ایران چگونه توانست در برابر تحریم‌ها مقاومت کند؟
اندیشکده آلمانی "گیگا" در گزارشی به بررسی نحوه تقابل ایران با تحریم‌های گسترده غرب پرداخت و تصریح کرد: ایران از طریق استراتژی‌های مبتنی بر حکومت خود با این تحریم‌ها و اثرات مخرب آنها مقابله کرده است
مرکز رصد راهبردی اشراف، نوشت:
اندیشکده آلمانی موسسه مطالعات منطقه‌ای و جهانی «گیگا» در مطالعه جدید خودتحت عنوان «تحریم‌های بین‌المللی اعمال‌شده علیه ایران در دوره ریاست جمهوری احمدی‌نژاد و نحوه مقاومت نظام ایران»با نگاهی به تحریم‌های اعمال‌شده علیه ایران در طول سال‌های اخیر، به بررسی عوامل و فاکتورهای تأثیرگذار بر میزان استقامت ایران در برابر این تحریم‌های پرداخته است. در این گزارش آمده است نظام جمهوری اسلامی از همان زمان تأسیس با تحریم‌های بسیاری مواجه شده است اما اوج این تحریم‌ها در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد دیده می‌شود. اما نه تنها هیچ یک از این عوامل باعث سقوط نظام ایران نشدند، بلکه میزان استقامت و مقاومت نظام ایران در برابر تحریم‌ها را نیز افزایش دادند.
مرکز رصد راهبردی اشراف بدون تایید محتوا و ادعاهای مطرح شده در این گزارش، ترجمه آن را صرفا جهت اطلاع نخبگان و تصمیم‌گیران عرصه سیاسی کشور از رویکردها و دیدگاه‌های اندیشکده‌های غربی منتشر می‌کند و دیدگاه‌ها، ادعاها و القائات این گزارش‌ها هرگز مورد تأیید اشراف نمی‌باشد.
■ نظام ایران در برابر فشارهای فزاینده و روزافزون سرسختانه مقاومت کرده است ■
سال‌هاست که جامعه بین‌المللی تحریم‌های بسیاری را علیه ایران اعمال کرده است. در طول دولت احمدی‌نژاد این امر عواقب و پیامدهای بسیار شدیدی را برای این کشور به همراه داشت. اما با این حال، نظام ایران در برابر فشارهای فزاینده و روزافزون سرسختانه مقاومت کرد که در ادامه «اولیور بورزیک» دلیل این امر را توضیح خواهد داد. از زمان تأسیس جمهوری اسلامی ایران، هرگونه تحریمی علیه این کشور اعمال‌شده است. ایران در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۳ میلادی، به یکی از کشورهایی تبدیل شد که بیشترین میزان تحریم‌ها را به خود دیده بود.
■ هیچ یک از تحریم‌ها و بحران‌های اقتصادی تأثیری بر نظام ایران نداشتند ■
تحریم‌های شدید و سیاست‌های اشتباه اجتماعی و اقتصادی دولت احمدی‌نژاد به این کشور صدمات بسیاری را وارد آورد. در چنین شرایطی، میزان صادرات نفت خام ایران به شدت کاهش یافت، نرخ تورم افزایش پیدا کرد، میزان تولیدات داخلی با افت شدیدی روبرو شد، بیکاری افزایش یافت، ارزش پول رایج ایران تنزل پیدا کرد و قیمت کالاها و اقلام مصرفی افزایش چشمگیری یافت. با این حال هیچ یک از این بحران‌ها منجر به سقوط نظام ایران نشدند. پس چگونه نظام ایران توانست تمامی این تحریم‌ها را تحمل کند؟ این مقاله به بررسی پیشینه و همچنین مطالب و مقالات منتشرشده در این حوزه‌ها می‌پردازد: تحریم‌ها و اثرات آنها، تحقیق و پژوهش در مورد استراتژی‌های نظام ایران و همچنین منابع مختص به ایران که شامل اسناد موجود به زبان فارسی، مصاحبه‌های نیمه ساختاریافته با کارشناسان سطح بالای ایرانی و غیر ایرانی و همچنین تصمیم‌گیرندگان در حوزه تحریم‌ها علیه ایران است.
■ بررسی موفقیت و یا شکست تحریم‌ها از دیدگاه و زاویه تحریم‌کنندگان ■
سؤالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که تحریم‌ها تحت چه شرایطی تأثیرگذار هستند؟ با توجه به این سؤال محققان و پژوهشگران در حوزه تحریم‌ها، موفقیت و یا شکست تحریم‌ها را بیشتر از دیدگاه و زاویه فرستنده مورد ارزیابی قرار داده‌اند. در این بررسی به مواردی چون بازیگران و عاملان اصلی تحریم‌ها، اقدامات صورت گرفته و اهداف مورد نظر پرداخته شده است. به این ترتیب، محققان و پژوهشگران موضوعاتی چون میزان اثربخشی تحریم‌های یک جانبه و چندجانبه (باپت و مورگان ۲۰۰۹)، تحریم‌های هدفمند و جامع (درزنر ۲۰۰۱؛ هافبائر و سایرین ۲۰۰۷؛ لکتزین و سووا ۲۰۰۷؛ پکسن و دراری ۲۰۱۰؛ پورتلا ۲۰۱۴) و همچنین اهمیت اهداف تحریم‌های مختلف مانند ایجاد دموکراسی و یا منع اشاعه تسلیحات هسته‌ای (وُن سوئست و واهمن ۲۰۱۴) را مورد مطالعه قرار داده‌اند.
■ بررسی تأثیر "تحریم‌شکنان" در کاهش پیامدهای منفی تحریم‌ها■
همچنین پژوهشگران این مطالعه، تأثیر "تحریم‌شکنان" با انگیزه‌های اقتصادی و "شوالیه‌های سیاه" با انگیزه‌های سیاسی (کشورهای معروف به شوالیه‌های سیاه که توانسته‌اند اثر تحریم‌های تحمیلی علیه خود را کاهش دهند) و همچنین کمک‌های آنان به کشورهای تحریم‌شده را مورد بررسی و مطالعه قرار داده‌اند (ارلی ۲۰۱۱). از سوی دیگر نیز تأثیرات تحریم‌ها بر افزایش مقاومت نظام از منظر نظام‌های مورد هدف و عمدتاً غیر دموکراتیک مورد واکاوی قرار گرفته‌اند.
■ بررسی استراتژی‌های نظام برای کاهش تأثیرات نامطلوب تحریم‌ها ■
به عنوان مثال، «آلن» «اسکریبا فُلش» و «رایت» بر این باورند که نوع نظام و حکومت نیز در این میان مورد اهمیت است. نظام‌های غیردموکراتیک مختلف برای مقابله با این امر استراتژی‌های متفاوتی را نیز اتخاذ می‌کنند، استراتژی‌هایی نظیر افزایش هزینه‌ها و مخارج دولت و یا انجام اقدامات سرکوب‌کننده به منظور مصونیت حکومت در مقابل تأثیرات منفی تحریم‌های خارجی. چنین تاکتیک‌ها و اقداماتی می‌تواند تأثیرات نامطلوب تحریم‌های را کاهش داده و باعث افزایش مقاومت نظام در برابر تحریم‌ها شوند (آلن۲۰۰۸:۹۱۷؛اسکریبا فولش و رایت ۲۰۱۰:۳۳۶). با این حال، اینکه تحریم‌های خارجی تا چه اندازه بر ساختار قدرت نظام‌های مورد هدف تأثیرگذار است هنوز تا حد زیادی ناشناخته باقی مانده است.
■ حکومت‌ها از استراتژی‌های متفاوتی برای ایجاد ثبات استفاده می‌کنند■
تمرکز بر کشورهای مورد هدف و همچنین واکنش‌های آنان به اقدامات خارجی، با مفروضات محققان حوزه تمرکز قدرت و استبداد در تناسب است. محققان و پژوهشگران این مقاله در ادامه عنوان می‌کنند که حکومت‌های استبدادی از استراتژی‌های متفاوتی برای ایجاد و برقراری ثبات در نظام خود استفاده می‌کنند (اسکریبا فُلش ۲۰۱۲؛ گاندهی و پرژورسکی ۲۰۰۷). گرشیوسکی (۲۰۱۳) این تاکتیک‌های بقاء را طبقه‌بندی کرده و بر این باور است که سرکوب و راهبردهای خود مشروعیت بخشی می‌توانند خطر بی‌ثباتی نظام را خنثی نماید؛ بی‌ثباتی‌هایی که ریشه در گروه‌های اپوزیسیون و مخالف داخلی و همچنین تهدیدات خارجی دارند. به دلیل دشواری‌های موجود در زمینه جمع‌آوری داده‌های مناسب، مطالعه و بررسی بسیار کمی در حوزه‌هایی چون عملکرد حکومتی نظام‌های غیردموکراتیک مختلف و همچنین تأثیرات این عملکرد بر میزان استقامت این نظام‌ها صورت گرفته است. (کراسانت و وُرستر ۲۰۱۳:۳)
■ رهبری ایران از طریق استراتژی‌های ویژه خود با تحریم‌ها و اثرات مخرب آنها مقابله کرده است ■
تحریم‌های بین‌المللی جامعی که علیه ایران اعمال‌شده بحث‌های بسیاری را میان تحلیلگران و کارشناسان رسانه‌ها به وجود آورده است. بسیاری از کارشناسان در اندیشکده‌ها (به عنوان مثال، بصیری تبریزی و هاناو سانتینی ۲۰۱۲؛ گروه بین‌المللی بحران ۲۰۱۳؛ خواجه‌پور و سایرین ۲۰۱۳؛ پورتلا ۲۰۱۴) و مجلات علمی (به عنوان مثال، مجیدپور ۲۰۱۳؛ مالونی ۲۰۱۰؛ تکیه و مالونی ۲۰۱۱) به بحث درباره عواقب و پیامدهای این تحریم‌ها برای ایران پرداخته‌اند. درحالی‌که که مطالب و مقالات پیشین در این زمینه همگی به بحث درباره میزان تأثیر و ثمربخشی این تحریم‌ها پرداخته‌اند، این مباحث خاطر نشان می‌کنند که رهبری ایران از طریق استراتژی‌های مبتنی بر حکومت خود با این تحریم‌ها و اثرات مخرب آنها مقابله کرده است (گروه بین‌المللی بحران ۲۰۱۳؛ خواجه‌پور و سایرین ۲۰۱۳؛ مجیدپور ۲۰۱۳؛ مالونی ۲۰۱۲؛ تکیه و مالونی ۲۰۱۱). با این حال، موضوع تأثیر عوامل داخلی و فاکتورهای خارجی (و ترکیبی از این دو عامل) بر افزایش میزان مقاومت نظام امری است که تا حد بسیار زیادی ناشناخته باقی مانده و مطالعه چندانی در مورد آن صورت نگرفته است.
■ بررسی علل و عوامل تأثیرگذار در میزان مقاومت ایران در برابر تحریم‌ها■
این مطالعه تلاش می‌کند تا این شکاف را از این طریق پر نماید: بازسازی اثر متقابل میان تحریم‌های آمریکا، شورای امنیت سازمان ملل متحد و اتحادیه اروپا و همچنین استراتژی‌های متناسب با تحریم‌ها از سوی حکومت که به منظور پیشبرد برنامه هسته‌ای و حفظ انسجام میان نخبگان در دوران ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد اتخاذ شده‌اند. بدین ترتیب این مطالعه توضیح می‌دهد که چگونه نظام ایران توانست در مواجهه با تحریم‌های بسیار شدید مقاومت کرده و این شرایط دشوار را تحمل نماید.
