کارشناس مد و لباس: چرخه مد و لباس کشور ما معیوب است

شاید تا چند سال گذشته بحث مد و لباس از جمله مباحثی بود که تلاش می‌شد با آن با ملاحظات بیشتری برخورد شود و در این رابطه خط قرمزهای زیادی وجودی داشت. خط قرمزهایی که می توان گفت که در بعضی موارد بی مورد هم به نظر می‌رسید. بحث مد همیشه طوری مطرح می‌شد که گویی بحثی خارج از مباحث فرهنگی است اما با حمایت رهبر معظم انقلاب از واژه "مد" آن هم مدی داخلی که برخاسته از فرهنگ اسلامی ایرانی است تا حدی از این خط قرمزهای نا به جا کاسته شد و در سال‌های اخیر نیز فعالیت‌های بسیار مناسبی در راستای ترویج مد اسلامی ایرانی برداشته شد اما مسلما هنوز هم جای کار بسیاری وجود دارد. در این راستا بر آن شدیم تا در رابطه با این موضوع با یکی از کارشناسان این حوزه به گفتگو بپردازیم. متن زیر شرح گفتگوی تفصیلی خبرنگار«نسیم» با محمد جواد صدق‌آمیز کارشناس مد و لباس است.

نسیم: آقای صدق‌آمیز آیا لباس را می‌توان یک کالای فرهنگی دانست؟

صدق‌آمیز: لباس نقش بسیار متمایزی را برای انسان بازی می‌کند. انسان شاید هرگز با فردی صحبتی نکند اما تا حدی از روی لباس و طرز پوشش آن شخص می‌تواند به بعضی از ابعاد شخصیتی او از جمله سلیقه، جایگاه اجتماعی، هنجارها، عقاید دینی و وضعیت مالی ‌اش پی ببرد، زیرا لباس تنها یک پوشش نیست بلکه مانند پرچمی است که انسان بر روی جسم خود حمل می‌کند، بنابراین نمادی از ابعاد شخصیتی انسان است . آن چیزی که باعث تفاوت بین انسان‌ها و ملل مختلف می‌‌شود بحث فرهنگ، تمدن و ارزش‌های آن‌ است. بی شک لباس هر ملت وقوم نیز جزیی از هویت، فرهنگ، تمدن و ارزش‌های آن مملکت است، ما شاید بتوانیم هر کالایی و یا ماشین وتکنولوژی از جمله خودروها را وارد کشور کنیم اما مسلما لباس چیزی است که اگر از خارج از کشور وارد شود و مطابق با فرهنگ و معیارهای ما نباشد عواقب خوبی را در پی نخواهد داشت. البته نقش کاربردی پوشاک را نیز باید در نظر گرفت زیرا جغرافیا و نوع آب و هوای یک سرزمین نیز بر نوع پوشش بسیار اهمیت دارد. بنابراین لباس کالایی چند بعدی است که هم رفع کننده نیاز است و هم کالایی فرهنگی محسوب می‌شود.

نسیم: مد در بحث پوشاک و طرز لباس پوشیدن افراد تا چه اندازه مؤثر است؟

صدق‌آمیز: مد یک چرخه گذرا و یک شیوه رایجی است که به پایان می‌رسد. ویژگی مد تمام شدن و موقتی بودن آن و پذیرش آن از طرف برخی قشرهای جامعه است. البته بحث مد تنها به موضوع لباس و پوشاک برنمی‌گردد بلکه مد می‌تواند در گویش، طرز راه‌رفتن، دکوراسیون داخلی و خارجی و دیگر ابعاد مختلف سبک زندگی بروز و ظهور داشته باشد. در این میان موضوع پوشاک نیز در بحث مد از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.

طبق مد لباس پوشیدن با لوکس لباس پوشیدن، ست لباس پوشیدن و برند لباس پوشیدن متفاوت است. طبق مد لباس پوشیدن به این معناست که تابع روال و جریان رایج جامعه لباس بپوشیم. البته بعضی از برندها بسیار در جریان مدسازی تأثیرگذار هستند و فصل به فصل کالکشن‌های جدید ارائه می‌کنند گاهی می‌توان گفت همین برندها هستند که باعث ایجاد مدی جدید در جامعه می‌شوند در این میان بعضی از برندها هم هستند که نه تنها مد ایجاد نکرده بلکه گاهی در ویترین‌های خود مدل‌های ده سال قبل را نیز داشته و اتفاقا طرفداران زیادی را هم به سمت اجناس خود جلب می‌کنند.

پس می‌توان گفت که می‌توان تابع مد بود اما برند نپوشید و یا برندی طبق مد پوشید. مد فرآیندی است که از قدیم بوده است در همه فرهنگ‌ها نیز وجود داشته اما آن چه ما امروزه به اسم مد می‌شناسیم و با آن مواجه هستیم مدی جهانی است که بیش از چند دهه از عمرش نمی‌گذرد و بیشتر یک فرآیندی است که در حوزه اقتصاد ایجاد شده است و بنگاه‌های اقتصادی نیز برای ایجاد یک بازار دائمی به آن دامن می‌زنند و آن را هدایت می‌کنند. بنابراین گاهی نه تنها برندها در ایجاد مد بی‌تأثیر نبوده بلکه برای ایجاد بازار ثابت آن را تقویت می‌کنند. اما گذشته از بحث‌های اقتصادی و مضرات و فواید اقتصادی مد، این موضوع بعد دیگری هم دارد که مربوط به بخش فرهنگی آن می‌باشد. در فرمایشی از مقام معظم رهبری است که می‌گویند من به مد گرایش دارم و از آدم‌هایی هستم که مد را می‌پسندم اما مدی که از داخل بیاید نه مدی که از غرب وارد شود.

اگر مدی که در جامعه رواج پیدا کند از داخل فرهنگ ما نجوشد قطعا آسیب‌های فرهنگی زیادی را که در حال حاضر دغدغه‌های فرهنگی ما محسوب می‌شوند به همراه خواهد داشت، اما اگر این مد از داخل ایجاد شود صرف نظر از مباحث اقتصادی آن از لحاظ فرهنگی هیچ گونه ضربه‌ای نمی زند و نکوهیده نخواهد شد.

اگر در فضای دهکده جهانی بخواهیم تمام قد در برابر مد بایستیم مسلما موفق نخواهیم بود بنابراین مخالفت با مد راهکار اصلی نیست بلکه باید برای این موضوع هرچه بیشتر به مدهای ایرانی بپردازیم تا این مد بتواند حس تنوع طلبی مردم خصوصا جوانان را راضی نگه دارد. و هیجانات اجتماعی و عاطفی بجا و مناسب جوانان را پاسخگو باشد.

از سال 86 با تصویب قانون مد و لباس و با تصویب کارگروه مد و لباس وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مسیر سیاست‌گذاری‌های کشور به این سمت رفت تا ما به وضعیت لباس و مد کشور سرو سامانی داده و به مدی برخاسته از داخل و فرهنگ خودمان دست یابیم. بنابراین آن‌چه که باید اتفاق می‌افتاد و باید اتفاق بیفتد می‌بایست در مسیر اصلی ایجاد مد ملی باشد.

نسیم: آیا این اتفاق افتاده است و توانسته‌ایم در این امر موفق باشیم؟

صدق آمیز: ببینید آن چه که باید مد نظر قرار بگیرد این است که مد و لباس یک صنعت است صنعتی که از هنر نیز کمک می‌‎گیرد اما به خودی خود هنر نیست. هنر 7 چیز است که کاملا مشخص است و تعریف خاص خودش را هم دارد قرار نیست که هر روز یک هنر جدید به این هنر اضافه شود. در طراحی لباس نیز خلاقیت و هنر بسیار دخیل است و از ارکان اصلی است اما خود طراحی لباس یک صنعت است که یکی از ابعاد اجزای صنعت مد و لباس می‌باشد بنابراین نگاه ما نیز باید نگاهی صنعتی، علمی و جامع باشد.

طراحی وقتی از صنعت فاصله داشته باشد و مطالعه بازاری بر روی آن انجام نشود نمی‌تواند طراحی‌های شایعی شود که نقش مد را در جامعه بازی کند و نمی‌تواند جای مدهای غرب را بگیرد. مدهای غربی طبق مطالعات و پژوهش ‌های بسیار زیادی انجام می‌شود و به این ترتیب بازار رایج جهان را در دست می‌گیرد. اما متأسفانه بعضی از فارغ‌التحصیلان طراحی ما گاهی حتی یک سرچ معمولی را هم به خوبی بلد نیستند در صورتی که اگر ما بخواهیم خود را به حوزه مد جهانی برسانیم باید در درجه اول پژوهش‌های خود را قوی کنیم.

تمرکز روی طراحی آن هم صرفا با نگاه هنری نمی‌تواند مشکل چندانی را حل کند بلکه باید ارتباط مناسبی با صنعت، رسانه‌ها و مراکز تأمین‌کننده مواد اولیه نساجی‌ها شکل بگیرد. هر چه این ارتباط بیشتر باشد شرایط مؤثرتری هم ایجاد خواهد شد.

نسیم: عملکرد کارگروه مد و لباس را در این راستا تا چه اندازه مؤثر می‌دانید؟

صدق‌آمیز: هرچند که عملکرد کارگروه در بسیاری از موارد خیلی مطلوب نبوده است اما بی انصافی است اگر بخواهیم از فعالیت‌های مناسبی هم که انجام داده است بگذریم.

نسیم: می‌توانید به برخی از این فعالیت‌های مطلوب اشاره‌ای داشته باشید؟

صدق آمیز: بله، با فعالیت‌های چند ساله کارگروه مد و لباس بسیاری از فشارهای محیطی کاسته شد و بسیاری از واژه‌ها که در کشور ما جایگاهی نداشت با زحمت زیاد کارگروه معنا پیدا کرد. به طور مثال مفهوم رنگ‌ها و این که آیا در صنعت مد و لباس رنگ جایی دارد یا نه؟ مفهوم رنگ با فعالیت کارگروه جان تازه‌ای گرفت. در صورتی که در گذشته بدون تحلیل و بررسی این مفهوم تا حد زیادی رد شده بود.

پایه‌گذاری جشنواره‌های فجر مد و لباس نیز از کارهای مهم دیگری بود که کارگروه مد ولباس آن را انجام داد و گذشته از ضعف‌هایی که دارد پایگاه و بستر مناسبی است که قطعا دارای اهمیت ویژه‌ای است.بنابراین بی انصافی است که بگوییم کارگروه ساماندهی مد و لباس کار زیادی نکرده است اما کارهای زیادی هم هنوز بر زمین مانده است که توقع می‌رود تا با جدیت بیشتری پیگیری شود.

نسیم: چه اقدامات ضروری برای ساماندهی بهتر به وضعیت مد و لباس نیاز است که باید بیش از پیش به آن‌ توجه داشت؟

صدق‌آمیز: باید توجه کافی به حوزه‌های صنعت مد و لباس داشت،حضور صنعت‌گران صنعت نساجی و حضور تولیدکنندگان صعنت پوشاک باید بیشتر مد نظر قرار بگیرد.نباید بیش از حد بر روی حوزه طراحی لباس تمرکز داشت. یک موضوع دیگر هم که بسیار مهم است اما متأسفانه بسیار مورد غفلت واقع شده بحث مالکیت معنوی در این حوزه است که هنوز نهایی و اجرایی نشده است و اتفاقی در این حوزه نیفتاده است.

نسیم: یعنی هنوز در رابطه با مالکیت معنوی در حوزه مد و لباس اقدامی صورت نگرفته است؟

صدق‌آمیز: خیر، در کل بحث مالکیت معنوی مصوب شده است و حتی یک قانون است و تا جایی که من می‌دانم این قانون برای دهه 40 است ولی برای این قانون ضمانت اجرایی وجود ندارد و برایش جرمی تعیین نشده که اگر فردی تخلفی انجام داد مجازاتی را متحمل شود.

شما فرض کنید که کسی می‌آید و در حوزه طراحی لباس سرمایه‌گذاری می کند بعد این طرحش را وارد بازار می‌کند اما از این طرح حمایتی نمی‌شود که مغازه‌های دیگر و تولیدکنندگان دیگر از آن کپی نکنند. بنابراین به این ترتیب فردی که سرمایه‌گذاری کرده است ضرر می کند و می‌توان گفت که هزینه کردن در ایران در حوزه طراحی بی معنی است و اقتصادی را در پی نخواهد داشت و این طور می‌شود که کسی هم سراغ سرمایه‌گذاری در این بخش نمی‌رود.

باید این اتفاق بیفتد که اگر من طرحی را تولید کردم بتوانم به جایی مانند کارگروه مد و لباس بروم و این را ثبت کنم تا اگر کسی از طرح من کپی کرد مورد برخورد قرار بگیرد. متأسفانه ما در این رابطه اقدامی جدی را از طرف نهادهای مربوطه ندیده‌ایم.

البته در کارگروه مد و لباس و در دوره آقای کشاورز قرار بود این موضوع پیگیری شود و تصمیم گرفته شد تا ضمانت اجرایی آن را اتحادیه پوشاک برعهده بگیرد به این ترتیب که واحدهای صنفی که از این قانون تخلف کنند از طرف اتحادیه و بنابر اختیارات قانونی مورد برخورد واقع گردند اما متأسفانه این اتفاق پیگیری نشد.

نسیم: در رابطه با بحث مزون‌ها و مجوزهایی که به آن ها داده می‌شود نظرتان چیست؟

صدق‌آمیز: مسلما حمایت از مزون‌ها باید باشد اما در حال حاضر مزون‌هان 50 برابر حدی است که باید باشد در رابطه با این مزون‌ها متأسفانه گاهی اتفاقات نامناسبی می‌افتد که قابل بیان نیست.باید نظارت بر این مزون‌ها بیش از گذشته شود.

نسیم: آیا موافق ورود کارگروه مد و لباس به کارهای اجرایی هستید؟

صدق‌آمیز: از اول هم که کارگروه مد و لباس به تصویب رسید قرار نبود که وارد حوزه‌های اجرایی شود بلکه قرار بود که هماهنگی‌های لازم را بین نهادهای مربوطه ایجاد کند تا موازی کاری صورت نگیرد. از طرفی وظیفه اصلی کارگروه مد و لباس نیز دادن استراتژی و برنامه و سیاست‌های کلان بوده است.

نسیم: در پایان اگر صحبتی دارید بفرمایید.

صدق‌آمیز: صحبت خاصی نیست جز یادآوری این موضوع که ما هنوز در کشورمان به الگوی درستی در حوزه مد و لباس نرسیده‌ایم و این به این خاطر است که چرخه مد و لباس ما معیوب است و هنوز اجزایش توانایی لازم و ارتباط مؤثر را نتوانسته‌اند باهم برقرار کنند. و همین موضوع باعث شده تا محصولاتی که متعلق به فرهنگ ما نیست بتوانند در این رابطه عرض اندام کنند.