طرازی جدید برای دانش تاریخی بی‌بی‌سی!

محمدرضا کائینی روزنامه نگار و تاریخ‌پژوه طی یادداشتی اختصاصی در « نسیم آنلاین » با اشاره به سندسازی شبکه BBC در خصوص زندگی سیاسی امام خمینی (ره) نوشت:

درشامگاه چهارشنبه دوازدهمین روز ازخردادماه سال جاری، بخش فارسی تلویزیون دولتی انگلستان اقدام به پخش گزارشی کرد که میتوان آن را نمادی از گستره اطلاعات تاریخی و دانش گردانندگان جدید این شبکه قلمداد کرد. در واقع این شبکه تلویزیونی که صرف نظر از تمامی جنبه های منفی کارکرد خود در باره ایران،دست کم به کار حرفه ای خبری شهرت داشت، نشان داد که در مقطع کنونی فعالیت خود وبا دادن اختیار خویش به برخی«نوباوگان»،به چه رتبه ای از قدرت تحلیل تاریخی تنزل کرده است!

این بلیه در آغاز و به ویژه پس از رویدادهای سال 88، نخست دامن تلویزیون فارسی زبان آمریکا را گرفت واینک به تلویزیون دولت انگلستان تسری یافته است،هرچند که درسالهای اخبر درمستندهای تاریخی ِ خواهر خوانده بی بی سی، یعنی شبکه «من وتو»نیز شاهد پاره ای مطایبات تاریخی بوده ایم.با این حال، برای دانستن اینکه متولیان بی بی سی دقیقا چه تابلویی ترسیم کرده اند،اشاره به چند نکته خالی از لطف نیست:

1-ازابتدایی‌ترین لوازم استناد به اسناد آرشیوها،ارائه «شماره گلاسه» سند برای مراجعه محققین و ارزیابی میزان صحتِ برداشت استناد کننده است. درغیر اینصورت آنچه به عنوان سندمنتشر میشود ارزش استناد ندارد و فاقد اعتبار تلقی میشود. تصویری که در سایت بی بی سی فارسی آمده،به بریده ای از کتاب و جراید می ماند که از نوعِ آن،فراوان از سوی مخالفان انقلاب اسلامی و رهبری آن درخارج از کشور منتشر شده وارزشی به سان آنها ونه بیشتر دارد.

2-از ابتدایی ترین لوازم استناد به اسناد،ترجمه دقیق آن است. درروایت بی بی سی از سند بدون شماره و آدرس خویش،مواردی از اضافات وافزوده های منحرف کننده از متن وجود دارد،که میتوان آن را ترجمه ای خودساخته وذوقی قلمداد کرد.البته با توجه به موارد مشابه در تلویزیون بی بی سی فارسی ومیدانداری عناصری که در سطور آغازین کلام بدان اشارت رفت،حتی این احتمال را هم میتوان مطرح کرد که سازندگان روایت، حتی توانایی یک ترجمه ساده را هم ندارند!

3-از ابتدایی ترین لوازم ادعای انتشار اسناد نویافته،مروری برآثار منتشر شده در حوزه ای است که قرار است چنین ادعایی درباره آن صورت پذیرد.بی بی سی نشینان ارجمند!حتی به خود زحمت خواندن آثار منتشره دراین باره را نیز نداده اند تا مثلا بدانند که سندی که داعیه انتشار ِآغازین آن را دارند،24 سال قبل دریکی از کتب تاریخی درایران منتشر شده است!

4-از ابتدایی ترین لوازم ارائه تحلیل تاریخی،شناختی ابتدایی از عناصر وجریاناتی است که قراراست در باره آنان سخن رود.بی بی سی در معرفی واسطه پیام اول خویش،مرحوم آیت الله حاج میرزا خلیل کمره ای را فردی «به ظاهر غیر سیاسی» خوانده وبا عجله وشتاب عکسی که نویسنده این سطور به سایت«موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران»اهدا کرده، را ضمیمه گزارش خویش ساخته است.نگارنده نمی داند که در قاموس گزارش نویسان بی بی سی«افراد به ظاهر غیر سیاسی»چگونه افرادی هستند؟اما با مروری بر سوابق مرحوم کمره ای شاید بتوان به داده جدیدی درباره «افراد به ظاهر غیر سیاسی» دست یافت.مرحوم کمره ای از شاگردان قدیمی موسس حوزه علمیه قم واز جنبه سیاسی، تا حدی از محارم وی به شمار می رفت که متن تلگراف اعتراض آمیز استادش به رضاخان را دراختیار داشت وبه همین دلیل دستگیر وزندانی شد.از آن پس هم اجازه تداوم حضور درقم را نیافت.او در دوران نهضت ملی نیز در رویدادها وتظاهرات مختلف آن دوره حضوری نمایان وبا آیت الله کاشانی،دکتر مصدق واعضای فدائیان اسلام نیز دوستی وارتباطی نزدیک داشت.در اوج گیری انقلاب اسلامی نیزدرقامت یک حامی ظاهر گشت وبه طور مشخص در راهپیمایی تاریخی تاسوعای 57 ،همدوش مرحوم آیت الله طالقانی بود که تصاویر آن موجود است.

نویسنده به تناسب علایق خویش، درباره زندگی این روحانی فرهیخته تحقیقات فراوانی داشته،اما تاکنون هرگز نشنیده که وی با سفارت آمریکا مرتبط بوده وبرای آنها پیام های سیاسی ردوبدل می کرده است!فرزندومسئول دفتر ایشان، جناب حجت الاسلام حاج شیخ ناصر کمره ای همچنان حاضراست واین ادعا را از ساخته های بی بی سی می داند.

5- از ابتدایی ترین لوازم داوری در باره هر پدیده ای،شناخت ایده های پدید آورندگان آن است.مثلا وقتی برآنیم که درباره ابعاد گوناگون نگاه رهبر انقلاب اسلامی به «پدیده آمریکا»سخن می گوئیم، این نکته بدیهی را نباید از یاد ببریم که ایشان درصد بود که انقلاب را با حداقل هزینه به پیروزی برساند وبه متولیان سیاست خارجی آمریکا تفهیم کند که اولا:آنها نباید ازیک نظام فاسد ومستبد در داخل ایران حمایت کنند وثانیا:درصورت تغییر رویکرد خود به احترام متقابل،میتوانند با ایران ارتباطی طبیعی ومتعارف داشته باشند،پیامی که البته از آغاز تاهم اینک، توسط متولیان سیاستمداران این کشور نادیده گرفته شده است.این نگاه در برخی یاران ومشاوران نزدیک امام از جمله شهید آیت الله مطهری نیز وجود داشت.مثلا مرحوم مطهری به این دلیل مهندس بازرگان را برای ریاست دولت موقت پیشنهاد کرد،که به لحاظ سابقه فکری وعملی نامبرده،حساسیت غرب در برابر انقلاب کاهش یافته واین دولت ها در برابر حرکت آن کمتر به سنگ اندازی بپردازند.

6-ونهایتا از ابتدایی ترین لوازم فعالیت یک رسانه خبری،به خدمت گرفتن محققانی است که از ابتدایی ترین روش های پژوهش مطلع وبه آن وفادار باشند.به نظر می رسد که بی بی سی به مصداقی برای این مثل فارسی تبدیل شده که«از هول حلیم به دیگ افتاد!»به این معنا که مخالف خوانی به هرقیمت،کار آنها را به سخیف ترین کیفیت تولید سوق داده است.بنابراین این بهتر است که اداره کنندگان این مجموعه برای حفظ آبروی خو هم که شده،از این شیوه مبتذل چشم پوشند وراهی دگر در پیش گیرند.