شفافیت برای فرار از شفافیت

از قدیم گفته‌اند «سنگ بزرگ علامت نزدن است». حکایت این روزهای مجلس یازدهم است که سنگِ بزرگ شفافیت قوای سه گانه برداشته اما شواهد و قرائن نشان می‌دهد که آنچان نمی‌تواند کلاف سردرگم شفافیت را باز کند.

هفته گذشته بود که زمزمه‌های طرحی با عنوان «شفافیت قوای سه گانه، دستگاه‌های اجرایی و سایر نهادها» در بین بهارستان نشینان مطرح شد. طرحی که جلودار اصلی آن، احد آزدیخواه نماینده مردم ملایر و سخنگوی کمیسیون کشاورزی بود و در آخرین جلسه علنی هفته گذشته، کار جمع آوری امضا برای در دستور کار قرار گرفتن این طرح در صحن را آغاز کرد.

از همان ابتدای امر، بیش از 190 امضا برای بررسی طرح با قید دو فوریت جمع آوری شد و همین کافی بود تا در جلسه روز گذشته مجلس، با 193 رای موافق در مقابل 53 رای مخالف تصویب شود. باتوجه همین موضوع، به احتمال زیاد کلیات طرح شفافیت قوای سه گانه در جلسات علنی دو هفته آینده مجلس مورد بررسی قرار بگیرد.

به طور کلی در صورت تصویب نهایی این طرح، قوای سه‌گانه و سایر نهادهای مطرح در آن باید آرا و اطلاعات مربوط به حوزه فعالیت دستگاه‌های متبوع خود را به همراه مذاکرات و تصمیمات اتخاذ شده را در اختیار عموم مردم قرار دهند تا امکان داوری برای مردم درباره این اطلاعات و آراء فراهم شود.

سرنوشت مبهم شفافیت آراء نمایندگان

با گذشت بیش از یک و سال نیم از وعده و وعیدهای مجلس یازدهم برای تصویب طرحی با عنوان شفافیت آرا نمایندگان، محمدباقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی در آخرین اظهار نظر خود در این باره تاکید کرده بود که این طرح در ماه رمضان برای بررسی به در دستور کار صحن علنی مجلس شورای اسلامی قرار می‌گیرد. با این حال اما ظهور ناگهانی طرح شفافیت قوای سه گانه و تصویب دو فوریت آن، سرنوشت شفافیت آرا را در هاله‌ای سوال و ابهام قرار داده است.

احمد حسین فلاحی نماینده مردم همدان در گفتگو با دانشجو تاکید کرده بود که شفافیت آراء نمایندگان، ارتباطی با طرح شفافیت قوای سه گانه ندارد و از دستور کار مجلس خارج نشده است. ادعای فلاحی درحالی است که به گفته احد آزادیخواه از طراحان طرح شفافیت قوای سه گانه، دیگر طرح جداگانه‌ای با عنوان"شفافیت آرای نمایندگان" وجود ندارد و شفافیت آرا در دل طرح شفافیت قوای سه گانه دیده شده است.

نکته دیگری که ماجرا را ابهام برانگیزتر می‌کند، این است که در هیچ کدام از بندها و مواد طرح شفافیت قوای سه گانه، به صراحت درباره شفافیت آرا نمایندگان حرفی زده نشده است و چیزی با عنوان شفافیت آرا در بندها و تبصره‌های آن به چشم نمی‌خورد.

تیغ تیز منتقدان برای طرح شفافیت قوای سه گانه

دو فوریت طرح شفافیت قوای سه گانه درحالی تصویب شد که انتقادهای جدی را از سوی مخالفان طرح به همراه داشت. نکته قابل توجه این است که از بین 53 مخالف این طرح، نام افرادی به چشم می‌خورد که خود موافق شفافیت به ویژه شفافیت آرا هستند؛ اما طرح جدید را نوعی کلی گویی می‌دانند که چندان نمی‌تواند به فرآیند شفافیت کمک کند.

روح الله ایزدخواه نماینده مردم تهران در سلسله استوری‌هایی برای دلایل مخالفت خود با این طرح گفته است، طرح شفافیت قوای سه گانه طرحی شتاب زده است که نشان دهنده تخطی هیات رئیسه از تعهدات قانونی خود است. او این طرح را طرحی کلی و مبهم می‌داند که جایگزین طرح شفافیت آرا شده است.

وی معتقد است طرح شفافیت قوای سه گانه موجب بی اثر شدن نهاد مجلس می‌شود چرا که که اختیار تعیین اطلاعات قابل انتشار را به رئیس مجلس و رئیس قوه قضائیه داده است و اختیار تعیین محرمانگی اطلاعات را بدون تعیین شاخص دقیقی، به شورای امنیت ملی سپرده است. بدین ترتیب همچنان اطلاعات مهم برای مردم غیر شفاف خواهد ماند.

علی خضریان دیگر نماینده تهران نیز این طرح بی صداقتی با مردم دانسته و تاکید کرده است با گذشت 1.5 سال از تصویب نشدن طرح شفافیت آرا که مطالبه‌ای عمومی بود، طرحی کلی و مبهم در کمتر از یک هفته به مجلس آمده تا از مطالبات به حق مردم فرار شود.

آنطور که مالک شریعتی نیاسر نمایند دیگر شهر تهران با تشریح دلایل خود برای مخالفت با طرح شفافیت قوای سه گانه می‌گوید، این طرح ابهامات و ایرادات زیادی دارد و فرصت 72 ساعته طرح‌های دو فوریتی برای اصلاحات زمان کافی نیست. همچنین در این شرایط امکان دو شوری شدن بررسی طرح وجود ندارد.

شریعتی همچنین تاکید کرده است طبق آیین نامه، دو فوریت برای جلوگیری از وقوع خسارت احتمالی و فوت فرصت است. اگر شفافیت فوری است، طرح شفافیت آرا که 1.5 سال پیش مطرح و گزارش نهایی اش چندماه قبل در دستور کار قرار گرفت، باید مطرح می‌شد.

تیر خلاص مجلس بر پیکر شفافیت

دست آخر اینکه باید گفت باتوجه کلی گویی و بندهای مبهم طرح شفافیت قوای سه گانه، احتمال این وجود دارد که این طرح از سوی شورای نگهبان رد و به مجلس برگشت داده شود. این درحالی است که حتی بعد از تایید شورای نگهبان، مجمع تشخیص نیز احتمالا با آن مخالفت کند. ورود متعدد مجمع تشخیص به برخی از طرح‌های مجلس در چند وقت اخیر، شاهدی بر این مدعاست.

با این تفاسیر طرح شفافیت قوای سه گانه که به گفته منتقدان، آنچنان از استحکام کافی برخوردار نیست و به کلی گویی بسنده کرده است، می‌تواند تیر خلاصی بر پیکر شفافیت باشد. چرا که می‌تواند به سرنوشت طرح‌های قبلی شفافیت دچار شده و عمر مجلس یازدهم نیز به تحقق شعار اصلی خود، قد ندهد.