داعش از خاکستر "طالبان" بر می‌خیزد
«نسیم» گزارش می‌دهد: از هم پاشیدگی طالبان، شرایط را برای گسترش داعش در افغانستان فراهم کرده است / اگر داعش به افغانستان برود، بحرانی شبیه به سوریه ایجاد می‌شود و گروه‌های مسلح مختلف با یکدیگر و دولت مرکزی می‌جنگند
گروه بین‌الملل «نسیم» - تروریسمی که امروز گلوی خاورمیانه را می‌فشارد و تهدیدی برای جهان محسوب می‌شود، در آسیای میانه و شبه قاره ریشه دارد. "سازمان تروریستی القاعده" در سال ۱۹۸۸ میلادی به دست "اسامه بن لادن" با پشتیبانی مالی و ایدئولوژیک عربستان سعودی و پشتیبانی ایالات متحده برای مبارزه با نفوذ کمونیسم که آن روز‌ها دشمن شماره یک غرب بود، در مرز پاکستان و افغانستان تشکیل شد. "طالبان" نیز در سال ۱۹۹۴ با حمایت مالی سعودی، از دل جنگ داخلی افغانستان پس از خروج شوروی سر برآورد و حتی در مقطعی، حکومت این کشور را به دست گرفت.
امروز که دو دهه از آن زمان می‌گذرد، این پدیده هنوز وجود دارد و اگر نگاهی به ریشه سردمداران گروه‌های تروریستی که در حال حاضر عراق، سوریه، لیبی و یمن فعال هستند داشته باشیم، می‌بینیم که زمانی در افغانستان و پاکستان جنگیده یا آموزش دیده‌اند و یا در سال‌های اشغال عراق توسط آمریکا به این کشور رفتند؛ اشخاص زنده‌ای مانند "ابوبکر البغدادی"، "ایمن الظواهری"، "ابومحمد الجولانی" و مردگانی مانند "ابومصعب الزرقاوی" و "اسامه بن لادن"
بازگشت به مبداء
اوایل سال جاری میلادی بود که زمزمه‌های ظهور داعش در افغانستان شنیده شد. "ملا عبدالرئوف" از سرکردگان جدا شده طالبان، با انتشار ویدئویی، با سرکرده تروریست‌ها یا آنگونه که افغان‌ها می‌گویند، "هراس افکنان" داعش اعلام کرد؛ بیعتی که مورد قبول خلیفه خودخوانده آنان نیز قرار گرفت. عبدالرئوف کمتر از آنچه فکر می‌کرد، رهبر داعشی‌های افغانستان بود و طبق گزارش سرویس اطلاعاتی افغانستان موسوم به "خاد"، در ماه فوریه در جریان یک حمله هوایی در استان "هلمند" کشته شد.
" ملا قیَوم ذاکر " که پیش از کشته شدن عبدالرئوف به عنوان معاون وی منصوب شده بود، پس از عملیات هلمند ریاست گروه نوپا را بر عهده گرفت. این سرکرده پیشین طالبان، فردی است که " کریستین ساینس مانیتور " در مقاله‌ای که سال ۲۰۱۰ منتشر شد، از وی به عنوان "مغز متفکر ظهور طالبان" یاد می‌کند. فردی که در برهه‌ای زمان، فرمانده نظامی و عضو شورای رهبری طالبان بود. برخی سایت‌ها نوشته‌اند که وی مدتی زندانی شماره ۸ " بازداشتگاه گوآنتانامو " آمریکا بوده و در سال ۲۰۰۹ به زندان "پل چرخی کابل منتقل و در نهایت آزاد می‌شود.
هم اکنون تروریست‌های هم پیمان داعش که به خود نام شاخه "خراسان" را داده‌اند، در افغانستان حضور دارند و در تلاش هستند تا گستره سرزمینی خود را افزایش دهند. حضور آنان در افغانستان، از جهاتی برای گروه تروریستی داعش سودمند است و صد البته، مسائلی در این کشور، زمینه‌های حضور آنان را فراهم کرد.
مرگ ملاعمر، از هم پاشیدن طالبان
در ماه جولای سال جاری، خبر مرگ "ملا محمد عمر" سرکرده طالبان افغانستان منتشر و سپس تائید شد. ملا عمر که زمانی خود را "امیر امارت اسلامی افغانستان" می‌خواند، شیرازه طالبان بود اما به طور مخفی زندگی می‌کرد به طوری که رسانه‌ها اعلام کردند مرگ وی در سال ۲۰۱۳ اتفاق افتاده است. با اعلام مرگ ملا عمر و انتخاب ملا اختر منصور به عنوان سرکرده جدید طالب‌ها، تعداد زیادی از آنان از این گروه جدا شدند، به گروه‌های مسلح دیگر پیوستند یا در زمره حامیان داعش قرار گرفتند.
از هم گسیختگی درونی طالبان، این فرصت را برای داعش فراهم کرد تا سفره خود را در افغانستان بیشتر پهن کند. زیرا پرچم گروهک البغدادی پیش از اعلام مرگ ملاعمر، توسط طالب‌های جدا شده برافراشته شده بود و این امر، کشش داعش برای کسانی که جدیدا از گروهک طالبان جدا شدند را بیشتر می‌کند. شبه‌نظامیان بیکار و بی‌پرچم، بهترین شکار برای گروه‌های تازه تاسیس می‌شوند. از سوی دیگر، به دلیل شرایط اقتصادی که بر افغانستان حاکم است، افرادی که سالیان دراز در گروه‌های شبه‌نظامی جنگیده‌اند، با حرفه‌های دیگر آشنایی ندارند و به گروه‌های مسلح دیگر می‌پیوندند. در کنار عامل اقتصادی، عامل مذهبی نیز وجود دارد. وجود مدارس دینی در افغانستان و پاکستان که اندیشه‌های افراطی را آموزش می‌دهند، بستر فعالیت اینگونه گروه‌ها را بیش از پیش فراهم می‌کند. مجموع این عوامل باعث می‌شود تا داعش از خاکستر طالبان متولد شود.
افغانستان، منبع مالی جدید داعش
فعالیت گروه‌های تروریستی نیازمند منابع مالی وسیع برای پوشش هزینه‌ها است؛ از خرید سلاح، تجهیزات و مهمات تا پرداخت حقوق نیروهای زیردست. گروهی مانند داعش که به طور مستقیم در دو کشور عراق و سوریه مشغول جنگ است، در لیبی ریشه دوانده و در افغانستان نیز سودای برپا کردن ولایت خراسان را دارد، با هزینه‌های گزافی روبرو است. بنابراین، کشوری مانند افغانستان که در سال ۲۰۱۲ میلادی ۷۵ درصد تریاک مورد نیاز برای تولید هروئین در جهان را تولید کرده است، منبع درآمد مناسبی برای داعش می‌شود. با توجه به اینکه بر اساس گزارش برخی رسانه‌های افغانستان، تولید مواد مخدر در این کشور در طول یک دهه بعد از سقوط حکومت طالبان و حضور نیروهای نظامی بیگانه، بیش از سه برابر شده است. در حالی که خبرگزاری باختر افغانستان در یکی از گزارش‌های خود خبر از سود ۵۰ میلیارد دلاری سالانه برای کشورهای خارجی اشغالگر داده بود، حتی بخشی از این رقم می‌تواند بسیاری از مخارج داعش را تامین کند و به عنوان یکی از منابع مالی این گروهک تروریستی کنار قاچاق نفت، اشیاء عتیقه و انسان قرار بگیرد.
انتقال تروریست‌ها از عراق و سوریه به لیبی و افغانستان
"همسایه شرقی ایران" همچنان می‌تواند به عنوان یکی از مقاصد احتمالی تروریست‌های داعش در نظر گرفته شود. لیبی نیز از سال ۲۰۱۴ به یکی از مراکز فعالیت داعش تبدیل شد و آنان در نهایت توانستند در ماه ژوئن سال ۲۰۱۵ میلادی، شهر سرت (زادگاه معمر القذافی) در شمال این کشور را به اشغال خود در بیاورند. چند پیش خبری مبنی بر حضور البغدادی در لیبی و همچنین انتقال ۵۰ نفر از فرماندهان ارشد داعش از استان نینوای عراق به این کشور منتشر شد. یکی از دلایلی که برای انتشار اینگونه اخبار بیان می‌شود، پیشروی مکرر نیروهای عراقی در مناطق اشغال شده توسط داعش و نزدیک شدن به پایان کار تروریست‌ها در الانبار و سپس نینوا است تا آن‌ها جایی برای رفتن و ادامه فعالیت‌هایشان داشته باشند.
افغانستان نیز می‌تواند مقصدی برای تروریست‌های داعش باشد زیرا شرایطی کمابیش شبیه به لیبی دارد. بخش‌هایی از آن از زیر پرچم دولت مرکزی بیرون آمده و امنیت در این کشور برقرار نیست. عوامل اقتصادی و مذهبی نیز که پیش از این در سطور بالا از آن‌ها یاد شد، زمینه را برای حضور آنان بیشتر فراهم می‌کند. هر چند که اگر داعش به افغانستان برود، بحرانی شبیه به سوریه ایجاد می‌شود، نه عراق. زیرا در سوریه بیش از ۴۰ گروه مسلح با یکدیگر و دولت قانونی دمشق می‌جنگند اما در عراق، داعش در یکسو و در طرف دیگر، گروه‌های مردمی، ارتش و پلیس عراق حضور دارند که زیر یک پرچم واحد می‌جنگند.
در افغانستان نیز وضعیت به همین صورت است. یک طرف داعش، یک طرف طالبان، در طرف دیگر دولت کابل و سوی دیگر، بقیه گروه‌های مسلح قرار دارند. در این میان، داعش بار دیگر از ابزار رسانه استفاده کرده و با راه اندازی " رادیو جهاد " در "ولایت ننگرهار"، تلاش می‌کند گوی سبقت عضویابی را از طالبان برباید.
محسن صالحی خواه
