معتبرترین جوایز ادبی جهان کدام جوایز هستند؟

به گزارش خبرنگار «نسیم»، یکی از راه های تشویق نویسندگان و شاعران به انجام فعالیت های ادبی و نیز یکی از محرک های اجتماعی برای گرم تر شدن بازار ادبیات برگزاری جوایزه های ادبی می باشد.

جایزه ادبی افتخاری است که توسط نهادهای دولتی, فرهنگستان‌ها, انجمن‌های ادبی, بنیادها و یا اشخاص منفرد به آثار ادبی برگزیده شده داده می‌شود. اغلب این جایزه ها سالیانه و با مبلغی پول, گردن‌آویز و یا بورس همراه است. این جایزه ها برحسب اشخاصی که آن ها را دریافت می کنند به دو دسته ی «ملی» و «بین‌المللی» تقسیم می‌شوند.

ارزش نقدی برخی جوایز ادبی آنچنان قابل توجه است که مابقی عمر نویسنده و خانواده‌ی او را تضمین می‌کند و این خود می‌تواند مرهمی بر دغدغه‌های فکری نویسنده شده و او را در خلق دیگر آثار برجسته و ماندگار کمک کند.

علاوه بر جایزه ی نقدی که به برگزیدگان جوایز اهدا می شود، اغلب نویسندگان بیش ترین سود را از مطرح شدن نام شان بواسطه این جایزه ها و همچنین فروش آثار و بالا رفتن میزان ترجمه ی آثارشان به زبان های دیگر می برند.

در ادامه به معرفی برخی از مطرح ترین جایزه های کتاب و ادبیات جهان می پردازیم:

جایزه‌ی نوبل ادبیات:

جایزه ادبی «نوبل» یکی از پنج جایزه نوبل (فیزیک، شیمی، فیزیولوژی و پزشکی، ادبیات و صلح) است که هرسال به کارنامه کاری یک نویسنده که به گفته آلفرد نوبل «برجسته‌ترین اثر با گرایش آرمانخواهانه» را نوشته باشد تعلق می گیرد. این جایزه از سال ۱۸۹۵ در حال برگزاری است و به کتاب های انگلیسی یا ترجمه شده به زبان انگلیسی داده می شود.

برنده جایزه نوبل که توسط آکادمی سوئد تعیین شده و در اوایل اکتبر هرسال معرفی می شود، یک مدال طلا، دیپلم افتخار و یک جایزه نقدی دریافت می کند که میزان جایزه نقدی به درآمد بنیاد نوبل در آن سال بستگی دارد. جایزه‌ی نوبل ادبیات که می‌توان آن را معتبرترین جایزه‌ی ادبی دنیا معرفی کرد، از ارزش مالی بسیاری بالایی برخوردار است.

جایزه ی ادبی پن فاکنر:

جایزه ادبی «پن فاکنر» از سوی بنیاد فاکنر که به نام ویلیام فاکنر، نویسنده نوبلیست، نام گذاری شده است به کار بهترین نویسنده سال که تبعه آمریکاست، اهداء می شود. این جایزه برای اولین بار در سال ۱۹۸۱ اعطا شده و بخشی از جوایز بنیاد پن محسوب می شود که جایزه 15 هزار دلاری را نصیب برنده خود می کند.

جایزه ادبی بوکر من:

جایزه ادبی «بوکر من» که بیشتر به بوکر بین‌المللی شهرت دارد به آثار داستانی تعلق می گیرد، که با نام کوتاه «بوکر» شناخته می شود. این جایزه هر سال به بهترین رمان انگلیسی زبان که از سوی شهروندان انگلیسی زبان یا همسو با بریتانیا و جمهوری ایرلند نوشته شده باشد، اعطا می شود. این جایزه تأثیر بسیار زیادی بر فروش و ترجمه ی کتاب در سطح جهان دارد و جایزه ای ۵۰هزار پوندی برای برنده ی آن به همراه می آورد.

به این جایزه از سال ۱۹۹۲ بخش روسی و از سال ۲۰۰۵ بخش بین الملل اضافه شده است. در جایزه «بوکر آسیایی» نیز در آغاز تنها کشورهای آسیای شرقی درنظر گرفته می شدند، اما از سال ۲۰۱۱ آثار ادبی کشورهای ایران، قزاقستان، قرقیزستان، ترکیه و تاجیکستان نیز که به انگلیسی ترجمه شده باشند، داوری می شوند که کتاب «زوال کلنل» نوشته ی محمود دولت آبادی از ایران تا کنون کاندیدای جایزه «بوکر آسیایی» بوده است.

جایزه‌ی بین‌المللی ایمپک دوبلین:

این جایزه درسال ۱۹۹۴ میلادی توسط کتابخانه ملی دوبلین طراحی و بکمک شهرداری و شورای شهر دوبلین برگزار شده است. این جایزه که در ایرلند برگزا می‌شود، به بهترین اثر یک نویسنده تعلق می‌گیرد. جایزه‌ی ادبی دوبلین از نظر مبلغ یکی از گرانترین جوایز ادبی دنیا محسوب می شود.

جایزه ی کتاب کاستا:

جایزه «کاستا» یکی از معتبرترین و مشهورترین جایزه های ادبی در انگلستان است که کتاب ها و نویسندگان مطرح در انگلستان و ایرلند بر اساس این جایزه شناخته می شوند. جایزه کتاب «کاستا» از سال ۱۹۷۱ کار خود را به عنوان جایزه ادبی «وایت برد» آغاز کرده و سپس در سال ۲۰۰۶ به جایزه کتاب «کاستا» تغییر نام داده است. جایزه برگزیدگان هر بخش، ۵۰۰۰ پوند است و یک کتاب از این میان به عنوان کتاب برتر معرفی می شود که ۳۰هزار پوند به عنوان جایزه دریافت می کند.

جایزه ی ملی کتاب آمریکا:

جایزه ملی کتاب آمریکا از جانب اتحادیه ناشران کتاب آمریکا هر سال نوامبر جایزه ۱۰هزار دلاری و نشان برنز خود را به برگزیدگانی از چهار بخش ادبیات داستانی، ادبیات غیرداستانی، شعر و نویسندگان جوان اعطا می کند.

این جایزه از سال ۱۹۳۶ پایه گذاری شده و هدفش تجلیل از بهترین آثار ادبی آمریکا برای گسترش مخاطبان آن ها به منظور ارتقا دادن ارزش نوشتن خوب در آمریکاست.

جایزه ادبی فمینا:

جایزه ادبی «فمینا» که جایزه ادبی فرانسوی است در سال ۱۹۰۴ از سوی ۲۲ نویسنده مجله «زندگی زیبا» که بعد «فمینا» نام گرفت، بنیان نهاده شد. داوران این جایزه زن هستند، اما لزوما برگزیدگان آن از زنان نیستند.

جایزه ادگار آلن پو:

جایزه‌ی «ادگار آلن پو» که مهمترین جایزه ادبیات جنایی جهان محسوب می‌شود، توسط انجمن نویسندگان رازگون آمریکا ( Mystery Writers of America ) هرساله برای بزرگداشت نام این نویسنده آمریکایی به جنایی‌نویسان برگزیده آمریکایی در بخش‌های ادبیات داستانی، غیرداستانی و فیلمنامه تلویزیونی اعطا می‌شود.

جایزهٔ سروانتس:

جایزهٔ میگل دو سروانتس جایزه‌ای است در حوزه ادبیات اسپانیایی که هر ساله توسط وزارت فرهنگ اسپانیا به نویسندگان برگزیده اعطا می‌شود. این جایزه را به یاد میگل سروانتس(خالق: دن کیشوت) نام نهاده‌اند و ارزش مالی آن ۹۰٬۰۰۰ یورو می باشد که به نویسندگان اسپانیایی و آمریکای لاتین اعطا می‌شود.

این جایزه که از جمله معتبرترین جوایز ادبی دنیاست، در سال ۱۹۷۶ بنیاد گذاشته شد و هر سال در سالگرد درگذشت «میگل دو سروانتس»؛ نویسندهٔ مشهور قرن هفدهم برگزار می شود.

جایزه ی کتاب اول گاردین:

جایزه «کتاب اول گاردین» هر سال آثار کتاب اولی های انگلیسی زبان یا آثار نویسندگان نوقلم دیگر زبان ها را که به انگلیسی ترجمه شده باشند، بررسی می کند. هدف این جایزه که کتاب هایی را در همه ی ژانر ها در نظر دارد، معرفی استعداد های تازه در ادبیات است. این جایزه از سوی گروهی از نویسندگان و خوانندگان کتاب ها بررسی می شود و برنده ی جایزه کتاب اول گاردین، ۱۰ هزار دلار به همراه تبلیغ کتابش در روزنامه ی گاردین دریافت می کند.

جایزه ادبی گنکور:

جایزه ادبی «گنکور» جایزه ای است که بر اساس وصیت ادموند دو گنکور نویسنده و منتقد فرانسوی در سال ۱۸۹۶ بنا شده است. این جایزه هر سال به بهترین کتاب داستانی فرانسوی که همان سال منتشر شده باشد، داده می شود. جایزه گنکور مبلغ ناچیزی را به برگزیده خود اهدا می کند، اما علاوه بر شهرت نویسنده، این جایزه بر فروش آثار نیز مؤثر است.

جایزه ادبی اورنج:

جایزه ادبی «اورنج» که در واقع جایزه ادبیات داستانی زنان است، یکی از جایزه های مطرح انگلیسی است که به نویسندگانی از هر ملیت اعطا می شود که رمان شان را به انگلیسی نوشته و آن را در انگلیس منتشر کرده باشند. کمپانی اورنج برگزارکننده این جایزه ۳۰هزار پوندی است.

کمپانی محصولات مخابراتی اورنج پس از 17 سال حمایت اعلام کرد، دیگر این جایزه ادبی را برگزار نخواهد کرد. بنابراین این جایزه ادبیات انگلیس که ویژه‌ی نویسندگان زن بود، احتمالا با نامی دیگر به کار خود ادامه خواهد داد.

جایزه‌ی کتاب شیخ زاید:

جایزه‌ی کتاب شیخ زاید که یکی از معروف‌ترین جوایز ادبی جهان عرب محسوب می‌شود، هر ساله در 9 بخش مختلف برگزار می‌شود و در مجموع مبلغ 7 میلیون درهم، معادل 212 هزار دلار برای به هر نویسنده اعطا می‌شود. از آنجا که پیوند ادبیات عرب با زبان اسپانیایی زیاد است، اهدا کنندگان جوایز شیخ زاید تصمیم گرفتند تا از این پس بهترین کتاب اسپانیایی زبانی را که درباره فرهنگ عربی نوشته نیز انتخاب و از آن با اهدای جایزه تجلیل کنند.

جایزه‌ی ادبی کشورهای مشترک‌المنافع:

این جایزه با هدف تشویق نویسندگان و با همکاری سازمان‌های جهانی ادبی قصد گسترش فعالیت‌های ادبی در 54 کشور عضو جامعه کشورهای مشترک‌المنافع را دارد. این جایزه هر سال در دو بخش رمان و رمان اول اعطا می‌شود.

جوایز ادبی معتبر و مهم بسیاری در سطح جهان در حال برگزاری هستند که به اختصار عبارتند از:

• جایزه ادبی جلال آل احمد و جایزه پروین اعتصامی در ایران
• جایزه استرگا در ایتالیا؛

• جایزه ویکتور روسل، جایزه ادبی شهر تورنای، جایزه ویکتور روسل برای جوانان و جایزه گرو سل در بلژیک؛
• جایزه گئورگ بوشنر در آلمان؛
• جایزه آرتور شنیتسلر در اتریش؛
• جایزه اینترالیه و جایزه مدیسی در فرانسه؛
• جایزه ادبی لارا و جایزه نادال در اسپانیا؛
• جایزه آکوتاگاوا و جایزه تانیزاکی در ژاپن؛
• جایزه سیلبرنر گریفل در هند

می توان گفت که اعطای جوایز ادبی علاوه‌ بر اعتباری که به چهره‌های ادبی می‌دهند و پله‌ی ترقی و شهرت نویسنده در عرصه‌ی جهانی می‌شوند، منفعت مالی قابل توجهی را نیز نصیب خالق اثر می‌کنند که واقعا نمی‌توان بی‌توجه از کنار آن گذشت.

تعدد و کیفیت جوایز ادبی هر کشور را می‌توان ملاک مناسبی برای میزان اهمیتی که هر کشور به ادبیاتش اختصاص می‌دهد دانست و بی هیچ تردیدی برگزاری و اهداء جوایز ادبی در هر کشور موجب بهبود کیفیت و ارتقاء سطح ادبی جامعه و در نهایت شکوفایی ادبیات آن کشور می شود.