توافق دو مرحله‌ای؛ از آمریکا اصرار، از ایران انکار

گروه بین‌الملل - «نسیم»: نشریه آمریکایی "نیویورک تایمز" یک روز پیش از از سرگیری مذاکرات هسته‌ای میان ایران و ایالات متحده، گزارشی از روند این گفتگوها را به قلم "دیوید سنگر"، عضو ارشد این نشریه و "مایکل گوردون"، دبیر بخش نظامی آن منتشر کرده که در ادامه بخش‌هایی از آن را می‌خوانید:

اگر توافقی در موعد مقرر طی هفت روز آتی به دست آید، قطعا فاقد یک ویژگی است: متن مکتوب توافق که به امضای طرف ایرانی رسیده باشد، موجود نیست.

طبق اظهارات دپپلمات‌های غربی حاضر در مذاکرات، طی چند هفته گذشته، ایران از هر گونه چهارچوب توافق در این مرحله از مذاکرات، خودداری کرده و بیشتر به دنبال یک بیانیه "درک" کلی است که به دنبال آن توافق در ماه ژوئن صورت بگیرد.

اگر این موضع هم‌چنان ادامه یابد، ایالات متحده و سایر اعضای 5+1، ‌در موقعیت نامطلوبی قرار می‌گیرند که هر یک از طرفین برداشت خود را از توافق ارائه خواهند داد که این امر چالش سیاسی سنگینی برای دولت اوباماست که همین حالا هم برای ارائه تعهدات ایران به کنگره شکاک آمریکا تحت فشار است و تلاش می‌کند مسیر تحریم‌‌ها را موقتا مسدود کند.

موضوعات بسیاری باقی است که باید روشن شود، مسائلی از قبیل تعداد سانتریفیوژ‌های فعال برای غنی‌سازی تا میزان تغییرات مجاز برای طراحی راکتورهایی که در دست ساخت است تا تولید پلوتونیوم محدود شود اما ایران می‌گوید حداقل در حال حاضر، درباره این جزئیات توافق نخواهد کرد.

یک دیپلمات اروپایی حاضر در مذاکرات طی روزهای اخیر گفته است که یکی از چالش‌هایی که با آن روبه‌رو هستیم این است که سیاست آمریکا نیازمند روشن کردن وضعیت جزییات و تعهدات طرف ایرانی است و سیاست ایران، نیازمند ابهام و خودداری از پذیرش هر تعهدی است تا توافق نهایی در ماه ژوئن شکل بگیرد.

این مقام اروپایی افزود: همه ما متفق‌القول هستیم که توافق شفاهی با ایران صورت نخواهد گرفت.

بخش اصلی مشکل هم این است که جمهوری‌خواهان کنگره و شمار زیادی از دموکرات‌ها، ماه مارس را که جان کری به عنوان سررسید توافق سیاسی اعلام کرده بود، معیار هر گونه توافقی می‌دانند و اگر طرف ایرانی نتواند در خصوص جزئیات تا آن زمان گامی بردارد، بسیاری از نمایندان کنگره به کاخ سفید می‌گویند که ایران می‌خواهد تعمدا فرایند مذاکره را طولانی کند و به همین دلیل است که باید به فشار تحریم‌ها افزود.

اما سیاست ایران مسیر دیگری را طی می‌کند؛ چرا که رهبر ایران، آیت‌الله خامنه‌ای گفته است که توافق هسته‌ای باید فقط یک مرحله‌ای باشد.

یکی از کارشناسان آلمانی اخیرا گفت: فراموش کرده ایم که ایرانی ها هم سیاست دارند و حداقل سیاست‌هایشان به اندازه سیاست اوباما پیچیده است.

یکی از مقامات آمریکایی در این زمینه گفته است که مشخص نیست ایران تا سه شنبه آینده توافقی را امضا کند. او در این زمینه افزود: آمریکا و همپیمانانش تلاش می‌کنند تاحد امکان، جزئیات را شفاف کنند.

تا حدودی غیر عادی است که در توافقات بین‌المللی، خط میان مذاکرات سیاسی و تخصصی شفاف نباشد. یکی از مسائلی که جان کری مطرح کرده این است که آیا هر توافقی می‌تواند یک سال پیش از زمانی که ایران اقدام به ساختن بمب اتم کند، به غربی‌ها اخطار بدهد که ایران در صدد چنین کاری است؟

تحقق چنین هدفی، محاسبات پیچیده‌ای دارد. مثلا این که چه تعداد سانتریفیوژ فعال وجود دارد؛ حجم ذخایر اورانیوم غنی‌سازی شده ایران چقدر است و تعداد و مدل سانتریفیوژهای پیشرفته ایران چیست؟

یک مقام ارشد می‌گوید: حتی محاسبات فرانسه، بریتانیا و آمریکا در این موضوع با هم فرق دارد. مثلا فرانسه دغدغه‌های نتانیاهو را ( بدون ادبیات تند او) مطرح می‌کند و می‌گوید اگر در توافق به ایران، اجازه پژوهش درباره سانتریفیوژ های پیشرفته داده شود، زمان "بریک اوت" (تصمیم تا ساخت سلاح هسته‌ای) به کمتر از یک سال تقلیل پیدا می‌کند.