درس‌هایی از بزرگترین اجتماع سالیانه بشری

۳ گزاره درباره جامعه شناسی سیاسی راهپیمایی اربعین

کدخبر: 2277777

راهپیمایی عظیم اربعین نه یک حرکت و مناسک صرفا دینی است که همانطور که قیام سیدالشهداء حرکتی سیاسی دینی بود این حرکت نیز پیام های واضح سیاسی دارد

نسیم آنلاین حانیه سادات مومنی (دانشجوی دکتری جامعه شناسی سیاسی):

طبق تعریف رایج علمای سیاست، جامعه شناسی سیاسی به طور خلاصه یعنی مطالعه رابطه میان دولت و جامعه. به عبارتی علم جامعه شناسی سیاسی، رابطه میان قدرت سیاسی و حاکمیت را از سویی و نیروهای اجتماعی و جامعه را از سوی دیگر بررسی و مطالعه می کند. جامعه شناسی سیاسی اربعین از این جهت قابل مطالعه است که اربعین به عنوان حرکت اجتماعی و مردمی ملاحظات حاکمیتی دارد. در اینجا 3 ملاحظه حاکمیتی را که در رویداد اربعین اتفاق می افتد، شرح می دهیم.

تقاضای جامعه جهانی برای حاکمیت جهانی

طبق آمارهای منتشر شده، در سال های اخیر افرادی که در این حرکت عظیم شرکت می کنند، تبعه بیش از 80 کشور جهان هستند که هرسال به تعداد کشورهای شرکت کننده افزوده می شود. به جز افرادی که برای پژوهش می آیند یا اصل این حرکت برایشان جالب است و تعدادی از اقلیت ها و ادیان مختلف، اغلب شرکت کنندگان، اهل تشیع هستند و با نگاهی اعتقادی به این جرگه می آیند که آن نگاه به مسئله حاکمیت مربوط می شود. زیرا آنان مسیری را می روند که انتهای آن به امام حسین (ع) می رسد و امام حسین(ع) به عنوان امام جامعه و ولی خدا مورد احترام است و اصولا یکی از دلایل مهم قیام ایشان، تشکیل حکومت عادلانه بود که در این مسیر به شهادت رسیدند. میلیون ها نفر از افراد که به دلیل ملیت های مختلف می توانیم آنان را اعضای «جامعه جهانی» بنامیم، در بزرگ ترین راهپیمایی جهان جمع می شوند و به آن حرکت حاکمیتی امام حسین (ع) «لبیک» می گویند. «لبیک یا حسین» شعار ثابت پیاده روی اربعین است. هرکسی از هر رنگ و از هر گوشه ای از دنیا خودش را به این مسیر رسانده و در این سیل خروشان جمعیت لبیک یا حسین می گوید. «لبیک یا حسین» یعنی ما طالب حاکمیت امام حسین (ع) هستیم که از نظر ما مصداق حاکمیت امام حسین(ع) در عصر حاضر، حاکمیت امام زمان (عج) است. به عبارتی این جمعیت مطالبه حکومتی جهانی، عادلانه و خدایی را دارند که این در ادبیات شیعه همان «امامت» است.

تامین مالی حاکمیت اسلامی توسط جامعه

حکومت ها برای تامین مالی، همیشه نیازمند مردم هستند. در نظریه های کلاسیک اقتصاد نیز این موضوع مطرح شده است که مردم از طریق پرداخت مالیات حاکمیت را تامین می کنند. از این رو این مسئله برای حاکمیت ها حائز اهمیت است و آنان خود را پاسخگو به مردم می دانند و به مردم رسیدگی می کنند و عمدتا برای ادامه این روند سعی می کنند مردم را راضی نگه دارند. اما در اربعین یکی از تجلی های اقتصادی و سیاسی که اتفاق می افتد این است که مردم به صورت خودجوش حاکمیت را تامین مالی می کنند. صدها هزار نفر در مسیر منتهی به کربلا از مردم پذیرایی می کنند. ناهار، شام، محل خواب و اسکان همه خدماتی است که هزینه دارد. موکب داران در مسیر امامت این کار را انجام می دهند. از هرجای دنیا که به سمت امام حسین(ع) حرکت کنید یعنی مسیر امامت را طی می کنید و این هزینه ای است که در راه حاکمیت اسلامی می شود.

عده ای تصور می کنند، اطعام کردن صرفا برای مظلومیت امام حسین(ع) بوده که این حرف غلط است. مظلوم در عالم بسیار زیاد است و شاید در دنیا از امام حسین(ع) مظلوم تر هم داشته باشیم، امام حسین (ع) و خانواده او مظلوم هم هستند؛ اما اصل این موضوع بابت تکریم حرکت امام حسین(ع) است و به نوعی مسیر امامت را تامین مالی می کنند. در مسیر پیاده روی اگر با موکب داران صحبت کنید، اغلب از کسانی هستند که منتظران و آرزومند ظهور هستند. نکته دیگری که وجود دارد این است که احتمالا، قیام امام زمان (عج)، هزینه بر خواهد بود و کسی انتظار ندارد وقتی امام زمان(عج) می آید به دولت ها نامه بدهد که برای قیام پول و هزینه بدهید و شاید یکی از شرایط ظهور امام زمان(عج) این باشد که مومنین به آن درجه رسیده باشند که حاضر شوند هزینه تامین قیام امام زمان(عج) را پرداخت کنند.

در قضیه اربعین چند صد هزار نفر تمرین می کنند که برای حاکمیت اسلامی و امام حسین(ع) همه چیزشان را بدهند. بسیاری از مردم عراق ماحصل یک سال کار کردن و زحمت کشیدن را در همین ایام هزینه می کنند. این موضوع فراتر از تحلیل های اقتصادی رایج در غرب است. در این تامین مالی نه اجباری وجود دارد و نه در صورت نپرداختن جریمه ای را شامل می شود و صرفا از سر تمایل و با قصد قربت است. در نتیجه این الگو و نگاه متفاوتی به مسئله تامین مالی دولت است.

تقویت سرمایه اجتماعی جامعه

سرمایه اجتماعی یعنی نسبت درهم تنیدگی اعضای جامعه با هم. یکی از شاخص های اصلی سرمایه اجتماعی میزان اعتمادی است که مردم به هم و مردم به حاکمیت دارند. در زمان اربعین این سرمایه اجتماعی در جامعه اسلامی بین مسلمانان که به نوعی جامعه جهانی هم محسوب می شود، به شدت رشد می کند. آنهایی که در این مسیر پذیرایی می کنند صرفا به دلیل اینکه مردم در مسیر حاکمیت اسلامی و امام حسین(ع) حرکت کرده، هر نوع کاری که از دستشان بر می آید، انجام می دهند که فراتر از مقوله هزینه مالی است. در این مسیر خدمات متفاوتی صورت می گیرد. از تعمیرکردن گاری و کالسکه و ماساژ دادن بدن و پای زائران گرفته تا واکس زدن کفش ها. خیلی از این کارها را افراد حاضر نیستند حتی برای نزدیکانشان انجام دهند. اما در این جامعه جامعه فرد حاضر است برای کسی این کار را انجام دهد که از قاره دیگری آمده و اصلا او را نمیشناسد، حتی رنگ و زبانش هم متفاوت است. مردمی که خسته هستند؛ اما بار یکدیگر را می کشند و کسانی که خودشان نیاز مالی دارند؛ اما احتیاجات هم را برآورده می کنند و مردمانی که نسبت به یکدیگر تواضع دارند. این یعنی اوج اعتمادی که بین افراد در جامعه جهانی شکل می گیرد که بالاترین سطح از خدمات را به یکدیگر می دهند و محور این قضیه امامت است. و در هیچ جای دیگر و در هیچ زمانی تکرار نشده است.

سوی دیگر سرمایه اجتماعی، اعتماد بین مردم و حاکمیت است. کسانی که این خدمات را ارائه می کنند، همه را در مسیر امامت و حاکمیت اسلامی انجام می دهند. تکریم مومنین که توسط یکدیگر صورت می گیرد، نتیجه آن اعتمادی است که به «ریشه حاکمیت» یعنی حاکمیت «امام»، وجود دارد. اعتماد، اتحاد، تواضع و برابری که بین افراد اتفاق می افتد، زیر سایه امامت صورت می گیرد. به نظر می رسد چنین سرمایه اجتماعی که مردم صرفا برای نشان دادن ارادات و خوشایند حاکمیت (حاکمیت اسلامی) این طور برای هم هزینه کنند و خودشان را برای هم فدا کنند، فقط در اربعین اتفاق می افتدو چنین میزانی از سرمایه اجتماعی را محقق می کند.

ارسال نظر: