اعتکاف؛ شروعی برای ورودبه مسیر سالکان الی الله است

به گزارش خبرنگار مهر، عاکف سه روز در مسجد جامع مقیم می‌گردد و جز برای ضروریات، کوی دوست را ترک نمی‌گوید. خود را از حلال باز می‌دارد تا با تمرین بندگی، جهاد با نفس را بیازماید. اعتکاف عهد مودّت و میثاق مجدد با پروردگار است.در خصوص اهمیت اعتکاف و راهکارهای تداوم تاثیر آن در زندگی با علی‌رضا بشیری، محقق حوزه روانشناسی، علوم اجتماعی و علوم دینی، نویسنده کتاب «اصول ارتباطات اجتماعی از دیدگاه اسلام» به گفتگو نشستیم.

*آیا اعتکاف در طول تاریخ ادیان سابقه داشته است؟

زمانی که در تاریخ تورقی می‌زنیم می‌بینیم که اعتکاف به معنای عام آن یعنی گوشه عزلت گزیدن جهت راز و نیاز با خداوند، در طول تاریخ و تقریبا از زمان پیدایش بشر با وی قرین بوده است. اگر به آیه شریفه ۱۲۵ سوره مبارکه بقره نگاهی بیندازید کاملا واضح است که در شریعت ابراهیمی اعتکاف از مناسک الاهی بوده است و حضرت ابراهیم و حضرت اسماعیل علیهما السلام به مهیاسازی زمینه های لازم برای انجام این عبادت توسط مردم مامور شده اند. در روایتی از یکی از معصومین علیه السلام که شیخ صدوق از مرحوم طبرسی نقل می‌کند حضرت سلیمان علیه السلام که یکی از پیامبران الاهی بوده است در مسجد بیت المقدس به طور متناوب معتکف می‌شد و غذا و آب خود را به آنجا می‌برد و در آنجا به عبادت خداوند می‌پرداخت.

همچنین با مطالعه تاریخ دین یهود مشاهده می‌کنیم که موسی کلیم الله در بحبوحه مسئولیت سنگین هدایت قوم بنی اسرائیل ناگاه همه چیز را وا می‌نهد و به خلوتگاهی در کوه طور می‌رود تا به گفته خودش خداوند تبارک از او راضی گردد.حضرت مریم سلام الله علیها نیز هنگامی جبرئیل را ملاقات می‌نماید که در خلوتگاه خود مشغول عبادت خداوند و معتکف بود و در طول تاریخ پیامبران الاهی و مقربان درگاه خداوند همواره لحظاتی را از مردم عزلت می‌گزیدند و در گوشه ای با خدای خود خلوت می‌نمودند.رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و اله نیز همچون سلف خود چه قبل از بعثت و در غار حرا و چه بعد از بعثت و در مسجد، ایامی از سال را در اعتکاف بسر می‌برد و مردم را نیز بدان دعوت می‌نمود؛ هرچند که پس از بعثت رسول خدا و پیدایش دین اسلام اعتکاف با احکام و شرایطی جدید توسط شخص ایشان ترویج شد و از حضرت امیرالمومنین علیه السلام روایت شده که پیامبر اسلام دهه آخر ماه مبارک رمضان را همواره معتکف بوده اند تا زمانی که از این دنیا رحلت فرمودند.

*اعتکاف چه فرصتی برای انسان فراهم می‌کند؟

به قول شاعر جز به خلوتگاه حق، دل رام نیست. خداوندگار عالمیان جز به صلاح بندگانش فرمان نمی‌دهد. او همواره در اندیشه پرورش روح و روان آدمی است و دین را نیز بر همین اساس تشریع می‌کند. اینکه عبادت های مختلف را در دین معرفی نموده است به دلیل نیازهای گوناگون انسانی است، هر عبادتی جوابگوی نیازی از اوست. نماز، هنگامه سخن گفتن با خداست و صیقل روح و روان است. روزه، آوردگاه نفس اماره و نفس لوامه است و نردبان صعود به قرب الاهی است. روزه دار پرواز در آسمان عبادت و عبودیت را می‌آزماید و آیینه قلبش را نورستان خدایی می‌کند. حج، شرکت در آزمون الهی و قطع تعلقات و دلبستگی دنیوی است. عبادات مالی؛ چون خمس و زکات و صدقات، دمیدن روح ایثار و گذشت در وجود آدمی است. اما اعتکاف، آمیزه ای از چند عبادت با فضیلت است . روزه که خود عبادتی ارزشمند است شرط اعتکاف است. حضور در مسجد و خواندن نماز هم شرط آن است. عاکف سه روز در مسجد جامع مقیم می‌گردد و جز برای ضروریات، کوی دوست را ترک نمی‌گوید. خود را از حلال باز می‌دارد تا با تمرین بندگی، جهاد با نفس را بیازماید. اعتکاف عهد مودّت و میثاق مجدد با پروردگار است .

*چگونه از فرصت اعتکاف بهره بیشتری ببریم؟

اگر می‌خواهیم بهره کافی را در اعتکاف ببریم می‌بایست به جد و در حد توان از مسایل دنیوی دور باشیم. بی تعارف هر مقدار که از مسایل پیرامونی دور باشیم به همان میزان زمینه را برای صیغل دادن خودمان آماده نموده ایم. زمینه سازی برای اعتکاف یعنی اول از همه لوازم مورد نیاز خود را همراه ببریم که پیشنهاد می‌کنم برای این کار حتما از کسانی که تجربه کافی در این زمینه دارند مشورت بگیریم. دوم اینکه در حد توان دلمشغولی های دنیوی را در این چند روز به حداقل ممکن برسانیم. هرچقدر بیشتر دراین امر موفق باشیم بیشترو بیشتر زمینه را برای اعتکافی بهتر و کامل تر آماده نموده ایم. ما در اعتکاف قرار است خودمان را ورق بزنیم و من قرار است بین خودم و خدایم، خودم را به قضاوت بنشینم. اگر قرار بود همان اتفاقات بیرونی در درون ایام اعتکاف هم بیفتد که دیگر چرا اعتکاف کنم بهتر است با دوستانم به کوه پیمایی یا مثلا به سفری چند روزه بروم و اصلا ایرادی هم ندارد و بسیار هم خوش می‌گذرد اما اگر قرار است معتکف شوم باید بین خود و خدایم بنشینم و ببینم چه کرده ام و چقدر کم گذاشته ام؛ چه نکرده ام و چه کنم که جبران مافات بشود. سوم اینکه انگیزه خودمان را مشخص کنیم هدفمان را که از اعتکاف مشخص کردیم می‌بایست بر آن ملتزم بمانیم. چه اعتکاف سه روزه در ایام ماه رجب و چه اعتکاف ده روزه در دهه آخر ماه مبارک رمضان نیازمند عزمی قوی برای ادامه دادن است. چند روز با زبان روزه و در حال تهجد و زاری و از همه مهمتر تفکر و تفکر و تفکر بی برنامه انجام نمی‌شود. باید برنامه ریزی نمود. می‌بایست اراده را برای این امر قوی تر نمود تا این تصمیم نه چندان ساده محقق بشود.

*چه راهکارهایی برای تداوم دستاوردهای اعتکاف می‌توان برشمرد؟

اگر این سه مرحله محقق شد می‌توان گفت که آدمی وارد مسیر سیر و سلوک شده است. نقل است که شبی از شبهای ماه رمضان به خلیفه عباسی خبر می‌دهند که جلوی مسجد را با چاله عمیقی مسدود نموده اند! خلیفه ماموران را پیگیر مساله می‌نماید و مشخص می‌گردد که چاله را بهلول کنده است! خلیفه بهلول را به حضور می‌خواند و دلیل این کار را می‌پرسد. بهلول هم به او می‌گوید که به دنبال گنجی بی پایان بوده ام. خلیفه هم با تعجب از وی می‌پرسد این چه گنجی است که هم بی پایان است و هم جلوی درب مسجد دفن شده است؟ بهلول هم پاسخ می‌دهد که آن اراده های مردمان است که هنگامی که واعظ شهر مردم را به پرهیز از حرام و روی آوردن به حلال فرا می‌خواند آنها در مسجد تصمیم می‌گیرند که متنبه گردند اما تا به جلوی درب مسجد می‌رسند آن تصمیم و اراده مستحکم خود را بر زمین می‌اندازند و به مانند هرروز به دنبال امورات دنیوی خود می‌روند! در حقیقت این فاصله میان تصمیم و عمل نکته ای است که دستاورد اعتکاف را در زندگی انسان دائمی می‌نماید و در این زمینه می‌توان گفت که اعتکاف یک شروع است. شروعی برای ورود به مسیری که سالکان الی الله و عارفان در آن قدم گذارده اند و یارای آن را یافته اند که در دنیا با سبک زندگیشان لبخند پروردگار را به نظاره بنشینند.

منبع: مهر

مسئولیت صحت اخبار ارائه شده به عهده منبع خبر بوده و این رسانه صرفاً رسالت اطلاع‌رسانی خود را در این رابطه انجام می‌دهد.