چگونه رویکردهای غلط ما را به بحران آبی کشاند

نسیم‌آنلاین؛ پدرام جدی: منابع آب و خاک کشور تا سال 1342 بطور متمرکز و به هم پیوسته توسط کشاورزان مدیریت می‌شد. با شروع اصلاحات اراضی در این سال، نظام مدیریت یکپارچه در هر دو بخش آب و زمین بر هم خورد.

با تشکیل وزارت آب و برق در سال 1342، آبیاری از وزارت کشاورزی جدا و به این وزارت جدیدالتأسیس پیوست. در سال 1347 با تصویب قانون «آب و نحوه ملی شدن آن» با مدیریت وزارت آب و برق، دوره‌ای آغاز شد که به واسطه‌ی آن امروز شاهد بحران‌های گسترده در حوزه مدیریت آب هستیم.

این تصمیم موجب از بین رفتن حس تعلق کشاورزان به آب و حریص شدن آنان به بهره‌برداری هرچه ممکن از منابع آب و بعضاً بکارگیری روش‌های مخفیانه و غیرقانونی شد. چرا که دیگر به جای خود، دولت را مالک و مدیر آب کشور می‌دیدند.

انتخاب رویکرد غلط برای مدیریت منابع آب

وزارت‌خانه‌ی جدید آب وبرق، برخلاف پیشینه مدیریت آب در کشور، رویکرد سازه محور را به دلیل منافع مالی به کار گرفت و از این رو تاکنون 232 سد ملی در ایران به بهره‌برداری رسیده است. 

به دلیل قرار گرفتن ایران در کمربند و اقلیم گرم و خشک کره زمین، روی آوردن و خلاصه کردن مدیریت آب به سدسازی آن هم در شرایطی که 70 درصد از کل بارش‌ پیش از هرگونه مصرف با تبخیر از دست می‌رود، اشتباه است. لذا راهکارهای مدیریتی مبتنی بر نگهداری حجم عظیمی از آب در پشت سدها، باعث تبخیر و هدر رفت آب خواهد شد.

خارج کردن منابع آبی از شرایط طبیعی

آب شاکله اصلی چرخه هیدرولوژی طبیعت را شکل می‌دهد و صدها سال با روندی مشخص، مسیر خود را در یک حوضه آبخیز طی کرده است و نیازهای آبی مصارف مختلف شرب، کشاورزی و محیط زیست را تامین کرده است. اما با رویکرد سدسازی بی‌رویه، از شرایط عادی و طبیعی خود خارج شده و حوضه‌های آبخیز به مثابه شریان‌های حیاتی انسان مورد تعدی قرار گرفته است. این روش نظم حاکم را برهم زده و از این رو بازگشت به گذشته نیز امری آسان نخواهد بود.