قدیمی ترین هتل های مشهد که باید یک‌ بار تجربه‌شان کنید!

مشهد، شهری که قدمت و روند توسعه آن با حرم مطهر امام رضا (ع) گره خورده، همواره میزبان زائران و مسافران بی‌شماری بوده است. اما این شهر، همیشه دارای هتل‌های مدرن امروزی نبوده و پیشینه اقامتی آن، داستانی پرفرازونشیب دارد. از سراهای دوره قاجار که محل اسکان زائران بودند، تا هتل‌های نوپای دوره پهلوی که با معماری اروپایی، چهره شهر را دگرگون کردند، هر بنای اقامتی، فصلی از تاریخ این شهر را روایت می‌کند. در این مقاله، سفری به گذشته خواهیم داشت و به بررسی قدیمی ترین هتل های مشهد می‌پردازیم که هر یک، داستانی از مهمان‌نوازی و تحولات تاریخی این شهر را در دل خود دارند.

سراهای قاجاری مشهد

در دوره قاجار، مشهد فاقد هتل یا مهمان‌سرا به معنای امروزی بود. در آن دوران، سراهای تجاری و زیارتی، همچون سرای خرازی، سرای زنبورکچی‌ها و سرای سعادت، مهم‌ترین اماکن اقامتی بودند که زائران در آن‌ها ساکن می‌شدند. هانری رنه دالمانی، سیاح فرانسوی، در زمان انقلاب مشروطه به این نکته اشاره کرده بود که در مشهد هتلی برای اقامت وی وجود نداشت. این سراها تا اواسط دوره رضاشاه نیز فعال بودند و نقشی حیاتی در تأمین اقامت مسافران داشتند.

با آغاز دوره پهلوی و مدرن‌شدن شهر، نخستین هتل‌ها پا به عرصه گذاشتند. «هتل طوس» را باید یکی از نخستین هتل مدرن مشهد دانست که در سال‌های ابتدایی حکومت پهلوی تأسیس شد. «گراند هتل» نیز یکی دیگر از این اماکن بود که در خیابان ارگ (سابق) فعالیت می‌کرد و در سال ۱۳۱۰، مالک آن اعلام کرد که به دلیل بدهی، آن را به استاد غلامعلی خوراک‌پز فروخته است. «هتل روزا»، در حاشیه خیابان پهلوی (امام خمینی فعلی) و روبه‌روی باغ ملی، از دیگر هتل‌ های اولیه مشهد بود که با پنج اتاق فرش‌شده و ارائه غذاهای ایرانی و اروپایی، توسط فردی به نام «مادام یلینا» اداره می‌شد. این اماکن شباهت زیادی به هتل‌های امروزی داشت و بیشتر، محل اقامت خارجی‌ها، مسئولان و اعیان بود و نقطه عطفی در تاریخچه هتل های مشهد به شمار می‌رفت.

هتل پارس؛ یادگار دوره پهلوی

هتل پارس، با قدمتی که به اواسط دوره پهلوی اول بازمی‌گردد، یکی از مهم‌ترین و قدیمی ترین هتل مشهد است که سرگذشت پرفرازونشیبی را پشت سر گذاشته است. این هتل در سال ۱۳۱۶ توسط فردی به نام «امین‌اف»، یک معمار روس، به سبک روسی ساخته شد و بعدها به آقای «مجاور توسی» فروخته شد. این هتل در اصل از هتلی به نام «پاریس» که در بنای چهار طبقه مجللی در خیابان ارگ قرار داشت، نشات گرفت و در سال ۱۳۱۳ و به بهانه میزبانی از مهمانان «کنگره هزاره فردوسی»، با نام جدید «پارس» توسعه یافت. پس از این مراسم، بنای چهار طبقه به اداره فرهنگ واگذار شد و هتل پارس به ساختمانی دیگر در روبه‌روی باغ ملی، جایی که هنوز هم پابرجاست، منتقل شد. این ساختمان در سال ۱۳۲۰ و هم‌زمان با ورود روس‌ها به ایران، به مقر ستاد فرماندهی آن‌ها تبدیل شد. بنای فعلی هتل پارس مشهد، با وجود گذشت سالیان طولانی و دگرگونی‌های فراوان در خیابان ارگ (امام خمینی فعلی)، هنوز با کاربری اولیه خود پابرجاست و در سال ۱۳۸۴ نیز به ثبت آثار ملی ایران رسیده است. این هتل نوستالژیک مشهد با تزیینات آجری فاخر، تقارن معماری و فضای زیرزمین گهواره‌ای شکل، داستانی از اولین‌های شهر را روایت می‌کند و به عنوان یکی از معدود بناهای باقی‌مانده از آن دوران، یک میراث زنده به شمار می‌آید.

هتل هما ۱؛ قدیمی ترین هتل مشهد

در لیست قدیمی ترین هتل های مشهد، هتل هما جایگاه ویژه‌ای دارد. این هتل 5 ستاره در سال ۱۳۵۲ با نام «هتل هایت» (Hyatt Hotel) و تحت مدیریت مجموعه هتل‌های بین‌المللی هایت افتتاح شد. این هتل در دوران خود یکی از لوکس‌ ترین و بهترین هتل‌ های مشهد بود که توانست در طی سال‌ها خدمات خود را به بهترین شکل ارائه دهد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مدیریت هتل تغییر کرد و به مجموعه هتل‌ های هما واگذار شد. این هتل اما چند سالی بی مسافر و متروکه ماند تا اینکه در سال ۱۳۹۲، سهام گروه هتل های هما به سازمان تأمین اجتماعی منتقل شد و در پی آن، طرح بازسازی و نوسازی گسترده‌ای برای این هتل‌ها در دستور کار قرار گرفت. پس از یک دوره بازسازی، هتل هما احمد آباد مشهد در سال ۱۳۹۶ مجدداً با امکاناتی مدرن و به‌روز بازگشایی شد. این هتل بین المللی بزرگ امروزه با ۱۳۵ واحد اقامتی در ۶ طبقه و همچنین فاز ویلایی و آپارتمانی خود، یکی از مقاصد اصلی مسافران مشهد است. هتل‌ های با قدمت مشهد مانند هما ۱، امروزه با وجود سابقه طولانی، امکانات بسیار خوبی مانند رستوران، استخر، سونا، جکوزی و زمین تنیس ارائه می‌دهند و با قرار داشتن در بلوار احمدآباد، خارج از طرح ترافیک، دسترسی مناسبی به مراکز خرید و مترو دارند و سرویس رایگان به حرم نیز برای زائران در نظر گرفته‌اند.

هتل اترک؛ قدیمی ترین هتل نزدیک حرم در مشهد

هتل اترک یکی از هتل های نزدیک به حرم مشهد است و بین هتل‌های با قدمت مشهد کمی جدیدتر است. این هتل در سال ۱۳۵۷ به عنوان اولین هتل چهارستاره شهر افتتاح شد. ساخت این هتل در زمانی آغاز شد که اکثر زائران در فضاهای غیر هتلی اقامت داشتند و معدود مسافران متقاضی هتل‌ های لوکس نیز به دلیل عدم رعایت مسائل شرعی در هتل‌ های آن دوران، انتخاب‌های محدودی داشتند. حاج علی باقرزاده، پیمانکار معروف آن زمان، با درک این نیاز و به واسطه ارادتش به امام رضا (ع)، تصمیم به ساخت هتلی با استانداردهای روز و در مجاورت حرم مطهر گرفت. هتل اترک که در مدت ۲۰ ماه ساخته شد، از همان ابتدا میزبان هزاران زائر شد. این هتل با گذشت بیش از چهار دهه فعالیت، همچنان میزبان نسل‌های مختلفی از زائران است. با توجه به رشد صنعت هتلداری و تغییر ذائقه میهمانان، هتل اترک در طول سال‌ها بهسازی و توسعه پیدا کرده است. در فازهای مختلف، طبقات ۸، ۹ و ۱۰ به آن اضافه شده و طبقات دیگر نیز بازسازی شده‌اند. این بازسازی‌ها شامل تبدیل برخی اتاق‌ها به سوئیت‌های لوکس و آپارتمان‌های مدرن با امکاناتی مانند سونا و جکوزی اختصاصی بوده است، تا هتل اترک با ظاهری آراسته‌تر و تجربه‌ای گران‌بها، به خدمت‌رسانی به زائران ادامه دهد.

ملک التجار و آب میرزا؛ از بوتیک هتل های نوستالژیک مشهد

در سال‌های اخیر، موجی جدید در صنعت هتلداری مشهد آغاز شده که در آن، خانه‌ های تاریخی با معماری اصیل، به بوتیک هتل تبدیل شده‌اند. «بوتیک هتل ملک‌ التجار»، اولین بوتیک هتل در شرق کشور است که در یک عمارت قاجاری با قدمت حدود ۱۲۰ سال، در سال ۱۴۰۱ به بهره‌برداری رسید. اگرچه ملک التجار هتل جدیدی به شمار می‌رود، اما به سبب سال ساخت بنا، به عنوان یک هتل تاریخی مشهد شناخته می‌شود. این هتل با معماری اصیل، پنجره‌های رنگی (اُرسی) و گچ‌بری‌های ظریف، فضایی نوستالژیک و دلنشین را برای مسافران فراهم می‌کند. «بوتیک هتل آب میرزا» نیز یکی دیگر از این نمونه‌هاست که در یک خانه تاریخی متعلق به دوره قاجار و با قدمت حدود ۱۳۰ سال ساخته شده است. مالک این هتل، حسن حیدری، هدف خود را از احداث این مکان، زنده‌کردن کوچه قدیمی «آب میرزا» و ارائه گزینه‌ای متفاوت به زائران دانسته است. این بوتیک هتل‌ها، با حفظ هویت و روح معماری تاریخی مشهد، در کنار ارائه خدمات رفاهی مدرن، خاطرات تاریخ کهن شهر را زنده نگه می‌دارند.