آمارهای پر دردسر برای سیما

نسیم آنلاین ؛ احسان سالمی: مرکز افکارسنجی رسانه ملی یکی از مهمترین نهادهای فعال در حوزه بررسی افکار عمومی در ایران است که تا همین چند سال پیش آمارهای مهمی در حوزه‌های مختلف به ویژه در زمینه برنامه‌های تلویزیونی و به طور کلی کیفیت عملکرد رسانه ملی منتشر می‌کرد. اما اتفاقاتی در یکی دو سال اخیر در ارتباط با آمارهای منتشر شده از سوی این مرکز به وقوع پیوسته که بدگمانی‌هایی را در ارتباط با عملکرد این نهاد در میان برخی از کارشناسان و اهالی رسانه ایجاد کرده است.

تازه‌ترین نمونه این موضوع را باید انتشار آمار متفاوت این مرکز در ارتباط با پرمخاطب‌ترین سریال‌های درحال پخش تلویزیون دانست که با برخی از آمارهای منتشر شده از طُرق دیگر دارای تفاوت‌هایی اساسی است. البته این به منزله زیرسوال بردن نظرسنجی اخیر این سازمان نیست اما به نظر می‌رسد مجموعه اتفاقاتی در جریان است که نمایانگر وجود برخی ایرادات در این میان است.

دو نظرسنجی متفاوت درباره یک ماجرا

مرکز تحقیقات سازمان صداوسیما در خبری اعلام کرد که سریال «خانه امن» به کارگردانی احمد معظمی طبق نظرسنجی صداوسیما رتبه اول سریال پربیننده این روزها را کسب کرد. در بخشی از متن این خبر آمده است: «تا اول آذر ۷۷٫۲ درصد مردم بیننده برنامه‌های سیما بوده‌اند و در میان سریال‌های جدیدی که روی آنتن رفته، مجموعه «خانه امن» شبکه یک توانسته با کسب ۳۶٫۴ درصد مخاطب، عنوان پربیننده‌ترین سریال این روزها را از آن خود کند. سریال «۰۲۱» شبکه سه هم با ۲۶ درصد بیننده و فصل سوم «از سرنوشت» از شبکه دو، با ۲۵٫۱ درصد بیننده در رتبه‌های بعدی قرار گرفته‌اند.»

این آمار در شرایطی منتشر شده است که براساس شواهد به دلیل ضعف جدی ساختاری سریال «۰۲۱» شبکه سه و انتقادهای متعددی که نسبت به کیفیت به شدت پایین این سریال مطرح شد، بعید به نظر می‌رسد که فصل سوم «از سرنوشت» در رتبه بعدی این سریال قرار بگیرد؛ آن هم در شرایطی که دو فصل قبلی این سریال مورد اقبال مخاطبان قرار گرفته است.

حالا در این میان اما ماجرای دیگری نیز جلب توجه می‌کند؛ دقیقاً چند روز قبل از انتشار این نظرسنجی از سوی رسانه ملی، یکی از خبرگزاری‌ها با برگزاری یک نظرسنجی مدعی شد که فصل سوم «از سرنوشت» پربیننده‌ترین سریال فعلی تلویزیون است و بعد از آن «خانه امن» و «۰۲۱» قرار دارند. خبری که توسط روابط عمومی این سریال نیز برای رسانه‌ها ارسال شد و در سایر خبرگزاری‌ها نیز بازتاب پیدا کرد اما به فاصله چند روز با انتشار نتایج نظرسنجی سیما تکذیب شد؛ تا شائبه گوش‌مالی دادن عوامل این پروژه درباره انتشار خبرهایی غیر از آمار رسمی صداوسیما در میان برخی از اهالی رسانه قوت بگیرد!

پروژه شکست‌خورده نشان دادن شبکه‌های پرمخاطب!

اما مسئله آمارهای ارائه شده از سوی رسانه ملی و تناقض آن با برخی از آمارهای دیگر و اساسا این مسئله که چرا نتایج برخی از نظرسنجی‌های صداوسیما تا این اندازه عجیب است و در برخی از موارد حتی انتشار آن‌ها نیز به شکلی حاشیه‌ساز انجام‌ می‌شود را نباید صرفاً مربوط به این ماجرای اخیر دانست که اتفاقا این ماجرا در برابر موارد قبلی چندان حاشیه بزرگی نیست.

برای مثال چندی پیش مرکز تحقیقات رسانه ملی یا همان مرکز افکارسنجی با انتشار یک نظرنسجی مبتنی بر مؤلفه رشد شبکه‌ها نسبت به مدت مشابه سال قبل، کاری کرد تا پرمخاطب‌ترین شبکه‌های تلویزیون که به طور طبیعی در سال قبل نیز پرمخاطب بوده‌اند، به واسطه درصد رشد کمی که داشتند در رتبه آخر قرار بگیرند! انگار که به شما به کسی که دو سال پیاپی در یک رقابت ورزشی مدال طلا گرفته بگویید تو پیشرفتی نکردی پس عملکرد بدی داشتی و از آن سمت کسی که قبلاً در دور اول مسابقات حذف می‌شده به خاطر صعود از گروه خود به عنوان قهرمان و نفر اول معرفی شود؛ چون پیشرفت چشمگیری داشته است!

همین آمار عجیب و غریب باعث شد تا به یک باره شبکه سوم سیما که به واسطه همه نواقص در این مدت اخیر در زمره پرمخاطب‌ترین شبکه‌های تلویزیون بود به بهانه همین آمار اعلام شده از سوی مرکز افکارسنجی سیما تبدیل به سیبل انتقادات شود! اتفاقی که در همان زمان نیز به دلیل روند مشکوک انتشار چنین نظرسنجی‌هایی از سوی خود رسانه ملی و تبدیل یکی از اصلی‌ترین شبکه‌های تلویزیون به سیبل مخالفان تلویزیون از سوی برخی از رسانه‌ها مورد انتقاد قرار گرفت.

در راس علاقمندی مردم، با آمارهایی که محل سوال است!

گذشته از اینکه برخی از آمارهای منتشر شده از سوی این مرکز تا چه اندازه باعث ایجاد چالش‌هایی برای شبکه‌های تلویزیون و شکل‌گیری رقابت‌های غیرضروری در میان شبکه‌های سیما و بالا رفتن دستمزد عوامل تولید سریال‌ها و برنامه‌ها به واسطه همین آمارها شده، مسئله اصلی استناد مدیران بالادستی به همین آمارهاست. آمارهایی که گاهی می‌تواند منجر به خطای محاسباتی و اشتباه در تصمیم‌گیری شود.

به عنوان نمونه اخیراً عبدالعلی علی‌عسگری رییس سازمان صدا و سیما در دیدار با اعضای کمیسیون فرهنگی مجلس با بیان اینکه صدا و سیما در راس اعتماد مردم قرار دارد، گفته بود: «آخرین نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که رسانه ملی جایگاه ویژه‌ای میان مردم هم از منظر اعتماد عمومی و هم میزان مراجعه و علاقه‌مندی قرار دارد.»

جمله‌ای که بدون شک نشان‌دهنده عدم آگاهی رئیس رسانه ملی از میزان ارتباط مخاطبان با تلویزیون است. براساس همین نظرسنجی اخیر که از سوی مرکز افکارسنجی منتشر شده، پرمخاطب‌ترین سریال حال حاضر تلویزیون یعنی «خانه امن» 36.4 درصد مخاطب داشته است. این یعنی در بهترین حالت بیش از 60 درصد مردم اساساً این سریال را ندیده‌اند. سایر آثار نیز کمتر از این میزان مخاطب داشته‌اند. پس در شرایطی که رئیس رسانه ملی براساس «آخرین نظرسنجی‌ها» مدعی «علاقمندی» و «مراجعه» مردم به این رسانه است؛ پرمخاطب‌ترین سریال تلویزیون حدود 37 درصد مخاطب داشته است!

البته به نظر می‌رسد آنچه که رئیس رسانه ملی را فریب داده بخش دیگری از این نظرسنجی است. براساس این نظرسنجی تا اول آذر ۷۷٫۲ درصد مردم بیننده برنامه‌های سیما بوده‌اند؛ اما عجیب بودن این آمار در اینجاست که در دوران کرونا و خانه‌نشین بسیاری از مردم در شرایطی ۷۷٫۲ درصد مردم بیننده برنامه‌های سیما باشند که پرمخاطب‌ترین سریال تلویزیون فقط 36.4 درصد بیننده دارد! آن هم در دورانی که فقط یک سریال ایرانی یعنی «آقازاده» در شبکه نمایش خانگی در حال پخش است و در عمل تلویزیون در حوزه آثار نمایشی بی‌رقیب مانده است؛ پس چگونه تلویزیون با ۷۷٫۲ درصد مخاطب، در حوزه آثار نمایشی تا این اندازه ضعیف ظاهر شده است؟ اساسا همین تفاوت آماری نمی‌تواند محل سوال باشد؟

نکته بدتر اینکه تلویزیون حتی در ماجراهایی نظیر ترور دانشمند هسته‌ای، شهید محسن فخری‌زاده نیز عملکرد به شدت بدی داشت و در مواجه با سایر رقبا چه در داخل کشور و چه رسانه‌های معاند خارج از کشور، عملکردی به شدت ضعیف داشت؛ پس آیا استناد به آمارهایی که می‌گوید این رسانه در راس اعتماد مردم قرار دارد، درست است؟!

به نظر می‌رسد رسانه ملی باید در زمینه تولید و انتشار نظرسنجی‌هایی که از سوی این سازمان منتشر می‌شود، بازنگری جدی کند. آمارهایی که گاهی روند عجیب انتشار آن‌ها به اعتبار این سازمان و شبکه‌های مختلف آن ضربه می‌زند و بار دیگر باعث خطای محاسباتی مدیران ارشد این سازمان و ادامه فعالیت آن‌ها در مسیری اشتباه می‌شود.