یادداشت
پیوند بی‌بی‌سی با بهائیان
پیوند بی بی سی با بهائیان پیوندی ناگستنی و مستحکم است؛ این از نوع نگرش این شبکه خبری و پوشش اخبار آن کاملا آشکار می‌شود، از این روست که هفته نامه پنجره در یادداشتی به آن پرداخته است.
به گزارش « نسیم آنلاین »، هفته نامه پنجره در یادداشتی به بررسی ریشه حمایتهای شبکه بی‌بی‌سی از بهائیان پرداخته و در آن به موسسین اصلی شبکه بی بی سی که اکثرا جزو بهائیان بوده اند اشاره نموده است.
علی خسروی در این یادداشت نوشته است:« در طول بیش از نیم قرن حضور در فضای رسانهای ایران، رادیو فارسی بی‌بی‌سی، انبوهی از رخدادهای تاریخ معاصر ایران را پوشش داده است. در تمام این دوران کم نبودهاند کسانی که نقش رادیو فارسی بی‌بی‌سی را بیش از خبررسانی صرف میدانستهاند و معتقد بودند که این رسانه بهعنوان یکی از ابزارهای دولت انگلستان در عرصه دیپلماسی عمومی در شکل دادن به برخی از این رخدادها نیز نقش داشته است.»
یادداشت نویس پنجره در ادامه نوشته است:« درحالیکه شبکه بی‌بی‌سی یکی از ابزارهای پیشبرد منافع دولت انگلستان در سراسر جهان محسوب میشد، در ایران نیز این شبکه توسط افراد معتمد و دست‌نشانده انگلستان راه‌اندازی شد و مصداق دیگری از پیوند بهائیت و دولت انگلستان را نمایان کرد. حسن موقر بالیوزی (1908 ـ 1980 م) که از او بهعنوان اولین مدیر و سخنگوی بخش فارسی رادیو بی‌بی‌سی یاد می‌شود از سران و مورخان تراز اول بهائی و از خویشاوندان باب (افنان) بود. وی نخستین کسی بود که در ابتدای تاسیس بی‌بی‌سی فارسی از آن رادیو برای مخاطبان سخن گفت. وی بهعنوان اولین گوینده بخش فارسی رادیو بی‌بی‌سی افتتاح رادیو را با این جملات شروع میکند: «در این هنگام که خبرفرستی بهوسیله رادیو به زبان فارسی از بریتانیای کبیر آغاز می‌شود، بنگاه رادیوی انگلستان به تمام گوشدهندگان ایرانی و فارسی‌زبانان در هر جای جهان که باشند درود میگوید». حضور گسترده بهائیان در بخش فارسی بی‌بی‌سی، شرایط را برای تاثیر این فرقه بر برنامههای این شبکه از رادیو گرفته تا سایت و شبکه تلویزیونی فراهم کرد. از همان ابتدای تاسیس بخش فارسی رادیو، تبلیغات مستمر بهائیت و سیاست انعکاس ادعاها و مظلومنماییهای اعضای فرقه در نادیده گرفته شدن حقوقشان پیگیری میشد. در همین زمینه میتوان به یافتههای مجید تفرشی، تاریخ‌نگار، سند پژوه و محقق مطالعات معاصر ایران که با بررسی اسناد آرشیو ملی بریتانیا، تحقیق مفصلی در زمینه دیپلماسی عمومی بریتانیا در ایران ـ با مطالعه موردی سرویس جهانی بی‌بی‌سی ـ انجام داده است، توجه کرد.
خسروی ادامه داده است:« حضور گسترده بهائیان در بخش فارسی بی‌بی‌سی، شرایط را برای تاثیر این فرقه بر برنامههای این شبکه از رادیو گرفته تا سایت و شبکه تلویزیونی فراهم کرد. از همان ابتدای تاسیس بخش فارسی رادیو، تبلیغات مستمر بهائیت و سیاست انعکاس ادعاها و مظلومنماییهای اعضای فرقه در نادیده گرفته شدن حقوقشان پیگیری میشد. در همین زمینه میتوان به یافتههای مجید تفرشی، تاریخ‌نگار، سند پژوه و محقق مطالعات معاصر ایران که با بررسی اسناد آرشیو ملی بریتانیا، تحقیق مفصلی در زمینه دیپلماسی عمومی بریتانیا در ایران ـ با مطالعه موردی سرویس جهانی بی‌بی‌سی ـ انجام داده است، توجه کرد.»
متن کامل این یادداشت بدین شرح است:
این روزها ادعای مجامع غربی در رابطه با تضییع حقوق بهائیان در ایران به یکی از اصلیترین کانونهای هجمه حقوق بشری به جمهوری اسلامی تبدیل شده است. در میان هجمهای که از جانب برخی سازمانها و نهادهای موجود در این زمینه صورت میگیرد، برخی فعالیتهای رسانهای نیز به‌منظور آمادهسازی افکار عمومی در همراهی با این سیاستها انجام می‌شود که محور این فعالیتهای رسانهای شبکه دولتی انگلستان و مخصوصا بخش فارسی آن است. در این راستا و به‌منظور فهم ریشه حمایتهای این روزهای شبکه بی‌بی‌سی فارسی باید مروری بر تاریخچه و زمینههای تاسیس این شبکه در ایران داشته باشیم و به تبارشناسی موسسان این شبکه در ایران بپردازیم.
ورود بی‌بی‌سی به ایرانبخش فارسی بی‌بی‌سی در سالهای پایانی جنگ جهانی دوم در هفتم دی‌ماه سال 1319 با حمایت مالی وزارت خارجه انگلستان به راه افتاد. اندیشه تولید و پخش برنامه به زبانهای غیرانگلیسی بیش از آنکه ابتکار دولت وقت انگلیس باشد، واکنشی در مقابل قدرت روزافزون ماشین تبلیغات آلمان نازی بود. در میانه دهه 1930 میلادی، دولت انگلستان از بی‌بی‌سی خواست برای مقابله با دستگاه تبلیغاتی هیتلر و موسیلینی برنامههایی برای پخش در سراسر جهان به زبانهای بومی تولید کند. حدود دو سال بعد اولین برنامههای غیرانگلیسی رادیو بی‌بی‌سی به زبانهای اسپانیایی، پرتغالی و عربی آماده پخش شده بود اما راه‌اندازی بخش فارسی تا سال اول جنگ جهانی دوم اتفاق نیفتاد. زبان فارسی یکی از دهها زبانی بود که در سالهای 1940 و 1941 میلادی (درست زمانی که جنگ کاملا به ضرر انگلیس پیش میرفت) به مجموعه زبانهای خارجی رادیو بی‌بی‌سی اضافه شد. در ایران نیز پس از فرار رضا شاه و حضور آشکار انگلیس در تحولات ایران، رادیو بی‌بی‌سی اهمیت ویژهای پیدا کرد. در طول بیش از نیم قرن حضور در فضای رسانهای ایران، رادیو فارسی بی‌بی‌سی، انبوهی از رخدادهای تاریخ معاصر ایران را پوشش داده است. در تمام این دوران کم نبودهاند کسانی که نقش رادیو فارسی بی‌بی‌سی را بیش از خبررسانی صرف میدانستهاند و معتقد بودند که این رسانه بهعنوان یکی از ابزارهای دولت انگلستان در عرصه دیپلماسی عمومی در شکل دادن به برخی از این رخدادها نیز نقش داشته است.
عباس دهقان، گوینده باتجربه بی‌بی‌سی فارسی در مصاحبهای به مناسبت شصت و پنجمین سالگرد راه‌اندازی این بخش میگوید: «ما چیزی را میخواندیم که باید خوانده میشد. اجازه نداشتیم هیچ تغییری ایجاد کنیم. همیشه دو انگلیسی که به فارسی صحبت میکردند، اخبار را بازبینی و به آنچه میگفتیم با دقت گوش میکردند».
بهائیان؛ پایه‌گذاران رادیو بی‌بی‌سی در ایراندرحالیکه شبکه بی‌بی‌سی یکی از ابزارهای پیشبرد منافع دولت انگلستان در سراسر جهان محسوب میشد، در ایران نیز این شبکه توسط افراد معتمد و دست‌نشانده انگلستان راه‌اندازی شد و مصداق دیگری از پیوند بهائیت و دولت انگلستان را نمایان کرد. حسن موقر بالیوزی (1908 ـ 1980 م) که از او بهعنوان اولین مدیر و سخنگوی بخش فارسی رادیو بی‌بی‌سی یاد می‌شود از سران و مورخان تراز اول بهائی و از خویشاوندان باب (افنان) بود. وی نخستین کسی بود که در ابتدای تاسیس بی‌بی‌سی فارسی از آن رادیو برای مخاطبان سخن گفت. وی بهعنوان اولین گوینده بخش فارسی رادیو بی‌بی‌سی افتتاح رادیو را با این جملات شروع میکند: «در این هنگام که خبرفرستی بهوسیله رادیو به زبان فارسی از بریتانیای کبیر آغاز می‌شود، بنگاه رادیوی انگلستان به تمام گوشدهندگان ایرانی و فارسی‌زبانان در هر جای جهان که باشند درود میگوید».
حسن موقر بالیوزی کیست؟حسن بالیوزی اولین مدیر بخش فارسی رادیو بی‌بی‌سی در ایران، پسر علیمحمد خان موقرالدوله (1282 ـ 1339 هـ. ق) از اعضای خاندان افنان (خویشان علیمحمد باب، بنیانگذار فرقه بابیه) و از رهبران تراز اول بهائیت بود.
حسن بالیوزی در 16 شهریور 1287 هـ. ش/ 7 سپتامبر 1908 م در شیراز به دنیا آمد. مادرش منور خانم نیز از تبار میرزا ابوالقاسم سقاخانهای، برادرزن باب بود. وی سازماندهنده اولین کنگره جهانی بهائیان بود که در 8 اردیبهشت 1342 با شرکت 15 هزار نفر در لندن برگزار شد و از ایران هزاران زن و مرد بهائی با تسهیلات ویژهای که دولت امیر اسدالله علم فراهم آورد، به این کنگره اعزام شدند که این امر اعتراض شدید امام خمینی (ره) را نیز برانگیخت.
تاسیس بخش فارسی رادیو اسرائیل توسط یکی دیگر از بهائیانهمزمان با تاسیس بخش فارسی رادیو بی‌بی‌سی در ایران توسط حسن بالیوزی، یکی دیگر از اعضای بهایی خاندان افنان به نام نیر افنان، بخش فارسی رادیو اسرائیل را که در آن زمان رادیو بیتالمقدس خوانده میشد، راه‌اندازی کرد. جالب است که این انتخاب نیز با دخالت و پیشنهاد دستگاه اطلاعاتی انگلستان در فلسطین صورت گرفته است.
سرمایهدار معروف بهائی در بیبیسیاما یکی دیگر از بهائیانی که نفوذ فراوانی در شبکه سلطنتی انگلستان دارد و سایت اینترنتی و شبکه تلویزیونی بی‌بی‌سی فارسی نیز با تلاشهای وی تاسیس شد، بهروز آفاق است. وی از سرمایه‌داران بهائی است که از سال 1978 در انگستان زندگی میکند و کار خود را از سال 1983 بهعنوان یک تولیدکننده در سرویس جهانی بی‌بی‌سی آغاز کرده است. نقش آفاق در راه‌اندازی بی‌بی‌سی در آسیای میانه در سال 1994 و خدمات بیشمار او، موجب انتخابش بهعنوان سردبیر منطقه اوراسیا در سال 1999 شد. وی در مارس 2003 بهعنوان رئیس منطقه اوراسیا انتخاب شد. او در نهایت در آوریل 2006 به ریاست منطقه آسیا و اقیانوسیه سرویس جهانی بی‌بی‌سی منصوب شد که مسئولیت شبکههای رادیویی و تلویزیونی و سرویسهای چندرسانهای بی‌بی‌سی به زبانهای آذری، اردو، ازبکی، اندونزیایی، برمه‌ای، بنگالی، پشتو، تامیل، چینی، سریلانکایی، قرقیزی و هندی بر عهده اوست. آفاق در سال 2009 نیز مسئول راه‌اندازی تلویزیون فارسی بی‌بی‌سی شده بود. حضور آفاق بهعنوان مسئول آسیا و اقیانوسیه بخش خارجی شبکه سلطنتی انگلیس، شرایط را برای نفوذ و تاثیرپذیری هرچه بیشتر این شبکه از بهائیان فراهم کرد و حتی تلاشهایی نیز برای بهائی کردن برخی از کارمندان بی‌بی‌سی فارسی صورت گرفت که در یک نمونه میتوان به بهائی شدن سینا مطلبی از سردبیران شبکه بی‌بی‌سی و همسرش فرناز قاضیزاده، مجری این شبکه اشاره کرد.
تبلیغ و رپورتاژ بی‌بی‌سی برای بهائیانحضور گسترده بهائیان در بخش فارسی بی‌بی‌سی، شرایط را برای تاثیر این فرقه بر برنامههای این شبکه از رادیو گرفته تا سایت و شبکه تلویزیونی فراهم کرد. از همان ابتدای تاسیس بخش فارسی رادیو، تبلیغات مستمر بهائیت و سیاست انعکاس ادعاها و مظلومنماییهای اعضای فرقه در نادیده گرفته شدن حقوقشان پیگیری میشد. در همین زمینه میتوان به یافتههای مجید تفرشی، تاریخ‌نگار، سند پژوه و محقق مطالعات معاصر ایران که با بررسی اسناد آرشیو ملی بریتانیا، تحقیق مفصلی در زمینه دیپلماسی عمومی بریتانیا در ایران ـ با مطالعه موردی سرویس جهانی بی‌بی‌سی ـ انجام داده است، توجه کرد. وی در این تحقیق به تاثیرپذیری آشکار و پنهان شبکه بی‌بی‌سی از بهائیان اشاره کرده است. او در مقالهای که در این زمینه نگاشته است آورده: «یکی از مواردی که چه مسئولان سرویس جهانی بی‌بی‌سی و چه گزارشگران تاریخ بخش فارسی آن، خواسته یا ناخواسته از کنار آن گذشته‌اند یا آن را بسیار کمرنگ نشان دادهاند، حضور و تاثیر انکارنشدنی حسن موقر بالیوزی (1980 ـ 1908) و دیگر بهائیان در یک دوره طولانی در سطوح جدی و سیاستگذاری این رسانه است.
تداوم سیاست تبلیغ و حمایت از فرقه بهائیت در بی‌بی‌سی فارسی را امروز میتوان در گزارشهای خبری و مستندهای ساخته شده توسط این شبکه مشاهده کرد که در یک نمونه آن، بی‌بی‌سی از یکی از کارگردانان دعوت به عمل آورد تا با سرمایه صندوق مالی بهائیان در سرزمینهای اشغالی، مستندی درباره بهائیت بسازد اما پس از به توافق نرسیدن با او، گروه مستندساز خود را به سرزمینهای اشغالی فرستاد.
پس از تولید و پخش مستند سفارشی بی‌بی‌سی، عوامل دست‌اندرکار این مستند در یک جلسه خصوصی به تلاشهای خود برای ایجاد وجهه خوب از بهائیان اشاره میکنند و گزارش عملکرد خود را به بهائیان حاضر اینگونه شرح میدهند: «این اولین مستندی است که در مورد تاریخ و زندگی بهائیها در ایران ساخته شده است. بی‌بی‌سی همه تلاشش را کرد تا وجهه خوبی از بهائیت به تصویر بکشد».
بعد دیگری از سیاست حمایتی بی‌بی‌سی از بهائیان را میتوان در پخش تصاویر بسیار نادر و کمیاب از آرشیو این فرقه ـ آن هم برای اولین‌بار ـ از خروجی تلویزیون بی‌بی‌سی فارسی مشاهده کرد؛ از جمله تصویری نادر از میرزا حسینعلی نوری و عبدالبهاء در نیویورک که در قالب فیلمی از سفر وی به غرب در صد سال پیش است، که بی‌بی‌سی فارسی آن را رونمایی کرد.
جمعبندیپیوند بهائیت با دولت انگلستان مسئلهای عیان و مورد وفاق اکثر تاریخ‌نگاران معاصر است. نمونههای فراوانی از خدمات متقابل این فرقه و دولت بریتانیا، در کتب و اسناد تاریخی ثبت و ضبط شده است. مسئلهای که در این گزارش به آن پرداخته شده است، ارتباط بهائیان با یکی از نهادهای متولی دیپلماسی عمومی دولت انگلستان، یعنی شبکه بی‌بی‌سی است. بی‌بی‌سی فارسی اولین گامهای حضور خود در ایران را با کمک و همکاری بهائیان برداشت و مردم ایران نخستین پیام رادیوی دولتی انگلستان را از زبان یک بهائی معروف شنیدند که البته این تنها یکی از صدها نشانه همصدایی انگلستان و بهائیان بود. گذر زمان و گسترش بخش فارسی شبکه بی‌بی‌سی، پیوند بین این شبکه و بهائیان را که در تبلیغات مدوام و پی در پی این شبکه برای فرقه مصداق پیدا میکرد، بیشتر نمایان ساخت. این ارتباط را همچنین میتوان در جمعیت زیاد بهائیان شاغل در سرویس جهانی بی‌بی‌سی و بخش فارسی آن نیز مشاهده کرد. کنار هم قرار دادن همه این نشانهها، ذهن را متوجه این حقیقت میکند که: «بهائیان بهترین گزینه برای سرپرستی نهادهای وابسته به انگلستان و مناسبترین گروه برای پیگیری منافع این دولت در ایران هستند»
