌رغم سیاست‌های موفق در حمایت از تولید در داخل، در زمینه تامین واکسن از خارج عملکردی غلط و بدون نسبت با واقعیات بیرونی در پیش گرفته شده است. با توجه به فاصله شش ماهه تا رسیدن واکسن تولید داخل به مرحله توزیع در مقیاس زیاد، لازم است که در این دوره واکسن از خارج از کشور تامین شود. اما سیاست دولت در این زمینه باعث شده عملا تا به امروز دست کشور خالی بماند.
بعضی فکر می‌کنند ممنوعیت خرید واکسن از آمریکا یک تصمیم بدیع بوده و جلوی روند واردات واکسن گرفته شده است. اما واقعیت این است که واکسن‌های اروپایی و آمریکایی در تعداد مورد نیاز کشور، حتی در صورت نبود هیچ‌گونه مشکل در انتقال پول نیز معلوم نبود تا یک سال دیگر نیز به دست ما برسد.
اساسا وظیفه مسئولین اخذ تصمیم با توجه به محدودیت‌ها و امکانات و موقعیت کشور است. طبیعی است اخذ تصمیم در مورد سبد واردات واکسن در ایران، مشابه با سبد کشورهایی نظیر آمریکا، کانادا و انگلستان نخواهد بود. وجود چنین انتظاراتی در میان تصمیم‌گیران حوزه سلامت کشور، خلاف واقعیت‌ها و گمراه کننده بوده است. بنابراین خوب است نگاهی به عملکرد کشوری که شباهت نسبی به جهت توانمندی‌های داخلی و نیز روابط خارجی با ما داشته باشد بیاندازیم.
ترکیه به جهت توانمندی علمی و داشتن صنایع داروسازی تقریبا در رده ایران قرار دارد. به جهت سیاست خارجی، هرچند عضو ناتو بوده، اما در سال‌های اخیر تنش‌هایی بی‌سابقه با غرب را نیز تجربه کرده است و مجموعا می‌توان با اغماض ترکیه را کشوری نسبتا مستقل دانست. به جهت سیاست داخلی نیز دوقطبی‌های نزدیک به وضعیت ایران در ترکیه برقرار است.
ترکیه با 12 شرکت دارویی داخلی خود مشغول تحقیق بر روی تولید واکسن کرونای بومی بوده و امیدوار است در آینده بتواند نیاز خود را از طریق شرکت‌های داخلی تامین نماید. اما این مسئله باعث نشده سراغ خریداری واکسن "سینوواک" از چین نرود، و بالعکس، ترکیه حتی در آزمایشات فاز سوم این واکسن نیز حضور فعالی داشته است و هفت هزار نفر از شهرواندان این کشور داوطلب دریافت واکسن سینوواک شده اند.
ترکیه با توجه به دریافت نتایج بسیار مطلوب و موفقیت بالای 90 درصدی در این فاز، سفارش 50 میلیون دوز از این واکسن را به چین داده، و سری اول آن‌را نیز، به تعداد 3 میلیون دوز، در روز دهم دی ماه دریافت کرده است.
البته ترکیه در کنار این مسئله اقدام به ثبت سفارش قطعی 4.5 میلیون دوزی واکسن فایزر (و سی میلیون دوز احتمالی برای آینده) نیز نموده که تاریخ تحویل آن مشخص نیست.
همه اینها در حالی است که طبق آخرین افکارسنجی‌های صورت گرفته، احزاب مخالف حزب حاکم با تبلیغات وسیع موفق شده اند 48 درصد مردم ترکیه را از واکسن چینی بترسانند. اما دولت ترکیه طبعا انتخاب گزینه‌های واقعی برای حل مشکلات در کنار حفظ شئون روابط خارجی کشور را اولی به سایر مسائل می‌داند.
به عنوان یک نکته ضمنی خوب است به خودداری ترکیه از خرید واکسن "اسپونتیکV" روسی نیز اشاره کنیم که با توجه به استقبال حتی گسترده‌تر سایر کشورها از واکسن روسی به نسبت چینی، این اقدام دولت ترکیه را نیز می‌توان در چارچوب روابط خارجی پیچیده آن با روسیه درک نمود.
اما در مورد ایران؛ درحالیکه جدال ترکیه و غرب، قابل مقایسه با جدال ایران و غرب نیست، ایران هیچگاه حرکت صحیحی برای تامین واکسن مورد نیاز خود از قدرت‌های شرقی صورت نداده است. درحالیکه ترکیه‌ی عضو ناتو، در دوره‌های آزمایشی واکسن چینی نیز شرکت داشته، و از دهم دی ماه تزریق سه میلیون دوز واکسن چینی را آغاز کرده است، جمهوری اسلامی ایران بعد از چند ماه دور خود پیچیدن و تلاش جانفرسا(!) برای واردات 150 هزار دوز واکسن آمریکایی فایزر، هم اکنون تازه به یاد چین افتاده و طبق اخبار هیاتی از هلال احمر مشغول مذاکراتی برای خرید تنها یک میلیون دوز واکسن از چین هستند.
واقعیت صحنه جهانی به ما می‌گوید که بیشتر کشورهای در حال توسعه و یا کشورهای آسیایی و شمال آفریقا، از هند، اندونزی، ترکیه، امارات و مصر گرفته تا برزیل و مکزیک، یا در سبد تامین واکسن خود تنها واکسن‌های چینی و روسی را دارند و یا بخش بزرگی از سبد خود را به این واکسن‌ها اختصاص داده‌اند.
اینکه ایران در این وضعیت پرتنش با غرب، که از تامین دارو تا کالای اساسی تحت تحریم قرار دارد، چطور چند ماه اخیر را فقط به دنبال تامین واکسن آمریکایی بوده و هم‌اکنون هیچ قرارداد قطعی با چین یا روسیه ندارد سوال بسیار بزرگی است که باید از مسئولین امر پرسیده شود.
