محیط زیست نیازمند دوری از نگاه‌های سیاسی
درحال حاضر، بزرگ‌ترین چالشی که در 20سال آینده، برای کشور ما، کشورهای منطقه غرب آسیا و سراسر دنیا پیش خواهد آمد، چالش آب درنتیجه استفاده بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی است.
تعدادی از نمایندگان مجلس یازدهم، اخیرا طرحی را به امضا رسانده و آن را به کمیسیون تخصصی ارجاع داده‌اند که درصورت تصویب نهایی این طرح در مجلس، وزارتخانه‌ای تحت عنوان «وزارت محیط‌زیست»، تشکیل خواهد شد. نمایندگان هدف این طرح را «حل معضلات زیست‌محیطی» ازجمله آلودگی هوا، خاک و آب، ازطریق «مدیریتی با قدرت اجرایی بیشتر» و «تقویت اثرگذاری و چابک‌سازی» و «امکان نظارت قانونی نمایندگان مجلس» عنوان کرده‌اند. این طرح با امضای 28 نماینده به کمیسیون تخصصی ارجاع شده است تا بیشتر موردبحث و واکاوی قرار گیرد. به‌منظور بررسی ابعاد طرح اخیر مجلس یازدهم و اولویت‌های پیش‌روی سازمان حفاظت از محیط‌زیست در دولت سیزدهم، گفت‌وگویی با رحمت‌الله نوروزی، عضو کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط‌زیست مجلس داشته‌ایم که متن این گفت‌و‌گو را در ادامه می‌خوانید.
اولویت‌های زیست محیطی حال حاضر دولت و مجلس را چه میدانید و تشکیل «وزارتخانه محیط‌زیست» را چقدر برای محیط‌زیست رنج‌دیده ایران سودمند ارزیابی می‌کنید؟
حفاظت از محیط‌زیست، همواره مورد تأکید امام‌خمینی و رهبر معظم انقلاب بوده است. هرساله و در روز درختکاری شاهد بوده‌ایم که رهبری، چه تأکیدات جدی و مهمی در زمینه اهمیت نگهداری و حفظ محیط‌زیست و دیگر مباحث زیست محیطی قابل‌توجه برای مردم و مسئولان داشته‌اند. گاهی اوقات شاهد این بوده‌ایم که برخی مسئولان، به محیط‌زیست با دید بخشی‌نگری نگاه می‌کنند که این نگاه، مفید نیست. گاهی‌وقت‌ها محیط‌زیست تبدیل به «محیط ایست» شده است. محیط‌زیست ما باید از زیر سایه این نگاه خارج شود. ازسویی دیگر باید توجه داشت که ما به‌دنبال تضعیف محیط‌زیست نیستیم. بنابراین سازمان حفاظت از محیط‌زیست باید در جایگاه حاکمیتی ایفای نقش کند. درباره تبدیل شدن سازمان حفاظت از محیط‌زیست به وزارتخانه باید به این نکته توجه داشت که درصورت وزارتخانه شدن این سازمان، شاهد پاسخگویی بیشتر ازسوی مسئول امر خواهیم بود. معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت از محیط‌زیست، جایگاه و نقش حاکمیتی دارد. شاهد این هستیم که در بسیاری از مواقع، رئیس سازمان حفاظت از محیط‌زیست پاسخگو نیست؛ مگر اینکه نمایندگان مردم در مجلس، بخواهند از این سازمان، تحقیق و تفحصی داشته باشند و در این جهت اقدامی به‌عمل آورند. درکل باید درنظر داشت که سیاست‌های محیط‌زیستی، با رشد و توسعه همراه باشد. با این موارد، همگامی داشته باشد. همه کشورهای دنیا همزمان با اینکه به محیط‌زیست توجه دارند، به توسعه هم توجه می‌کنند. محیط‌زیست، مانع توسعه و پیشرفت نیست. ما در کشور، شاهد افراط و تفریط‌هایی در این حوزه هستیم. باید این افراط و تفریط‌ها حل شود و اگر لازم است، در قوانین مربوط به این حوزه، بازنگری صورت گیرد.
با این توضیحاتی که مطرح کردید، یعنی شما درمجموع این طرح را برای محیط‌زیست کشورمان مفید ارزیابی می‌کنید؟
چنانچه با تأسیس وزارتخانه، محیط‌زیست یا روند پیشرفت کشور تضعیف شود، خیر، در غیر این‌صورت موافقم.
قرار است چه مقدار برای بررسی طرح تشکیل وزارت محیط‌زیست زمان صرف شود و دولت، در این مدت که نمایندگان کمیسیون‌های تخصصی، مشغول بررسی طرح وزارتخانه هستند. برای توجه بیش از پیش به محیط‌زیست باید چه اقداماتی انجام دهد؟
اگر قرار است این سازمان به وزارتخانه‌ای تبدیل شود که وزیر آن، درمقابل فشارهای سیاسی کوتاه بیاید، قابل‌قبول نیست. شرایط باید به‌گونه‌ای باشد که رئیس سازمان حفاظت از محیط‌زیست، هم سیاستگذاری کند و هم به‌صورت دقیق، احتمال اجرای آن سیاست‌ها را بسنجد. امور مربوطه باید با کار کارشناسی پیش برود. همه کشورهای پیشرفته دنیا، هم محیط‌زیست دارند و هم شاهد روند توسعه‌ای هستند، اما در بعضی از ادوار تاریخ می‌بینیم که ما باوجود توجه به محیط‌زیست، در برخی حوزه‌‌‌ها عقب‌ماندگی داریم. در برخی استان‌ها ازجمله استان‌های شمالی، به بهانه حفاظت از محیط‌زیست از انجام برخی اقدامات جلوگیری شده است. در این حوزه، باتوجه به همین مانع‌شدن‌ها، ذهنیت نماینده‌ها در مجلس به ذهنیت غیرمثبتی تبدیل شده است. ما در 40سالگی دوم انقلابیم و همه دوستدار محیط‌زیست هستیم. همه ما دوستدار منابع طبیعی هستیم. با تأکیدی که رهبری داشته‌اند، لازم است هر اقدامی ازسوی دستگاه‌ها با پیوست محیط‌زیستی همراه باشد. شاهد هستیم، نبی مکرم اسلام و ائمه هدی هم بر حفاظت از محیط‌زیست تأکید داشته‌اند. حفظ محیط‌زیست درحال حاضر، به یک ضرورت در جامعه تبدیل شده است.
فکر می‌کنید دلیل به‌طول انجامیدن فرآیند نصب رئیس سازمان حفاظت از محیط‌زیست چیست؟
من از اینکه این امر تا الان به تعویق افتاده است تعجب می‌کنم. من در روز بررسی برنامه وزرای پیشنهادی هم خدمت آقای رئیسی عرض کردم. سازمان حفاظت از محیط‌زیست، نباید متزلزل باشد. محیط‌زیست نباید بلاتکلیف بماند. باید فردی لایق، توانمند و کاربلد و از درون محیط‌زیست برای ریاست بر این سازمان انتخاب شود. نمی‌شود کسی را از بیرون آورد و انتظار داشت در این مسئولیت موفق عمل کند. عملکرد رؤسای محیط‌زیست را ارزیابی کنید؛ آنهایی که قرابت و نزدیکی بیشتری با این فضا داشته‌اند و در این حوزه باسابقه‌تر بوده‌‌اند، درنهایت موفقیت بیشتری کسب کرده‌اند. رئیس سازمان حفاظت از محیط‌زیست، نباید با نگاه سیاسی انتخاب شود. باید با نگاه تخصصی و علمی انتخاب شود.
باتوجه به عملکردی که در سال‌های اخیر از مسئولان این حوزه دیده‌ایم، درمجموع، عملکرد دولت‌ها در حوزه محیط‌زیست را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
همان‌طور که عرض کردم، دولت‌ها در زمینه حفاظت از محیط‌زیست، کارنامه خوبی نداشته‌‌اند؛ مشخصا در حوزه حفاظت از محیط‌زیست استان گلستان. نمونه آن را در بحث چالشهای پیرامون آشوراده شاهد بودیم. بر فرض مثال، شاهد این هستیم که باتوجه به گرم‌تر شدن هوا در دو جزیره کیش و قشم از ماه فروردین به بعد، گردشگران کمتری در فصل گرمای هوا به این مقاصد گردشگری مراجعه می‌کنند. ولی همزمان با این شرایط باوجود اینکه استان گلستان آب‌وهوای مطبوع و خوبی برای گردشگران دارد، برخی مسئولان با برخی مانع‌تراشی‌ها، از ورود گردشگر به تعداد قابل‌قبول به استان جلوگیری می‌کنند. این افراد به بهانه حفظ محیط‌زیست، برای صنعت گردشگری استان، مشکل درست کرده‌اند. زیباترین آبشار تمام‌خزه‌ای دنیا در علی‌آباد کتول است، ولی به بهانه‌های محیط‌زیستی، اجازه استفاده از این ظرفیت داده نمی‌شود. مردم عزیز ما، در بحران‌هایی ازجمله آتش‌سوزی جنگل‌ها، با دست خالی برای خاموش کردن آتش اقدام می‌کردند و این نشانه این است که مردم ما، دوستدار محیط‌زیست‌شان هستند. با بهانه‌های زیست محیطی، جلوی بسیاری از پروژه‌‌ها در حوزه کشاورزی و صنعت گرفته شده است. این خوب نیست. ما می‌گوییم باید به هر دوطرف توجه کرد؛ هم حفاظت از محیط‌زیست و هم توجه به پویایی، رشد و توسعه.
درنهایت، بزرگ‌ترین چالشهای پیش‌روی رئیس آینده سازمان حفاظت از محیط‌زیست را چه میدانید؟
درحال حاضر، بزرگ‌ترین چالشی که در 20سال آینده، برای کشور ما، کشورهای منطقه غرب آسیا و سراسر دنیا پیش خواهد آمد، چالش آب درنتیجه استفاده بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی است. بحث ساخت‌وتوسعه سدها باید پیوست زیست محیطی داشته باشد. حفر چاه‌های غیرمجاز به تعداد بالا، نشان‌دهنده این است که ما در این حوزه مشکل داریم. در حوزه‌های دیگر، ازجمله ریزگردها نیز چالش خواهیم داشت. سازمان حفاظت از محیط‌زیست درمجموع با موانع و چالشهای زیادی روبه‌رو خواهد بود که باید مفصلا به آن پرداخت. باید یک مدیر توانمند و شایسته در این حوزه انتخاب شود که بدون نگرش‌های سیاسی به احیا و حفظ محیط‌زیست، همگام با حفظ روند توسعه بپردازد.
پس می‌توان نتیجه‌گیری کرد این چالشهای گسترده، عامل اصلی پیچیدگی انتخاب گزینه نهایی ریاست این سازمان است؟
بله، ولی ما امیدواریم و انتظار داریم دولت انقلابی آقای رئیسی، نیروی شایسته‌ای را برای ریاست بر این سازمان بسیار مهم و حساس انتخاب کند و انتخاب گزینه نهایی، تحت تأثیر سفارش این و آن نباشد.
