دانشگاه تهران بدون روتوش

نسیم آنلاین؛ علیرضا مهری: در چند روز گذشته خبر عدم همکاری دانشگاه تهران با دکتر رضا امیدی منتشر شد. استاد دانشگاهی که ثمره‌ی تلاش‌های علمی‌اش در سالهای گذشته تحسین برانگیز بود. امیدی چه در دانشگاه تهران باشد و چه نباشد موثر خواهد بود اما با کنار رفتن اساتید باسواد و دارای دغدغه چه بر سر دانشگاه خواهد آمد؟

 مردادماه 1401 بود که بیانیه جمعی از دانشجویان و فارغ التحصیلان دانشکده ادبیات و علوم انسانی منتشر شد. دانشجویان نسبت به اقدامات رئیس جدید دانشکده ادبیات اعتراض داشتند. پاسخ به این بیانیه اما جالب توجه بود. در گام اول مسئولان دانشکده زیرسایه‌ی راستی‌آزمایی امضا کنندگان نامه اقدام با همه‌ی امضاکنندگان نامه تماس گرفتند. تماسی از سوی مسئولان دانشکده برای راستی‌آزمایی امضای دانشجویان پای نامه‌ی انتقادی درخصوص عملکرد آنها.

در گام بعد نامه‌ای در حمایت از رئیس دانشکده منتشر شد. برخلاف بیانیه قبلی که متمرکز به امور آموزشی و صنفی بود، نویسندگان این جوابیه با ادبیاتی سیاسی سعی در نسبت دادن بیانیه انتقادی دانشجویان به یک جریان سیاسی و وابسته داشتند. جوابیه‌ای که هر چند در ظاهر بسیار سیاسی بود اما در واقع به دنبال سیاست‌زدایی از دانشگاه بود.

در روزهای اخیر خبرهای از فشار بر برخی امضاکنندگان بیانیه به گوش می رسد. با این فشارها پیامی که به نویسندگان این بیانیه داده شد این بود که بچسبید به درستان و کاری به مسائل دیگر نداشته باشید.

مشابه این پیام به صورت مستقیم و غیرمستقیم به اساتید و دانشجویان دانشکده‌های مختلف دانشگاه تهران در سالهای داده شد. گاهی این پیام مستقیم به اساتید داده شد و گاهی با ایجاد هزینه برای اساتید، علی الخصوص اساتید تازه وارد. «عدم تمدید قرارداد» یکی از شیوه‌های ایجاد هزینه برای اساتید تازه وارد دانشگاه تهران است.

با استمرار این رویه‌ها به مرور اساتید جوان و دارای انگیزه به این جمع بندی رسیده‌اند که یا سرشان به کار خودشان باشد و یا بنا به دلایل نامعلوم قراردادشان تمدید نخواهد شد. 

متاسفانه دانشگاه تهران سالهاست زیر فشار سیاست‌زدایی قرار گرفته و لطمات بسیاری دیده است. اما چهره‌ای که از دانشگاه به بیرون مخابره می شود روتوش شده است. به واسطه‌ی تصویرسازی خوبی که توسط مدیران دانشگاه صورت می گیرد، این زخم‌ها به چشم نمی آید.

روزهای بعد از ناآرامی‌های شهریور 1401 فیلمی از نشست اساتید دانشگاه تهران در مورد اتفاقات در جریان در کشور منتشر شد. جلسه‌ای با حضور دو جین چهره‌ی سیاسی و نام آشنا که از قضا استاد دانشگاه تهران هم هستند. رادیکال‌ترین اظهارات در این جلسه مطرح شد. اما این جلسه چه نسبتی با واقعیت دانشگاه دارد؟

برای درک نسبت فضای جلسه با واقعیت دانشگاه بد نیست به این دو سوال جواب داده شود. در جلسه مورد اشاره چند استاد جوان حضور داشتند و اجازه اظهارنظر پیدا کردند؟ چند عضو هیات علمی دانشگاه که جا پای محکمی در بیرون از دانشگاه ندارند در سالهای گذشته به خودشان اجازه دادند که در مورد موضوعات مبتلابه جامعه اظهارنظر کنند؟

در واقع چهره‌های سیاسی حاضر در این جلسه به هیچ وجه بدنه‌ی اساتید دانشگاه تهران را نمایندگی نمی‌کنند. حتی فضای باز موجود در این جلسه با بدسلیقگی در فشار به اساتید جوان به خاطر مواضعشان نسبتی ندارد. بخشی از این تفاوت به واسطه‌ی تفاوت بین اساتید حاضر در جلسه و بدنه‌ی دانشگاه است.

در واقع افراد حاضر در این قاب ماندگار ساخته شده به خاطر سابقه‌ی بالا و وجهه‌ی سیاسی‌شان از تیغ برخورد جان سالم به در برده‌اند. این قاب تصویری از وضعیت امروز دانشگاه نیست، تصویری تاریخی از گذشته‌ی این دانشگاه است.

برخورد حذفی امروز نسبت به اساتید جوان دانشگاه واقعیت بدون روتوش دانشگاه تهران است. هر چند تصویر دانشگاه تا مدتی قابل روتوش خواهد بود اما با حذف امیدی‌ها، امیدی به نسل بعدی دانشگاه وجود نخواهد داشت.