13هزار میلیارد تومان وام به استارت‌آپ‌ها

نسیم‌آنلاین؛ علیرضا اکبری: حدود سه ماه پیش یعنی اواخر فروردین ماه 1400، رئیس هیئت عامل صندوق نوآوری و شکوفایی اعلام کرد که در نزدیک به سه سالی که وی در این صندوق مشغول به کار بوده، یعنی از آذر ماه 97 تاکنون، قریب به ۱۳ هزار میلیارد تومان در قالب تسهیلات در اختیار شرکت‌های دانش‌بنیان و شرکت‌های استارت‌آپی که مجوز دانش‌بنیانی داشته‌اند قرار گرفته است. براساس گفته‌های دکتر علی وحدت، در این چند سال تمام شرکت‌های بزرگ و شناخته شده استارت‌آپی حداقل ۵۰ میلیارد تومان تسهیلات از صندوق نوآوری و شکوفایی دریافت کرده‌اند.

مسئله شفاف نبودن وام‌های صندوق نوآوری و شکوفایی

از زمان اعلام این آمار و با توجه به رقم بالای تسهیلات پرداخت شده، هم منتقدین، هم فعالین صنفی و حتی فعالین استارت‌آپی تقاضای شفافیت بیشتر همراه با جزئیات در مورد این تسهیلات داشته‌اند.

از همین روی مجموعه نصر تهران (سازمان نظام صنفی رایانه‌ای) در تاریخ 23 تیر ماه 1400 اقدام به برگزاری نشستی مجازی با حضور برخی کارشناسان حقوقی، فعالین صنفی و فعالین استارت‌آپی در این خصوص کرد.

در ابتدای بحث مدیر نصر تهران اعلام کرد: "بعد از اعلام میزان تسهیلات صندوق نوآوری پیگیری‌های زیادی صورت گرفته و نه دوستان ما و نه خود کسب‌وکارها و نه احیانا نهادهایی خاص مخالف افشای اطلاعات نبودند  و بلکه موافق بودند.به نظر من ما باید هزینه عدم پاسخگویی را بالا ببریم و راجع به منابعی که از طرف دولت اعطا می‌شود خیلی محکم پای شفافیت بایستیم. توجه داشته باشیم که صندوق نوآوری و شکوفایی چون بیشتر به شرکت‌های دانش بنیان تسهیلات تخصیص می‌دهد باید لیست شفافی ایجاد شود تا وضعیت مشخص گردد. من از دوستان تقاضا می‌کنم صریح باشند و مطالبه کنند."

شفافیت صندوق نوآوری کمتر از عمده نهادهای دولتی

سپس رضا باقری اصل، دبیر شورای اجرایی فناوری اطلاعات، با ارائه شاخصی برای میزان شفافیت صندوق نوآوری و شکوفایی اعلام کرد: "صندوق نمره خوبی در آزمون شفافیت که اخیرا انجام دادیم نمی‌گیرد.صندوق  حدودا 14 درصد تکالیف را اجرا کرده است درحالیکه که صرف انتشار اسامی و روزمه مدیران 8 درصد می‌شود. این را مقایسه کنید با صندوق بازنشستگی کشوری که خیلی کار سنگین و دارایی بیشتری دارد و بالای 50 درصد شفافیت دارد."

باقری اصل ضمن بیان نظر کمیسیون دسترسی آزاد به اطلاعات مبتنی بر لزوم انتشار مجوزها و تسهیلات و کمک‌ها، افزود: "چون بحث شفافیت از جنس دیدبانی مردم و تشکل‌ها و مبازره با فساد است، کلا مانعی در برابر انتشار اطلاعات وجود ندارد و حتی جریمه مختصری هم در صورت رجوع و شکایت به کمیسیون در نظر گرفته شده است. اگر صندوق‌های موجود نسبت به انتشار این اطلاعات اقدام کنند اثرات بسیار زیادی بر کسب‌وکارها دارد."

در ادامه‌ی بحث برخی حاضرین در جلسه ضمن طرح دغدغه‌های خود، سوالات مهمی را نیز مطرح کردند. از سوال پیرامون چرایی عدم انتشار اطلاعات، تا امکان تخلف سیستماتیک در جابه‌جایی هزینه‌ها و اینکه آیا امکان عدم مصرف وام‌ها در راستایی که تخصیص داده شده وجود دارد یا خیر. اساسا پاسخ به این سوالات منوط به انتشار لیستی مجزا از فعالین آی سی تی و سایر دانش بنیان‌ها است.

در ادامه جلسه آقای افشین کلاهی از اتاق بازرگانی مدعی حضور و استقرار سازمان بازرسی در صندوق‌ها شد و گفت اگر  تخلفی باشد سازمان بازرسی حتما رسیدگی خواهد کرد.

مهران ضیابری نیز در ادامه گفت:"تسهیلات را خیلی‌ها به شکل تابو مطرح می‌کنند. گرفتن این تسهیلات فی نفسه اشکالی ندارد. این تسهیلات از روش درست و غیر رانتی صورت می‌گیرد و امکانی هست که در اختیار عموم است. جنس برخورد ما باید از جنس صرفا مطالبه شفافیت باشد و این قضیه در همه جای دنیا رایج است."

سوال‌های بی‌پاسخ

در پایان خانم سادینه آوایی از اعضای نصر و در انتقاد از آقای کلاهی نکات جالب توجهی در مورد نظارت بر صندوق‌ها بیان کرد: "معاونت علمی ریاست جمهوری تحت نظارت هیچ ارگانی نیست. در تمامی وزارت‌خانه‌ها سازمان بازرسی هست ولی اتفاق نامبارک زیاد می‌افتد و دلیلی بر درست انجام شدن کارها نیست. صندوق هم دچار همین مشکل است. زیرمجموعه‌های معاونت علمی دچار این مشکل هستند. حتی اعطای حق دانش‌بنیانی نیز اعطای رانت است. پس من به عنوان یک کارافرین کوچک باید بدانم در چه فرایندی و مسیری چنین شرکت‌هایی از این رانت استفاده می‌کنند. ثانیا باید بدانم این شرکتی که دانش‌بنیان می‌شود آیا واقعا دانش بنیان هستند؟ ما می‌بینیم که یک شبه، گستره‌ای از دانش بنیان‌ها ثبت می‌شود. شفافیت لازمه فهم این مسائل است.»

در نهایت میتوان گفت نتیجه جلسه چیزی جز  سوال‌های بی‌جواب و برداشت‌های متناقض نبود. اینکه این حجم از تسهیلات صرفا به شکل وام داده شده یا انواع دیگر کمک‌های مالی را شامل می‌شود؟ چرا اثرات چنین تسهیلاتی دیده نشده و شرکت‌های دریافت کننده در گمنامی به سر می‌برند؟ از این 13 هزار میلیارد چه حجمی به شرکت‌های دانش‌بنیان تعلق گرفته و چه حجمی به استارتاپ‌ها و چرا آمار خود اظهاری استارتاپ‌های بزرگ کشور با عدد 50 میلیارد منطبق نیست؟