احزاب در ایران/ گفتگو با معاون سیاسی حزب موتلفه اسلامی
غالب احزاب محبوبیت اجتماعی ندارند. باید به سمتی برویم که احزاب از پایین‌به‌بالا شکل بگیرند./ تعداد اعضای حزب‌مان را نمی‌توانم اعلام بکنم.
نسیم آنلاین: نبود سازوکار رسمی برای مشارکت سیاسی مردم یکی از مسائلی است که هر با بروز اعتراضات و شورش‌ها بحث آن باز می‌شود اما خیلی زود به فراموشی سپرده می شود. احزاب در کشورهای مختلف به عنوان یکی از این سازوکارهای رسمی نقش ایفا می‌کنند اما در کشور ما این نقش آفرینی به حدی ضعیف است که کمتر کسی از فعالیت‌های حزبی مطلع است. برای شناخت بیشتر فعالیت احزاب در ایران به سراغ احزاب فعال در کشور رفته و به بررسی مواضع این احزاب و آسیب شناسی فعالیت حزبی در کشور خواهیم پرداخت. برای بررسی این موضوع به سراغ مهدی عرب صادق، معاون سیاسی حزب موتلفه اسلامی رفتیم. گفت‌وگوی نسیم‌آنلاین با این فعال حزبی را در ادامه بخوانید
بعد از مجموعه اتفاقات سال 1401 یکی از مباحثی که در فضای عمومی مطرح می‌شد عدم مشارکت رسمی مردم در فضای سیاسی کشور بود که منجر به پیگیری مطالبات از راه های غیر قانونی خود می‌شد. از طرفی احزاب سیاسی به عنوان یکی از پایه های مهم مشارکت سیاسی شناخته شده‌اند، به نظر شما به عنوان معاون سیاسی حزب موتلفه، احزاب موجود می‌توانند پاسخ گوی مشارکت نسل فعلی در فضای سیاسی باشند؟
ببینید احزاب فعلی آن قابلیت‌ها و پتانسیل‌هایی که می‌توانست در آن‌ها فعال و بالفعل بشود، در آن‌ها فعال نشده است. به همین خاطر یک مقداری سخت و دشوار است که بخواهند جامعه را به خود جذب بکنند. شرط اینکه شما بخواهید مطالبات جامعه را رهبری بکنید این است که یک مقبولیت اجتماعی داشته باشید. الان غالب احزاب این محبوبیت اجتماعی را ندارند. صرفاً به یک فضای خواص سیاسی تبدیل شده است. به یک محلی برای جلسات و گردهمایی‌هایی که خواص سیاسی دارند تبدیل شده است و مقبولیت اجتماعی که بتوانند طیف مخاطب خود را شناسایی و جذب بکنند ایجاد نشده است.
دلیل آن هم این است که نتوانستند مشکلی از مشکلات مردم را حل بکنند. نتوانستند زبان مردم نسبت به حاکمیت باشند. البته حاکمیت هم تا الان توجهی نسبت به ظرفیت‌هایی که احزاب می‌توانند در اختیار نظام قرار بدهند نداشته است. بیشتر توجه به احزابی بوده است که با روی کار آمدن دولت‌هایی، قوی و تقویت می‌شوند و بعد از رفتن آن دولت این احزاب هم کرکره خود را پائین می‌کشند. در واقع احزاب دولت آورده هستند. نه احزابی که بر مبنای نیاز جامعه شکل‌گرفته باشند. ما باید از این فضا دور بشویم و به سمتی برویم که احزاب از پایین‌به‌بالا شکل بگیرند. نه احزاب فرمایشی که دولت ساخته و یا مجلس ساخته هستند. این احزاب نمی‌توانند مطالبات مردم را راهبری و رهبری بکنند. به همین علت این حلقه وصلی که باید بین مردم و حاکمیت توسط احزاب ایجاد شود از بین رفته و یا اصلاً شکل نگرفته است. به نظرم این موضوعی است که باید روی آن کار بشود و احزاب مقبولیت و سرمایه اجتماعی خودشان را تقویت بکنند.
بیشتر به بحث خود احزاب بپردازیم، به نظر شما چرا با وجود گسترش کمی احزاب در کشور، مردم برای پیگیری مطالبات خود به احزاب موجود مراجعه نکردند؟ آیا قانون ایراداتی دارد؟ یا به نظر شما ریشه مسئله چیز دیگری است؟
قانون بالادستی به نظرم ظرفیت‌های کلی را پیش‌بینی کرده است. ولی آئین‌نامه‌های مناسبی برای اجرای قوانین بالادستی نوشته نشده است و از طرفی احزاب رویکرد انتخاباتی در کشور ما داشتند. یک سری احزابی شکل می‌گیرند و رویکرد نوسازی دارند. مثل وضعیتی که در انقلاب 57 ، یعنی منظورم همان انقلاب اسلامی است، رخ داد. یک سری احزاب طبقاتی هستند ولی احزاب فعلی در کشور رویکرد انتخاباتی دارند و غالباً در فضای انتخابات فعال می‌شوند؛ بنابراین نتیجه این شده است که گفتمان مشخصی شکل نمی‌گیرد. گفتمانی که از خرده گفتمان‌هایی که در دل جامعه است و تجمیع همه آن‌هاست شکل نمی‌گیرد. ما شکل صوری احزاب را در کشور داریم. یعنی تعداد زیادی مجوزهای کاغذی که هر کدام ادعای یک حزب دارند. حالا در غالب احزاب منطقه‌ای یا استانی یا کشوری و یا ملی. این احزاب بایستی تجمیع بشوند. احزابی که کارکردهای مشخصی ندارند بایستی در احزاب بزرگ تجمیع بشوند. حالا با گفتمان‌ها و رویکردهای همسوی خودشان.
این وضعیتی است که ما الان با آن مواجه هستیم و بایستی سریع‌تر وزارت کشور نسبت به آن موضوع کاری انجام بدهد که البته آقای وزیر کشور و معاون سیاسی وزیر کشور نسبت به این موضوع اهتمام دارند و انشا الله که در این امر موفق باشند. ما گله داریم. به‌عنوان احزاب نسبت به این رویکردهایی که وجود دارد گله داریم. قانون انتخابات نوشته می‌شود و یا اصلاح می‌شود و هیچ نظری از احزاب خواسته نمی‌شود. این نشان می‌دهد که اعتقاد و اعتماد و اتکایی به احزاب در کشور وجود ندارد.
به‌طورکلی مشکل اساسی فضای حزبی کشور را چه می‌دانید؟ بعضی از متخصصان عدم شفافیت مالی احزاب و عدم پشتوانه مردمی را مهم‌ترین معضل حزبی کشور می‌دانند، آیا به نظر شما ریشه مشکلات حزبی همین موارد است؟ در این مورد توضیح می‌دهید؟
ما در شورای مرکزی خانه احزاب این مسئله را می‌بینیم. غالب احزاب در تأمین هزینه‌های خودشان مشکل و مسئله دارند. از طرفی از فعالیت اقتصادی منع شده‌اند. این نشان می‌دهد که قانون احزاب ما در جاهایی از آن نیاز به اصلاح دارد. این که شفافیت مالی نه. من در قبلاً در جاهای دیگری نیز گفتم الان عملکرد باندی جایگزین عملکرد حزبی شده است. این‌هایی که می‌فرمایید شفافیت مالی ندارند باندها هستند و نه احزاب. احزاب در امور تشکیلاتی خودشان مجبورند از محل حق عضویت هزینه‌های خودشان را تأمین کنند و احزابی که نمی‌توانند این هزینه‌ها را تأمین بکنند این احزاب هم کار نمی‌کنند و نتیجه آن این شده است که شکل صوری احزاب در کشور پدیدآمده است.
آیا حزب شما شفافیت مالی دارد؟
این در اختیار شورای مرکزی است در اختیار من نیست.
مسئله بعدی که درباره آن می‌خواهم صحبت کنم، مسئله حق اعتراض قانونی است. به نظر شما برای برون‌رفت از شرایط موجود و ایجاد فضایی برای اعتراضات قانونی چه اقداماتی باید صورت بگیرد؟
ببینید الان مأمن مشخصی برای شنیدن اعتراض مردم به جز خود حاکمیت وجود ندارد. یعنی مردم مستقیماً بایستی برای بیان مطالبات خودشان با حاکمیت مواجه بشوند. چون احزاب الان کارکرد واسطه بین حاکمیت و مردم ندارند. ما تنها راهمان برای عبور و گذر از این وضعیت این است که احزاب بزرگ و احزابی که می‌توانند به‌نظام تضمین بدهند که مشکلاتی را از دوش نظام بردارند، شکل بگیرند. یکی از مواردی هم که احزاب می‌توانند به‌نظام کمک بکنند همین موردی هست که من نقل‌قول می‌کنم از آقای طحان‌نظیف که ایشان گفته بودند که احزاب در بحث انتخابات به شورای نگهبان کمک بکنند که یکی از این رویکردها می‌تواند بحث تأیید صلاحیت‌ها باشد یا آموزش افراد باشد. الان کسانی که در مجلس هستند و مجلس اولی هستند دو سال طول می‌کشد تا با آئین‌نامه‌های داخلی مجلس یا با کمیسیون‌ها و رابطه با وزرا و نحوه استیضاح و نحوه سؤال‌کردن و اصول تشکیلاتی مجلس آشنا بشوند. این فقدان عملکرد حزبی باعث ایجاد چنین وضعیتی شده است.
این مسئله‌ای که گفتید احزاب در تأیید صلاحیت‌ها می‌توانند به شورای نگهبان کمک بکنند را بیشتر توضیح می‌دهید؟
احزابی که افرادی را در سازمان اجتماعی خودشان یا در ساختار تشکیلاتی خودشان عضوگیری می‌کنند به‌صورت مردم‌نهاد، منظورم سازمان مردم‌نهاد یا ان‌جی‌او نیست. از داخل جامعه عضوگیری می‌کنند و اعضا را آموزش می‌دهند و متناسب با آموزش‌های سیاسی و تشکیلاتی این افراد تربیت می‌شوند و کادر تربیت شده در اختیار دارند. اولاً که کارآمدی اینها در آن تشکیلات در محک و سنجش قرار می‌گیرد و وقتی این سازمان و تشکیلات می‌آید و یک گروهی را تربیت می‌کند و یک کادرسازی می‌کند آماده خدمت به کشور است. طبیعتاً محکی که احزاب می‌توانند داشته باشند این است که باتوجه‌به صبغه و عملکرد فرد و رویکردهای سیاسی فرد و واکنش‌هایی که این فرد در آموزش‌های داخل تشکیلاتی و یا رشد داخل تشکیلاتی که این فرد داشته، می‌توانند این فرد را محک بزنند و با یک نظارت مستمر این فرد را ارزیابی بکنند و این ارزیابی را به شورای نگهبان ارائه بکنند و شورای نگهبان با دید گسترده‌ای نسبت به این فرد و یا جریان و گروه تصمیم بگیرد. خب طبیعتاً تشخیص صلاحیت نهایی با خود شورای نگهبان است.
چند سؤال هم درباره حزب خود شما داشتم. وضعیت حزب خود را به لحاظ حمایت‌های مردمی و دفاتر استانی چگونه ارزیابی می‌کنید؟ حزب شما در حال حاضر چه تعداد عضو در سراسر کشور دارد؟ از حزب شما چه تعداد نماینده مجلس و عضو شورای شهر هستند؟
ببینید حزب مؤتلفه همواره سنگ زیرین آسیاب بوده است و مثل مادری دلسوز که در آن حکایتی که نقل است در محضر امیرالمؤمنین در بزنگاه‌های مختلف امتحان‌های خودش را پس داده است. حزبی است که به دستور امام و در خانه امام اولین جلسه آن تشکیل شده است و این حزب 60 سال کار تشکیلاتی و حزبی همسو با ولایت کرده است. سازمان‌دهی بسیار قوی دارد و در تمام استان‌ها و اکثر شهرستان‌ها دفتر فعال داریم و این دفاتر فعال مدام از سمت مرکز پایش می‌شوند. ما سعی کردیم که در واقع در دفاتر ما هفته‌ای چندین جلسه در هر کدام از دفاتر استانی ما با حضور اعضا آن استان تشکیل شود. رؤسای کمیسیون مجلس شورای اسلامی در اعضای شورای مرکزی هستند و چند نماینده فعلی هم عضو شورای مرکزی ما هستند. تلاش کردیم که آن چیزی که رهبری از ما می‌خواهند را در جامعه و در کشور پیاده بکنیم و تربیت مؤتلفه تربیت در محضر امام بوده است و این رویکرد در این شصت سال حفظ شده است. در واقع متانت و وقار در اشخاص مؤتلفه همواره سعی شده است که محور رفتار حزبی و کنش گری سیاسی افراد و تشکیلات باشد.
در حال حاضر چه تعداد عضو دارید در حزب مؤتلفه؟
تعداد اعضا را نمی‌توانم بگویم. ولی در تمام کشور اعضای فعال و دفاتر فعال داریم.
