مشارکت در انتخابات پیش‌رو افزایش خواهد یافت؟

نسیم‌آنلاین: ششم آذر ماه امسال بود که مرکز افکارسنجی ایسپا نتایج جدیدترین نظرسنجی خود را اعلام کرد. نتایج این نظرسنجی مشارکت را زیر 50 درصد در انتخابات آتی مجلس شورای اسلامی پیش‌بینی می‌کرد. جامعۀ آماری‌ای که ایسپا انتخاب کرده بود 5086 نفر و شیوۀ نظرسنجی نیز حضوری بود. مطابق با نتایج این نظرسنجی:

27.9 درصد پاسخگویان گفته بودند که حتماً شرکت می‌کنند.

7.4 درصد پاسخگویان گفته بودند که به احتمال زیاد شرکت می‌کنند.

21.9 درصد پاسخگویان گفته بودند که هنوز تصمیم نگرفته‌ام.

6.8 درصد پاسخگویان گفته بودند که احتمال کمی دارد که شرکت کنم.

36 درصد پاسخگویان گفته بودند که به هیچ وجه شرکت نمی‌کنم¹.

نتایج این نظرسنجی نشان می‌داد که قرار نیست میزان مشارکت در انتخابات نسبت به دور قبلی تغییری بکند و احتمالاً در همان حدودی است که انتخابات سال 1398 بود. اما می‌توان گفت که نظرسنجی‌ها همیشه درست می‌گویند؟ بی‌شک نظرسنجی‌ها همیشه درست از آب در نمی‌آیند ولی در اکثر مواقع و به طور تقریبی می‌توانند به ما بینش درستی از آنچه قرار است اتفاق بیفتد بدهند.

برای سنجش قدرت نظرسنجی‌ها باید پایایی آن‌ها را سنجید. پایایی به این معناست که چقدر نتایج این نظرسنجی در تعداد دفعات متعدد نتیجه‌ای یکسان خواهد داد. برای سنجش این امر از تکنیک آزمون مجدد استفاده می‌کنند. یعنی آزمونی را در زمان‌های مختلف اجرا می‌کنند و اگر نتایج یکسان بود و نسبت همبستگی معناداری داشت، می‌توان نتیجه‌گیری کرد که نظرسنجی از قدرت پایایی برخوردار است و به عبارت دیگر می‌توان به نتایج آن اعتنا کرد.

در اینجا نمی‌خواهیم به روش علمی و دقیق آماری به این امر بپردازیم ولی یک مقایسه ساده بین نتایج نظرسنجی‌ها در انتخابات گذشته و نتایج اصلی انتخابات می‌تواند به ما نشان دهد که چقدر نتایج این نظرسنجی‌ها مطابق واقع بوده است و چقدر می‌توان به آن‌ها اعتنا کرد.

یکم اسفند 1398 نتایج نظرسنجی ایسپا نشان می‌داد که فقط 46.5 درصد تمایل به شرکت در انتخابات دارند. یک روز بعد در تاریخ 2 اسفند نرخ مشارکت عدد 42.57 درصد را ثبت کرد. علت این اختلاف بین نظرسنجی و میزان مشارکت را شاید بتوان به ویروس کرونا نسبت داد. به این معنا که بعضی از کسانی که می‌خواستند در انتخابات شرکت بکنند به علت ترس از ویروس کرونا از تصمیم خود منصرف شدند و نرخ مشارکت حدود 4 درصد با آنچه در نظرسنجی پیش‌بینی شده بود تفاوت داشت.

 درمورد انتخابات ریاست جمهوری در سال 1400 نیز مرکز افکارسنجی ایسپا نرخ مشارکت را سه روز قبل از انتخابات 44 درصد پیش‌بینی کرده بود. روز انتخابات نرخ مشارکت 48.8 درصد اعلام شد². همچنین ایسپا روزهای نهم تا یازدهم خرداد ماه طی یک نظرسنجی اعلام کرد که فقط 34.1 درصد گفته‌اند که قطعا در انتخابات شرکت خواهند کرد و 7.8 درصد نیز گفته‌اند به احتمال زیاد شرکت خواهند کرد³. انتخابات 28 خرداد ماه برگزار گردید و طبیعی است که با نزدیک شدن به انتخابات میزان مشارکت نیز افزایش می‌یابد.

در انتخابات سال 1396 که در تاریخ 26 اردیبهشت برگزار شد. 73.03 درصد از مردم در انتخابات شرکت کردند. ایسپا در تاریخ 4 و 5 اردیبهشت نرخ مشارکت را 48 درصد اعلام کرده بود⁴. نظرسنجی صدا و سیما که در تاریخ یازدهم تا سیزدهم اردیبهشت برگزار شده بود نرخ مشارکت را 63.5 درصد اعلام کرده بود⁵. همچنین ایسپا در تاریخ 17 و 18 اردیبهشت ماه نظرسنجی دیگری را برگزار کرده بود که میزان مشارکت را 62 درصد نشان می‌داد⁶.

سال 1394 و انتخابات مجلس دهم میزان مشارکت 61.63 درصدی را ثبت کرد. این انتخابات در تاریخ هفتم اسفند ماه برگزار شد. ایسپا در تاریخ 26 و 27 بهمن  ماه همان سال اقدام به افکارسنجی کرده بود. نتایج این افکار سنجی مطابق با گفته‌های رئیس وقت ایسپا نشان می‌داد که در مجموع حدود 62% پاسخگویان اعلام کرده‌اند که در انتخابات مجلس شورای اسلامی قطعاً و به احتمال زیاد مشارکت خواهند داشت⁷.

در انتخابات ریاست جمهوری سال 1392 که در تاریخ 24 خرداد برگزار شده بود میزان مشارکت 72.7 درصد اعلام شد. 28 اسفند ماه همان سال ایسپا نظرسنجی‌ای را برگزار کرده بود. این نظرسنجی نشان می‌داد که 44.4 درصد پاسخگویان گفته‌ بودند که قطعاً در انتخابات شرکت خواهند کرد. 25.1 درصد نیز گزینه به احتمال زیاد شرکت خواهم کرد را انتخاب کرده بودند⁸.

انتخابات مجلس نهم در تاریخ دوازدهم اسفند سال 1390 برگزار شد. میزان مشارکت 63.87 درصد بوده است. ایسپا 10 روز قبل از انتخابات نتایج یک نظرسنجی را منشر کرده است که نشان‌ می‌داد میزان مشارکت 53.6 درصد خواهد بود⁹. در این مورد نیز با نزدیک‌تر شدن به ایام انتخابات میزان مشارکت افزایش یافته است.

 مقایسۀ نظرسنجی‌ها و نتایج پنج انتخابات اخیر نشان می‌دهد که  اولاً با نزدیک شدن به ایام انتخابات و شکل‌گیری فضای انتخاباتی میزان تمایل به مشارکت در انتخابات نیز بالا خواهد رفت. اکثر نظرسنجی‌هایی که یک ماه قبل از انتخابات انجام شده بودند با فاصلۀ حدوداً 10 درصدی، میزان مشارکت واقعی را پیش‌بینی کرده بودند. نکتۀ بعدی آنکه درست است که نظرسنجی‌هایی که یک یا چند ماه قبل از انتخابات انجام می‌شوند با آنچه واقعاً اتفاق می‌افتد فاصله دارند ولی تا حدودی بیانگر محدودۀ میزان مشارکت در انتخابات هستند. یعنی قرار نیست میزان مشارکت تفاوت چشم‌گیری با این دست از نظرسنجی‌ها داشته باشد. همچنین باید بیان کرد که نظرسنجی‌هایی که یک روز قبل از انتخابات انجام شده‌اند بیشترین میزان تطابق با واقعیت را داشته‌اند.

در مورد نظرسنجی اخیر نیز می‌توان همین موضوع را بیان کرد. اول اینکه باید منتظر موج‌های دیگر نظرسنجی‌ها باشیم تا بتوانیم درک دقیق‌تری از انتخابات آتی داشته باشیم. دوم اینکه موج‌های بعدی قرار نیست میزان مشارکت را بسیار بالاتر از نتایج فعلی نظرسنجی‌ها نشان دهند. یعنی محدودۀ مشارکت احتمالاً به همین میزان خواهد بود.

در نظرسنجی اخیر 27.9 درصد از مردم گفته‌اند که قطعاً شرکت خواهند کرد و 7.4 درصد نیز گفته‌اند به احتمال زیاد شرکت خواهند کرد. اگر خوشبینانه نگاه کنیم 35.3 درصد قطعاً و به احتمال زیاد در انتخابات شرکت خواهند کرد. با نزدیک‌تر شدن به ایام انتخابات و شکل‌گیری جو انتخاباتی در کشور ممکن است که بر این میزان افزوده شود اما این میزان  احتمالاً تغییر چشم‌گیر و بسیار زیادی نخواهد کرد. یعنی میزان مشارکت با وضعیت فعلی احتمالاً در همان محدودۀ زیر 50 درصد خواهد ماند. مگر اینکه اتفاق خاصی در این 90 روز باقی مانده بیفتد و دیدگاه مردم را نسبت به انتخابات عوض کند.  

عکس: ایرنا