چرا تولید خودرو در ایران پرنوسان است؟
قطعه‌سازان خودرو نگران واردات قطعات و آسیب به تولیدکنندگان ایرانی هستند. جام جم در گزارشی به طرح این دغدغه‌ی قطعه سازان پرداخته است
از سال ۹۳ به بعد تولید خودرو روی خط یک‌میلیون دستگاه حرکت کرد، به‌طوری‌که تولید در سال ۹۳ به یک‌میلیون و ۱۳۱هزار دستگاه رسید و همین روند تا سال ۹۴ ادامه داشت، اما اوضاع سیاسی و اقتصادی در سال ۹۴ تا حدی پیچیده شد که روند تولید خودرو در سال ۹۴ با کاهش و شوک همراه و تولید آن سال برای رقمی کمتر از یک‌میلیون دستگاه ثبت شود.آمار تولید خودرو در سال ۹۵، کاهش تولید ۹۴ را جبران کرد و میزان تولید خودرو در آن سال با رشد ۳۷درصدی به پله تولید یک‌میلیون و ۳۰۰هزار دستگاه رسید. پس از آن نیز روند رو به رشد تولید خودرو در کشور ادامه یافت و سال ۹۶ تولید یک‌میلیون و ۵۳۴هزار دستگاه و رشد ۱۳درصدی نسبت به سال گذشته‌اش ثبت شد. اما بهار سال ۹۷ بود که با ممنوع شدن واردات خودروهای خارجی، کارشناسان برای صنعت خودرو در کشور جهش تولید پیش‌بینی می‌کردند، به گونه‌ای که معتقد بودند علاوه‌بر افزایش تولید خودرو میل به خرید خودروهای داخلی نیز به طور طبیعی افزایش خواهد یافت. ولی با این حال کارشناسان دیگری نیز بودند که به این ممنوعیت واردات خوشبین نبوده و معتقد بودند ایران به دلیل واردات مواد اولیه، کمبود و ناکافی بودن قطعات ساخت داخل و مهم‌تر از همه آنها مشکلات ناشی از انتقال پول قادر نخواهد بود میزان تولید خود را افزایش دهد و حتی اگر این امر نیز صورت گیرد کوتاه‌مدت بوده و به انحصارگرایی شدید بازار منجر خواهد شد. در همین حال برخی به دنبال احیای برجام هستند و معتقدند تنها راهکار برون رفت از مشکلات اقتصادی ارتباط با کشورهای غربی است اما تولیدکنندگان داخلی نشان دادند در شرایطی که کشورهای غربی خواستار زیان به بدنه سیاسی و اقتصادی کشور بودند می توانند اقداماتی انجام دهند که نه تنها تولید با مشکل مواجه نشود بلکه سرمایه گذاری برای داخلی سازی افزایش یابد. حالا سرمایه گذاران از این موضوع نگران هستند که اگر برجام دیگری اتفاق بیفتد چه سرنوشتی در انتظارشان است.
آمارهای وزارت صنعت نشان می‌دهد تولید خودروی امسال نسبت به سال ۹۶ با افت ۳۹درصدی روبه‌رو شد به‌طوری‌که سه خودروساز بزرگ کشور در مجموع ۷۹۸هزار و ۹۲۸دستگاه انواع محصول سواری را به تولید رساندند، حال آن‌که در سال ۹۶ موفق به ثبت تیراژی بیش از یک‌میلیون و ۳۱۶هزار دستگاهی شده‌اند.
مقایسه آمار ماهانه تولید خودرو نسبت به سال گذشته روزنه امیدی را در صنعت خودرو نشان می‌داد به‌طوری‌که خودروسازان در اسفند سال گذشته ۴۲درصد بیشتر از مدت مشابه سال قبل خودرو تولید کرده‌بودند. تولید خودرو در سال ۹۸ چندان با پیش‌بینی مقامات صنعتی کشور هماهنگ نبود و تولید ۸۵۵هزار دستگاهی در سال گذشته رقم خورد. سال ۹۷ بسیاری از سیاست‌گذاران صنعتی و خودرویی، تولید حداقل یک‌میلیون تا یک‌میلیون و ۲۰۰هزار خودرو در سال ۹۸ را پیش‌بینی کرده‌بودند. آمارهای منتشرشده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت حاکی از تولید ۷۰۰هزار و ۸۰۰ دستگاه خودروی سواری توسط خودروسازان داخلی از ابتدای امسال تا پایان ماه است. این آمار در مقایسه با تولید ۶۱۵هزار و ۲۰۰دستگاه خودروی سواری در ۱۰ ماه سال ۹۸ رشد ۱۳/۹درصدی نشان می‌دهد.
چرا تولید خودرو در ایران پرنوسان است؟
در دو سال اخیر رشد نرخ ارز و روند صعودی تورم، کاهش نقدینگی خودروسازان، تحریم و عوامل دیگر باعث شد تولید انواع خودرو کاهش یابد و کوهی از تعهدات معوق برای شرکت‌های خودروساز به وجود آید. از آن‌سو بازار خودرو نیز با نوسانات شدید قیمتی روبه‌رو شد، به‌نحوی که دست بسیاری از مشتریان ایرانی از خرید کوتاه ماند. در بازار خودرویی که مدام با افزایش قیمت‌ها روبه‌رو بود دلال‌ها و واسطه‌گران جای خالی مشتریان واقعی را گرفتند و در نهایت این موضوع به‌ضرر مصرف‌کنندگان واقعی تمام شد.
به همین دلیل به نظر می‌رسد اگر بتوانیم در زمینه قطعه‌سازی به میزان قابل‌قبولی به داخلی‌سازی این قطعات بپردازیم علاوه‌بر بی‌اثر شدن تحریم‌ها روی صنعت خودروسازی شاهد اشتغال‌زایی گسترده و برگشت آرامش به بازار باشیم؛ امری که از تیرماه سال ۹۸ در قالب نهضت داخلی‌سازی قطعات خودرو شروع شده‌است.
اعتبار ۳۴۱میلیون یورویی برای داخلی سازی قطعات خودرو
برای پیاده‌سازی هدف‌گذاری تولید در سال آینده به میزان ۲/۵میلیون دستگاه خودرو سه میز داخلی‌سازی قطعات خودرو در دوران تصدی رحمانی بر وزارت صمت بااعتبار ۲۷۵ میلیون یورویی راه‌اندازی شد. سپس مدرس‌خیابانی، سرپرست وقت وزارت صمت با تشکیل میز چهارم به مدیران خودروساز تکلیف کرد تا سطح داخلی‌سازی ۳۰۰ میلیون یورویی (سهم هر خودروساز از داخلی‌سازی ۱۵۰میلیون یورو در نظر گرفته‌شده‌است) را که پیشتر مصوب شده‌بود تا سقف ۶۰۰ میلیون دلار (سهم هریک از دو خودروساز بزرگ کشور ۳۰۰ میلیون دلار) تا پایان سال‌جاری افزایش دهند. مهدی صادقی نیارکی، معاون امور صنایع وزارت صمت چندی پیش‌گفته‌بود از مجموع ۳۴۱میلیون یورویی که در پی قرارداد با قطعه‌سازان برای داخلی‌سازی قطعات خودرو منعقد شد،فقط ۶۰میلیون یوروی آن عملیاتی شده و همچنان تکلیف حدود ۲۸۰میلیون یورو قرارداد منعقدشده میان خودروسازان و فعالان قطعه‌ساز مشخص نیست.
مهدی مطلب‌زاده، رئیس کمیته ساخت داخل انجمن صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه‌سازان خودروی کشور در گفت‌وگویی اظهارکرد: در ادوار گذشته شاهد بودیم هر زمان کشور توانسته نفت بفروشد و ارز در اختیار داشته‌باشد، بدون توجه به صنایع داخلی به واردات پرداخته اما هر زمان که درآمدهای نفتی کاهش داشته به تولیدکنندگان داخلی توجه کرده که چنین رویکردی برای سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده خطرناک است. از تیر ۹۸ تاکنون چهار میز داخلی‌سازی در حوزه صنعت خودرو و قطعه‌سازی برگزارشده‌است.
وی با اشاره به هدف‌گذاری ۳۴۱ میلیون یورویی کاهش ارزبری این میزها، گفت: تاکنون این میزها ازنظر کاهش ارزبری ۴۶درصد و ازنظر فیزیکی ۶۴/۵درصد پیشرفت داشتند. برای میزهای پنجم تا هشتم قطعه‌سازی که کار به‌مراتب سخت‌تر و پیچیده‌تر می‌شود، نیازمند سرمایه‌گذاری ارزی و ریالی، خرید فناوری، ماشین‌آلات و خطوط جدید تولیدی هستیم. وی خاطرنشان‌کرد: اکنون میز پنجم ساخت داخل با پیش‌بینی ۱۵سازنده، داخلی‌سازی ۴۳قطعه و ۴۲میلیون یورو کاهش ارزبری آماده برگزاری است و تاکنون به دلیل شرایط کرونایی به تعویق افتاده‌است.
فرصت سازی از تحریم
آرش محبی نژاد، دبیر انجمن صنایع همگن قطعه‌سازان در این باره می‌گوید: دغدغه اصلی انجمن و قطعه سازان همین مساله است که با فروریختن دیوارهای تحریم یا اجرای برجام دیگر وضعیت قطعه سازانی که در دوران تحریم سرمایه‌گذاری کردند چه سرنوشتی در انتظارشان است.
وی افزود: اگر مدیریتی در این مساله انجام نشود، این موضوع مجدد تکرار خواهد شد. با فروریختن دیوار تحریم منابع ارزی بلوکه‌شده پشت سدهای تحریم آزاد می‌شود. هیچ‌یک از کشورهایی که منابع ارزی ما در آنجاست با بانک مرکزی تماس جهت سوئیفت نخواهندداشت، بنابراین پیشنهاد صادرات کالا به کشور می‌دهند. پرجذابیت‌ترین کالاهایی که می‌تواند وارد شود، کالاهای بادوام با قیمت نسبتا بالا مانند خودرو و لوازم‌خانگی است.
دبیر انجمن صنایع همگن قطعه‌سازان تصریح کرد: اکثر کشورهایی که منابع مالی کشور در آنجا بلوکه است، خودروساز هستند. به‌تازگی نیز خبری مطرح شده درخصوص این‌که کره‌جنوبی پیشنهاد ارائه آمبولانس و واکسن کرونا به جای منابع مالی بلوکه شده را داده‌است. پس سیر ارزهای انباشته شده در خارج کشور اگر وارد شود، تولید داخل را با مخاطره مواجه خواهد کرد. این مورد یک تهدید جدی بوده که باید هم اکنون درخصوص آن تصمیم‌گیری شود. خودروساز و قطعات خودروساز نیز به‌دلیل فشار خارجی و مافیا و رانت داخلی برای واردات علاقه‌مند است.
در پسابرجام قطعه‌سازان برای پروژه‌های ایکاپ و سایپا- سیتروئن سرمایه‌گذاری‌های هنگفتی انجام داده‌اند. حتی برخی از گروه‌ها برای تولید رنو، فولکس واگن و... سرمایه‌گذاری کردند. پس از آغاز تحریم، خارجی‌ها از کشور رفتند و هیچ جبران خسارتی برای قطعه‌سازان صورت نگرفت اما این‌بار قطعه‌سازان در شرایطی که ارز برای واردات قطعه نبود با عمق ساخت داخل بیشتری به میدان آمدند. جبر تحریم و کمبود ارز سبب داخلی‌سازی شد و در صورت بهبود هر دو مورد مذکور، تمام سرمایه‌گذاری‌ها زیر سوال خواهد رفت.
