خاکسترزدایی سایت گوهرشاد از یک حماسه مردمی

کمتر از سه هفته تا 21 تیرماه، سالروز واقعه قیام مسجد گوهرشاد باقی مانده است. اما امسال یک تفاوت با سالگردهای گذشته این مناسبت وجود دارد و آن هم فعالیت مجموعه ای به نام « دبیرخانه طرح ملی گوهرشاد» است که می خواهد هشتادمین سالگرد این رخداد مهم تاریخی را با جلوه متفاوتی برگزار کند. دبیر خانه ای که در آخرین روزهای سال 93 با انتشار فراخوانی از دارندگان آثار و ایده‌های علمی، هنری، رسانه‌ای و اجتماعی مرتبط با این قیام دعوت کرد تا آثارشان را برای دبیرخانه مذکور ارسال کنند.

خاطره مشترک تاریخی

آنها معتقدند هرچند قیام گوهرشاد در مشهد رخ داده است اما طرح ملی گوهرشاد زمینه‌ای برای بازخوانی یک خاطره مشترک تاریخی در سراسر کشور است. هشتادمین سالگرد قیام مسجد گوهرشاد علیه سیاست‌های رضاخانی و کشتار مردم توسط رژیم پهلوی را هم بهانه ای برای این بازخوانی می دانند. واقعه‌ای که مقدمه خونینی برای ماجرای کشف حجاب سراسری در ایران شد. سیاست رضاخانی برای تغییر سبک زندگی و انهدام هویت دینی به قدری گسترده بوده است که می‌توان ادعا کرد هیج خانواده ایرانی نیست که از آن متأثر نشده باشد. اجبار به تغییر لباس و کشف حجاب تا دل دورافتاده‌ترین روستاهای کشور نیز امتداد و بروز داشته است.

این طرح ملی یک پایگاه اینترنتی هم دارد. سایت گوهرشاد (goharshad.net) جذابیت اولیه را برای کشاندن مخاطب به درون خودش دارد. این سایت به دور از پیچیدگی تنها چهار بخش اصلی دارد: خاطرات مردمی، نهضت جمع آوری خاطرات، چند رسانه ای و بخش همکاری داوطلبانه عنوان صفحات داخلی سایت گوهرشاد را تشکیل می دهند. در صفحه همکاری داوطلبانه از مخاطبان سایت برای همکاری در پروژه گردآوری خاطرات کشف حجاب ثبت نام می کند که شامل مصاحبه تلفنی، پیاده کردن مصاحبه، فیلم برداری، ساخت کلیپ و تبلیغات برای سوژه یابی در مساجد و نماز جمعه است.

داستان گوهرشاد در سایت گوهرشاد

تماس با شماره تلفنی که در بخش نهضت جمع آوری خاطرات ثبت شده ما را به مهدی ابوالقاسمی به عنوان مدیر این سایت رهنمون می کند که درباره راه اندازی این سایت می گوید: « داستان گوهرشاد یکی از آن موضوعاتی است که قابلیت پرداختن هنری و رسانه ای و حتی علمی را دارد و در حال حاضر سایتی را ایجاد کردیم که محتوای تولید شده در این زمینه از سوی جامعه دیده شود. به عبارت دیگر نتیجه کار بر روی یک موضوع محتوایی راه اندازی سایت گوهرشاد به عنوان یکی از قالب های انتشار بوده است.»

تاریخچه کشف حجاب رضا خانی محور برخی مطالبی است که در سایت وجود دارد. «خاطرات شیخ محمد تقی بهلول» ، «نقش پدر بزرگ آیت الله خامنه ای در قیام گوهرشاد» و «پیشتازی یک زن بهایی در کشف حجاب» یا حتی مطلبی در خصوص «تاریخچه تعرضات به حرم رضوی» از جمله مطالبی است که در این سایت درج شده است.

ابوالقاسمی به سابقه یک ساله این پایگاه اینترنتی و راه اندازی آن 21 تیر ماه 1393 اشاره می کند و می گوید: «این سایت ماهیت خبری نداشته و بیشتر جنبه پژوهشی و تحقیقاتی دارد؛ با این حال می توان عنوان کرد که سایت گوهرشاد در سطح خودش مورد استقبال مخاطبان قرار گرفته است» او با ذکر مسئله جستجوی اینترنت به نکته مهمی به عنوان دلیل و شاهد این ادعا اشاره می کند و می گوید: «در گذشته در فضای مجازی و اینترنت موضوع قیام گوهرشاد را جستجو می کردید کلیپ های بسیار محدودی از این موضوع وجود داشت، ولی با راه اندازی این سایت محتوای زیادی درباره این موضوع در اختیار کاربران قرار گرفته است.»

خاکستر زدایی از تاریخ مردمی

برای بررسی این ادعا به بخش چند رسانه ای سایت گوهرشاد می رویم و با کلیپ ها و مصاحبه های تصویری متعددی روبرو می شویم که در این صفحه به چشم می خورد. تیتر سیاه و عکسهای خاکستری که با حرکت موس بر روی هرکدام رنگی می شوند. گویی طرح گوهرشاد خاکستر زمان را از یک واقعه تاریخی در دوره پهلوی می زداید و با جان بخشیدن به آن در دهه چهارم جمهوری اسلامی حرفی برای گفتن دارد. وجه مشترک همه این تصاویر حاج آقا و حاج خانم هایی هستند که با سن و سال زیاد وقایع دور سالهای کشف حجاب رضاخانی را از پستوی خاطرات بیرون می کشند و برای امروزی ها باز روایی می کنند. این بهترین مصداق برای این حرف ابوالقاسمی هستند که: «ایجاد سایت گوهرشاد فضای هویتی و تاریخی در خصوص این موضوع در فضای مجازی ایجاد شده است»

این کلیپ ها عنوان های جالبی هم دارند: «فرار مادر رفسنجانی از پسر عموی خودش» ، «آژانی که از ننه خاور می ترسید» و «وقتی خواهر آیت الله بروجردی گیر آژانها افتاد» از جمله این تیترها هستند. ابوالقاسمی در خصوص مطالب منتشر شده در این خصوص می گوید: «زمانی که محتوای جدیدی روی سایت گوهرشاد بارگذاری می شود به اهالی رسانه اعلام می کنیم، البته این سایت به صورت روزانه به روزرسانی نمی شود و هر 2 و 3 روز یکبار محتوای جدید روی آن بارگذاری خواهد شد.علاوه بر آن ما بانک اطلاعاتی ای داریم که با هر بار به روزرسانی شدن سایت به این افراد اطلاع رسانی می کنیم؛ با این حال تبلیغ جدی ای در این زمینه نکرده ایم.»

دیر به سراغش رفته ایم

مدیر این سایت گوهرشاد درباره ویدئو های موجود در این سایت می گوید: «کلیپ هایی که در این سایت بارگذاری می شوند از تولیدات خودمان به شمار می روند. سال گذشته و همزمان با قیام گوهرشاد نیز فراخوانی را در میان اعضای جشنواره عمار اعلام کردیم و آنها نیز مصاحبه هایی را با برخی از چهره هایی که آن دوران را به یاد می آورند انجام داده و برایمان ارسال کردند.» اما بارگذاری تنها 20 ویدئو در طول یکسال نشان می دهد این سایت آنقدرها هم که باید فعال نبوده است. در صفحه «خاطرات مردمی» هم هنوز مطلبی بارگزاری نشده است. ابوالقاسمی در این خصوص چنین ادامه می دهد: «طی چند روز آینده فضایی ایجاد خواهد شد که هر کسی که محتوایی از آن دوران دارد بتواند در سایت گوهرشاد بارگذاری کند.»

ابوالقاسمی درپایان به کم کاریهای صورت گرفته و کمبود منابع تاریخی در خصوص واقعه تاریخی مسجد گوهرشاد اشاره می کند و می گوید: «موضوع قیام گوهرشاد اهمیت بالاتری نسبت به فعالیت هایی که درباره آن انجام می شود، دارد و باید بگویم که ما نیز دیر به سراغ این موضوع رفتیم چرا که 80 سال از آن مسئله می گذرد و بسیاری از چهره ها و افرادی که در آن دوران بوده اند، امروز در میان ما نیستند.باید از این به بعد بیشتر روی موضوع قیام گوهرشاد کار شود تا بتوانند محتوای خوبی از این موضوع تولید کنیم.»