گزارشی از نخستین اکران عمومی مستند «مورفین»
«مورفین» شروع ساخت مستندهای صنفی با دغدغه ملی/ آموزش مطالبه‌گری صحیح و ریشه‌یابی مشکلات کهنۀ فرهنگیان
نسیم‌آنلاین؛ علی اصغر رضایی: بالاخره مستندی که هفته‌ها منتظر اتمام پس‌تولید آن بودیم به پایان رسید و این اثر به مرحله اکران خصوصی گام نهاد. «امیرکمالی الموتی» و «محمدرضا افتخاری» بسیار خوش‌اقبال بودند که توانستند در اولین اکران تقریبا عمومی اولین اثرشان، میزبان مخاطبانی باشند که «مورفین» در مورد آنهاست. این دو کارگردان که بخش مهمی از آموزش هنری و البته مستند خودشان را از مرکز رشد حوزه هنری قزوین استارت زدند در اصل میزبان معلمانی بودند که چهارشنبه شب گذشته در سال حافظ به تماشایِ مستندِ این دو معلم ِجوان نشستند.
جلسه اکران مورفین البته با حضور مخاطبانی انجام شد که تقریبا همگی معلم بودند و همین مسئله - با توجه به مشکلات و اعتراضاتی که سالهاست فرهنگیان درگیر آن بودند- در ابتدای جلسه می‌توانست کار را بربانیان اثر سخت کند چنانکه با خاموشی سالن، راه‌رفتن عوامل بر لبه تیغ از همان ابتدا در واکنش‌های مثبت و منفی حضار به فیلم کاملا مشخص بود اما در ادامه با توجه به فرم و محتوای فیلم نوع بازخورد مخاطبین اثر نسبت به این مستند تغییر کرد و در نهایت وارد فاز حمایتی شد. در ادامه گزارشی از این اکران و بازخورد معلمان نسبت به این مستند 50 دقیقه‌ای را از نظر می‌گذرانیم.
شروع، نه‌چندان پرفروغ
مورفین و پرداختن به موضوع پرچالش این ماه‌های فرهنگیان یعنی رتبه‌بندی! چالشی‌ست که وزیر اسبق آموزش و پرورش و مسئول بسیج دانشگاه فرهنگیان کشور را به پای دوربین امیر کمالی و محمدرضا افتخاری کشاند.
شروع مستند با شروع پچ‌پچ فرهنگیان و بلند شدن زمزمه‌هایی از تاسف که: «اینها هم حرفی برای گفتن ندارند... مستند است یا مصاحبه... اینها هم که حرف منادی و حاجی‌بابایی را می‌زنند» و... همراه بود. از واکنش‌های اولیه، معلوم است فیلم از نظر محتوایی باب طبع معلمان نیست و از نظر فرمی هم با مصاحبه‌های پراکنده و حرف زدن‌های مدام مسئولین اسبق و فعلی آموزش و پرورش، چندان برای مخاطبین جذاب به نظر نرسیده... اما در ادامه داستان فیلم مورفین برای حضار و سایر فرهنگیانی که به تماشای فیلم نشستند فرق کرد و این تفاوت زمانی حاصل شد که یک سوم اولیه مستند سپری و مخاطب وارد قسمتهای بعدی روایت «مورفین» می‌شود.
ادامۀ امیدوارکننده
شروع جذابیت‌های فرمی و محتوایی مورفین زمانی آغاز می‌شود که فیلم به سوی ریشه‌یابی اعتراضات معیشتی معلمان می‌رود. درست از همین نقطه نگاه تردیدآمیز معلمان به این مستند به نگاهی تحسین‌آمیز و همسو بدل می‌شود. بانیان این اثر در این بخش از مستند که قسمتی پژوهش‌محور آمیخته با لحظاتی کمیک است، نشان می‌دهند که برای هر آمار و رقمی که در مستند ارائه می‌دهند هفته‌ها و ماه‌ها زمان سپری کرده‌اند.
به مروز فیلم از حد رتبه‌بندی می‌گذرد و به عمق مشکلات جامعۀ پرشمار فرهنگیان می‌پردازد و مانند کارآگاه سعی در ریشه‌یابی معضلی قدیمی دارد. در کنار این ریشه‌یابی و فاز پژوهشی و کنکاشی موضوع، کارگردانان اثر از جنبه جذابیت مستند نیز غفلت نورزیده‌اند و با برش‌های کوتاه به کلیپ‌هایی منقطع از آثار سینمایی ایران و کلیپ‌های منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی فضای مناسبی برای مخاطب‌پسندی و اکران عمومی این مستند آماده می‌کنند.
درخشش اثر با عبور از مطالبات صنفی
«مورفین» زمانی تبدیل به اثری با دغدغه‌های ملی می‌شود که فضای مطالبات و ریشه‌یابی‌های خویش را متوجه اصل ماجرا یعنی همان سئوال معروف می‌شود: «چرا فلانی با لیسانس و دو سال سابقه، در وزارت نفت 18 میلیون و من با 20 سال سابقه و مدرک دکتری در وزارت آموزش و پرورش 9 میلیون حقوق می‌گیرم؟»
از اینجا به بعد فضای مستند تا پایان آن مخاطب را روی صندلی خیره به پرده سالن نگه می‌دارد و تا سیر وقایع «مورفین» بگونه‌ای پیش برود و نتایجی بدست بیاید که حتی وزیر آموزش و پرورش و رئیس سازمان برنامه و بودجه هم از نتایج این پژوهش چنانکه باید و شاید مطلع نباشند.
فرهنگیان در مورد «مورفین» چه می‌گویند؟
عاطفه رحمانی دبیر متوسطه دوم مدارس تاکستان در مورد مستند مورفین می‌گوید: «یکی از مهم‌ترین امتیازات و ارزش های مورفین این است که مردمان عادی که به اقتضای شرایط درک کاملی از شرایط شغلی و مشکلات معیشتی معلمان ندارند را نسبت به وضعیت بحرانی فرهنگیان توجیه می‌کند و از این نظر مورفین بخوبی توانسته زبان گویای مشکلات و بحران‌های معلمی طی دهه‌های اخیر باشد».
وی با اشاره به فضای مطالبه‌گری که در سراسر اثر سایه افکنده ادامه میدهد: «مورفین می‌تواند مخاطبی از نوع پرستاران، کشاورزان، پرورش‌دهندگان، کارگران و... داشته باشد چرا که این اثر به یک بحث ریشه‌ای و معضلی قدیمی در سیستم توزیع دستمزد در ایران می‌پردازد که معلمان به شکل بارزتری قربان مظلوم آن هستند».
همچنین علی الله‌بخشی از دبیران قزوینی که خود به عنوان کارشناس در رابطه با رتبه‌بندی در مستند «مورفین» حضور دارد در مورد ساختۀ مشترک کمالی و افتخاری بیان می‌کند: «معلمان عمدتا نسبت به اینگونه مستندها نگاه منفی دارند اما دیدیم که خوشبختانه نگاه بانیان این مستند برعکس و در جهت حمایت از معلمان بود و آنچه گفته شد دغدغه ما فرهنگیان بود. به نوبه خودم از طرف معلمان از بانیان این مستند تشکر می‌کنم و برای آنها آرزوی موفقیت دارم».
تفاوت قابل‌پذیرش است اما تبعیض نه
رستمی دبیر 33 سال سابقه آموزش و پروش در رابطه با تحلیل خویش از موضوع مستند «مورفین» می‌گوید: «همه مشاغل در همه بخش های جامعه سختی های خودشان را دارد این قاعدۀ اشتباه که شغل من سخت تر است و حقوق بالاتری می‌خواهم بنیان منطقی ندارد. همه باید درآمد مناسب دریافت کنیم اما متاسفانه این نوع نگاه در برخورد با آموزش و پرورش وجود ندارد».
وی ادامه میدهد: «نه ما معلمان و نه هیچ قشر دیگری خواهان یکسان‌سازی همۀ حقوق‌ها و دستمزدها نیستیم در واقع تفاوت‌ها قابل پذیرش است اما تبعیض‌ها نه و امروز این موضوع بخوبی از دوربین مستند دو کارگردان جوان و معلم برای مخاطبان به نمایش گذاشته شد. عالی بود و ما از آنها ممنونیم که به همه زوایا پرداخته بودند».
پیش‌گامی معلمان قزوینی در مطالبه‌گری مسرت بخش است
حاج‌محمدی از معلمان و اساتید دانشگاه فرهنگیان قزوین نیز در مورد مستند مورفین اظهار می‌دارد: «از مجموعه عوامل تشکر می کنم و باعث افتخار و مسرت است که امروز معلمان قزوینی پیش‌گام این مطالبات هستند. اما برای اینکه این مطالبه‌گری‌ها به پاسخ منتهی شود باید ساختارها را عوض کرد. توسعه انسانی منوط به تربیت نیروی انسانی است. باید خودمان را با خودمان مقایسه کنیم تا ببینیم که از خودمان عقب هستیم از آرمانهایمان و از باورهایمان».
وی با اشاره به نگاه‌های حداقلی و تقلیل‌گرایانه به آموزش و پرورش ادامه میدهد: «اگر مزایایی که برای سایر دستگاه هاست برای آموزش و پروش هم می بود نخبگان جذب آموزش و پرورش می شدند اما متاسفانه چنین نگاهی وجود ندارد امیدواریم با اکران و فراگیری مستندهایی از این دست مطالبات معلمان نیز در راستای حل مشکلات کشور با جدیت بیشتری طرح و حل شود».
دفاع مستند از همه اقشار محروم کشور
رضا محمدی از دیگر فرهنگیانی که به تماشای «مورفین» نشسته در مورد بازخورد این اثر در میان فرهنگیان می‌گوید: «مورفین بسیار صادقانه و با شکلی جذاب دغدغه‌های همه اقشار محروم کشور را طرح و از آنها دفاع می‌کند. مستند بسیار حرفه‌ای سعی در بیان مستقیم حقایق ندارد بلکه حرف خود را از زبان آمار و ارقام و تاریخچه اعتراضات بیان می‌کند».
محمدی ادامه میدهد: «به همین دلیل است که تماشای مستند مورفین برای همه اقشار مفید است چرا که این اثر حرف دل کارگران و بازنشستگان، پرستاران و دیگر اقشار جامعه نیز هست».
وی در مورد قابلیت‌های مغفول مانده در مستند مورفین نیز بیان می‌کند: «موضوعاتی چون مدارس کپری، معلمان شهید، دانش‌آموزان محروم و جبر تحصیل در مدارس خصوصی و ایضا مشکلات فرهنگیان بازنشسته از جمله موضوعاتی است که امیدواریم روزی مستندی نیز با موضوع آنها تماشا کنیم به ویژه موضوع مدارس پول‌دارها و نقش مخرب آنها در از بین بردن سرمایه‌های اجتماعی باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد».
امیرکمالی الموتی: تمرین مطالبه‌گری صحیح می‌کنیم
کارگردان مستند «مورفین» در مورد جریان اکران این اثر و دشواری‌های ساخت آن می‌گوید: «اکران اصلی ما در نیمه شهریور است اما ترجیح دادیم در اولین اکران عمومی میزبان معلمان همشهری خودمان باشیم. اکران اصلی در قزوین و تهران خواهد بود. دوست داریم مستند در تهران هم پخش شود چون می‌خواهیم دیده شود و هدف از این دیده شدن نیز تأثیرگذاری بیشتر این مستند است».
امیرکمالی الموتی ادامه میدهد: «یکی از اهداف این است که آقای نوری وزیر محترم آموزش و پرورش هم کار را ببیند و انشاالله با مطالبه این مستند همراه شوند».
وی در مورد پروسه ساخت این اثر و صحبت با کارشناسان آموزش و پرورش اظهار می‌دارد: «هشت ماه است که هر روز به آقای حاجی بابایی و دفترش زنگ می زنیم در نهایت به ایشان گفتیم اگر مصاحبه نمی‌کنی حداقل اجازه برگزاری یک جلسه اکران خصوصی را بده که متأسفانه تا به امروز جوابی نیامده است. در مجموع پیدا کردن این انسانها واقعا سخت است اما از آقای بطحایی - وزیر اسبق آموزش و پرورش- واقعا ممنونیم که نهایت همکاری را با تیم ما به عمل آوردند».
هر یک از مطالبات معلمان فصل جداگانه‌ای را می‌طلبد
کارگردان مستند مورفین در پاسخ به این سئوال که چرا مورفین تنها به یکی از ده‌ها دغدغه معلمان پرداخته، می‌گوید: «هر یک از مطالبات معلمان فصل جداگانه‌ای را می‌طلبد یک مستند 50 دقیقه‌ای-برحسب زمان- الکن‌تر از این است که بخواهد در مورد همۀ چالش‌ها و مشکلات آموزش و پرورش حرف بزند اما این قصد را داریم که سراغ دیگر چالش‌ها و موضوعات مهم در آموزش و پرورش هم برویم».
همچنین افتخاری دیگر سازنده این اثر در رابطه با سرانجام مطالبه‌گری‌ها به شکل فعلی و توجه مسئولین نسبت به رفع آنها بیان می‌کند: «تا وقتی همین ریل است نمیتوانیم به نظام عادلانه در پرداخت حقوق برسیم پرداخت عادلانه باید در یک بازبینی جامع و قاطع روی دهد امیدواریم که با ساخت این مستند که عمده توجه خود را متوجه عدالت‌خواهی در نظام‌پرداخت حقوق و دستمزد نموده تا حدودی ذهنیت‌ها را نسبت به اجرای درست و عادلانه نظام پرداخت حقوق و دستمزد حساس کرده باشیم».
باید مطالبه‌گری صحیح را در جامعه آموزش دهیم
کمالی با اشاره به نقش مطالبه‌گری صحیح در تحقق اهداف و رفع مشکلات می‌گوید:«آموزش مطالبه‌گری موضوع بسیار مهمی است. اگر یاد بگیریم چگونه و از راه صحیح مطالبه‌گری کنیم. حتما نتایج بهتری خواهیم گرفت. امیدوارم به تدریج جامعه به این سمت و سو گرایش پیدا کند که بتواند حق و حقوق خود را از راه‌هایی پیگیری کند که ضمن احقاق حقوق منجر به رشد عمومی و رفع سایر مشکلات ملی شود».
وی ادامه میدهد: «باید مطالبات خودمان را ارتقا دهیم چون وقتی ما مطالباتمان را به عنوان قشر الگو ارتفا می‌دهیم همه سطوح جامعه می‌توانند از این نوع مطالبه‌گری بهره‌ببرند. احقاق حقوق تنها محدود به معلمان نیست. همه حق دارند از کارگر و کشاورز و پرستار و...دغدغه ما همه هستند. مطالبه صنفی بجای خود، مطالبه ملی هم بجای خود مهم و برای همۀ ما حیاتی و ضروری است».
رویکرد جدید حوزه هنری طرح مطالبه‌گری‌های مشروع و بی‌تعارف است
«مورفین» محصول دورۀ جدیدی از مدیریت حوزۀ هنری است که در خلال آن شاهد شکل‌گیری گفتمان عدالت‌خواهی و مطالبه‌گری‌های مشروع و قانونی در فرم‌های هنری هستیم. در همین رابطه کارگردانان مستند مورفین به رویۀ جدید حوزۀ هنری قزوین و نقش سازندۀ آن در خلق «مورفین» و آثاری از این دست تأکید می‌کنند چنانکه کمالی الموتی بیان می‌دارد: «از حوزه هنری قزوین که بستر این کار را فراهم کرد باید تقدیر و تشکر به عمل آورد. حوزه هنری رویکرد جدیدی فراهم کرده تا اینگونه سخنان و اینگونه مطالبه‌گری‌ها طرح شود. این نوع مطالبه‌گری‌ها در دوره جدید فعالیت‌های حوزه هنری در پی طرح موضوعاتی است که بستر حل مشکل و چالشی در جامعه به شکل مشروع و بی‌تعارف است. همین حمایت‌ها ما را در ساخت این مستند دلگرم و امیدوار ساخت».
«مورفین» شروع ساخت مستندهای صنفی با دغدغه ملی
مستند «مورفین» یکی از تولیدات ارزشمند حوزه هنری قزوین است که وعده روزهای بهتری را برای هنر اجتماعی این مرکز می دهد. کارگردانان و تقریبا همه عناصر این فیلم تعلیم دیده در مرکز رشد حوزه هنری قزوین هستند. همین موضوع گذشته از ترسیم آینده‌ای درخشان برای هنر استان قزوین می‌تواند در صورت استمرار و حمایت نظیر حمایت های مالی و معنوی چون اکران فیلم در نمازجمعه و معرفی آن در بیلبوردهای سطح شهر مردم را نسبت به مطالبات اجتماعی و صنفی و راه‌های پیگیری آن تا تحقق عدالتی همگانی در استقرار نظام عادلانه پرداخت حقوق‌ها، آگاهی بخش و یاری رسان باشد.
