گزارش «نسیم آنلاین» از واکنش‌های داخلی و خارجی نسبت به نامه‌‌های روحانی به ظریف و صالحی
"ابهام" بزرگترین ویژگی نامه‌نگاری آقای رئیس‌جمهور!
پس از دستورات رئیس‌جمهور به ظریف و صالحی، کارشناسان و فعالین فضای مجازی واکنش‌های مختلفی به این اظهار نظر بیان کردند، اظهار نظرهایی که ابهام ویژگی اصلی آن بود.
گروه سیاسی « نسیم آنلاین »:: بعدازظهر روز گذشته حسن روحانی با صدور احکامی جداگانه برای وزیر امور خارجه و رئیس سازمان انرژی اتمی با تاکید بر "نقض توافق هسته‌ای" میان ایران و گروه کشورهای 1+5 ، از سوی ایالات متحده آمریکا (طرح تمدید تحریم های ایسا)، از آنها خواست تا اقداماتی را برای مقابله با این رفتار آمریکایی ها در دستور کار قرار دهند.
در نامه رئیس‌جمهور به رئیس سازمان انرژی اتمی آماده است که صالحی و تیم کاری او موظف هستند طی سه ماه اقدامات زیر را اجرایی کنند : 1 . برنامه‌ریزی برای طراحی و ساخت پیشران هسته‌ای جهت بهره‌گیری در حوزه حمل‌ونقل دریایی، با همکاری مراکز علمی و تحقیقاتی. 2. مطالعه و طراحی «تولید سوخت» مصرفی پیشران هسته‌ای، با همکاری مراکز علمی و تحقیقاتی.
این نامه در محافل مختلف سیاسی و رسانه ای با واکنش‌های متفاوتی رو برو شد و کارشناسان و فعالین سیاسی از زاویه نگاه‌های مختلفی به بررسی این نامه پرداختند. وجوه مشترک این اظهار نظرها البته مجهول بودن کم و کیف اجرا و نتیجه آن در صورت اجرایی‌شدن بود.
به نظر می‌رسد که سوالات مفروض فعالین رسانه‌ای را بتوان به صورت زیر دسته بندی کرد:
آیا اجرای این دستور رئیس‌جمهور چه در سطح طراحی و چه در سطح اجرا نقض برجام است یا خیر؟
این اقدام چقدر متناسب با نقض برجام در آمریکا است و آیا این اقدام در قامت یک "مقابله به مثل" قابل ارزیابی است؟
این نامه چه نسبتی با طرحِ بحث شده در مجلس نهم در خصوص غنی سازی بالای 50 درصد برای کشتی‌رانی ایران دارد؟
آیا کشور پس از محدودیت های فراوانی که در برجام پذیرفته حالا می‌تواند به این اقدامات تعریف شده دست یابد؟
و چندین سوال دیگر که از روز گذشته در متن های منتشر شده در فضای مجازی به خوبی به چشم می آید.
در این بین به نظر می رسد جواب این سوال‌ها را ابتدا باید در واکنش های طرف‌های خارجی برجام جستجو کرد.
*کاخ سفید:ساخت "پیشرانه دریایی" نقض برجام نیستکاخ سفید اولین واکنش به این نامه را با بیان اینکه اقدام ایران به خودی خود نقض برجام نیست، از خود نشان داد.
رویترز از قول یک مقام کاخ سفید اعلام کرد که قصد ایران برای ساخت پیشرانه های دریایی هسته ای در راستای پاسخ به اقدام کنگره آمریکا در تمدید «قانون تحریم‌های ایران» نقض برجام محسوب نمی شود . این خبرگزاری انگلیسی این خبر را از قول یک مقام ارشد کاخ سفید که اشاره‌ای به نامش نکرده اعلام کرد.
مقامات روس دومین طرف برجام بودند که در این زمینه اظهار نظر کردند. خبرگزاری «ریانووستی» روز سه‌شنبه به نقل از یک مقام روس، دستور حسن روحانی در مورد توسعه برنامه هسته‌ای را ناقض برجام ندانسته است.
این مقام در وزارت خارجه روسیه در این رابطه به ریانووستی گفت: «تولید سیستم‌های پیشران دریایی به خود کشورها مربوط است و ما این مسئله را تنها از منظر انطباق با برنامه جامع اقدام مشترک مورد ارزیابی قرار می‌دهیم».
وی افزود: «اما اگر بخواهیم به صورت مشخص صحبت کنیم، ساخت واحدهای پیشران ناقض این توافق نیست . »
این مقام روس با این حال گفت تولید واحدهای سوختی با غنای بالا که در این پیشران‌ها به کار گرفته می‌شود، بر خلاف توافق هسته‌ای است.
در داخل کشور هم نظرات مختلفی از دیروز در خصوص این خبر منتشر شده است.
*زاکانی: دستور به وزیر محترم خارجه یعنی داوطلبانه گردن را در طناب دار نهادندر میان این نظرات علیرضا زاکانی رئیس کمیته ویژه رسیدگی و بررسی برجام در مجلس گذشته در خصوص دستور رئیس‌جمهور به وزیر خارجه و رئیس سازمان انرژی اتمی نظر ویژه ای دارد. او در کانال تلگرامی خود می نویسد که از دستور ریاست جمهوری به ظریف و صالحی متحیر شده است.
زاکانی در تشریح تحیر خود می گوید: علی الظاهر ایشان یا عامدانه دستوری را ابراز نموده اند که با پیوست غیراعلامی دیگری در عدم ضرورت انجام آن همراه است یا نسبت به سند برجام اطلاع لازم را نداشته یا دچار اشتباه شده‌اند و یا مشاورین وی با نیت هایی برخلاف مصالح کشور و منافع ملی به وی مشاوره نادرست داده اند .
نماینده سابق مجلس در بخشی از این مطلب خود می نویسد:
دستور به وزیر محترم خارجه یعنی داوطلبانه گردن را در طناب دار نهادن و با افتخار بر چهارپایه آن ایستادن تا با اراده دیگران - که اینجا بخوانید آمریکا - زمینه آسیب پذیری ملت ایران را فراهم آورند.
باید از جناب آقای دکتر ظریف درخواست کرد که به هیچ وجه اقدامی پیرامون خواست آقای رییس جمهور انجام ندهند که آمریکابه شدت مشتاق قرار گیری ما در مسیر روشن محکومیت ایران در قالب سند برجام می باشد پس باید نسبت به دستور جناب آقای روحانی چشم گفت ولی اقدامی نکرد.
زاکانی در بخش دیگری از این متن می نویسد: در ارتباط با فرمایش به آقای صالحی نیز باید گفت اساسا این موضوع نسبتی با سند برجام ندارد و فقط این کار خوب، اظهار نظری غیر مرتبط برای اظهار نظر کردن است نه اقدام مناسب با عهد شکنی آمریکا در تحریم مجدد ملت ایران و شکستن دوباره دربرجام، پس باید انتظار کشید تا فراتر از ارایه راهکارهای نادرست و دردسر ساز و یا انجام وظایف ذاتی دستگاه ها، اقدامی منطقی و جدی را مشاهده نمود تا آمریکا که امروز نیازمند برجام است، دست از زیاده خواهی های خود بر دارد و یا لااقل ناامید از طمع ورزی بیشتر شود.
*محمدی: نامه روحانی یک سند تاریخی استدر همین زمینه مهدی محمدی کارشناس مسائل سیاسی معتقد است که نامه روحانی یک سند تاریخی مبنی بر شکست تجربه برجام است.
محمدی در کانال تلگرامی خود می نویسد: "دولت برجام" ولو با اکراه و پس از مدت ها مقاومت، نخستین گام در جهت فاصله گذاری با برجام را برداشت. نمی دانیم در عمل چه خواهد شد اما برنامه ریزی برای تولید سوخت پیشران کشتی ها- اگر واقعا اجرا شود- ریل گذاری امریکا در مسیر آینده برنامه هسته ای ایران را تا حدی مختل خواهد کرد. دستور امروز روحانی را باید به مثابه سندی تاریخی مبنی بر شکست تجربه برجام و ناکامی پروژه "دیدن کدخدا" در نظر گرفت. روا نیست مردم به برجامی امیدوار نگه داشته شوند که دیگر روحانی هم به آن امید ندارد.
*جبرائیلی:پیشرانه‌های دریایی نیازبه اورانیوم با غنای‌بالا ندارندسید یاسر جبرائیلی اما نظر متفاوتی نسبت به مهدی محمدی دارد و معتقد است که این نامه روحانی به نوعی ماله کشی بر نقش برجام در آمریکا است.
این کارشناس سیاسی می نویسد: برخلاف تصور عمومی، پیشرانه‌های دریایی هسته‌ای که آقای روحانی درباره آن به دکتر صالحی دستور داده‌اند، نیاز به اورانیوم با غنای بالا(۵۶ درصد) ندارد، بلکه غنی‌سازی محدود پذیرفته شده در برجام(زیر ۳ درصد) برای این امر کفایت میکند. به عبارت دقیق‌تر، نامه آقای روحانی به دکتر صالحی، ارتباطی به نقض برجام توسط آمریکا ندارد و در چارچوب محدودیت‌های برجام است. منتهی کاری که سال‌ها پیش باید آغاز می‌شد و تناقضی با برجام هم نداشت، امروز به بهانه نقض برجام تنها دستورش را داده‌اند
معاون خبرگزاری فارس همچنین معتقد است: نامه دیگر آقای روحانی به دکتر ظریف برای پیگیری حقوقی نقض برجام بر اساس روندهای پیش‌بینی شده در برجام نیز، حرف جدیدی نیست. دکتر ظریف طی ماه‌های اخیر در واکنش به نقض‌های مکرر آمریکا، بدون دریافت نامه سرگشاده آقای روحانی هم، بارها این مسیر را پیموده و البته راه به جایی نبرده است .
جبرائیلی در کانال تلگرامی خود نهایتا می‌نویسد: دو نامه اخیر آقای حسن روحانی، بیش از آنکه یک واکنش جدی به نقض برجام باشد، در قالب مکانیسم ماله قابل تحلیل است. منتهی این‌بار رئیس جمهور شخصا این مکانیسم را اجرا کرد چون آمریکا دست به نقض فاحش برجام زده است و توجیه ماجرا از عهده دکتر عراقچی و دیگران برنمی‌آید . روحانی این دو نامه را منتشر کرد تا بند ۳ مصوبه مجلس درباره توقف همکاری‌های داوطلبانه در واکنش به نقض برجام از سوی طرف مقابل را اجرا نکند.
*سراج: این نامه‌ها بیش از آنکه یک واکنش به نقض برجام باشد، سرکارگذاشتن افکارعمومی استرضا سراج کارشناس مسائل سیاسی نیز نظری همین گونه دارد. او می‌گوید: واکنش دیرهنگام روحانی به نقض برجام از سوی آمریکا به حدی بی‌محتوا و غیر مؤثر بود که هیچ موج خبری در جهان ایجاد نکرد و کاخ سفید نیز در توضیحی کوتاه اعلام نمود، دستور امروز رییس جمهور ایران ناقض برجام نیست.
سراج این نامه را اینگونه تحلیل می کند که : دو نامه اخیر روحانی، بیش از آنکه یک واکنش به نقض برجام باشد، سرکارگذاشتن افکارعمومی و ماله‌کشی به سبک عراقچی بود. در چرایی انتشار دو نامه روحانی می‌توان به این موارد اشاره نمود.
1) عدم اجرای بند سوم مصوبه مجلس درباره توقف همکاری‌های داوطلبانه در واکنش به نقض برجام
2) ارسال پالس به آمریکایی‌ها برای نشان دادن آستانه تحمل در نقض برجام و حفظ آن
3) جبران بی‌مایگی دیپلماسی برجام در برابر دستاوردهای دیپلماسی اقتدار و امنیت ( آزادی حلب و...)
4) فرار رو به جلو در برابر مطالبات پسابرجامی مردم و منتقدین دیپلماسی قاجاری برجام
*شمسیان: بازهم عوام فریبی؟!حسین شمسیان، حقوق‌دان و از اعضای شورای سردبیری روزنامه کیهان در خصوص نامه رئیس جمهور به موارد قانونی قبلی اشاره می کند.
او در کانال تلگرامی خود می‌نویسد:« .... اما اگر واقعا قصدی برای اقدام متقابل علیه آمریکا وجود داشته باشد، ماده 3 همان قانون راه را نشان داده است. در این ماده آمده است:« دولت موظف است هرگونه «عدم‌پایبندی» طرف مقابل در زمینه لغو مؤثر تحریم‌ها یا بازگرداندن تحریم‌های لغوشده و یا "وضع تحریم تحت هرعنوان دیگر" را به‌دقت رصد کند و اقدامات متقابل در جهت احقاق حقوق ملت ایران انجام دهد و همکاری داوطلبانه را متوقف نماید و توسعه سریع برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز جمهوری اسلامی ایران را سامان دهد به‌طوری‌که ظرف مدت دو سال ظرفیت غنی‌سازی کشور به یکصد و نودهزار سو افزایش یابد. » بهتر نیست روحانی بجای نامه نگاری های بی مورد، به این ماده عمل کند!!؟»
*داوری: برنامه ریزی برای ساخت پیشرانه‌های دریایی لاف درغریبی استعبدالرضا داوری فعال سیاسی-رسانه ای و از حامیان محمود احمدی نژاد در کانال تلگرامی خود از وجه دیگری به این مسئله پرداخته و با پیش کشیدن قرارداد خرید کشتی از کره جنوبی می نویسد که در دولتی که کشتی های ساده نیز از کره خریداری می‌شود چگونه ممکن است برای کشتی های بزرگ پیشرانه‌های هسته‌ای بسازد.
امیرحسین ثابتی از فعالین سابق دانشجوی از منتقدین دیگر برجام است که نظر خود در این مورد را با طرح یک سوال مطرح میکند و می‌نویسد: واقعا برایم سوال است؛ وقتی بر اساس بند 37 برجام (مکانیزم ماشه) هرگونه اعتراض ایران نسبت به «نقض عهد» طرف مقابل تنها در صورت مخالفت یکی از اعضای 5+1 از جمله خود آمریکا باعث بازگشت تحریم های قبلی علیه ایران می شود! الان محمد جواد ظریف باید دقیقا چه کاری انجام دهد؟
*بهشتی‌پور: برنامه‌ریزی برای ساخت پیشرانه‌های دریایی نقض روی کاغذ استحسن بهشتی پور از حامیان برجام است . او در خصوص نامه نگاری رئیس جمهوری می گوید که این دستور ناظر به دو وجه سیاسی و فنی است.
بهشتی پور می‌گوید که نخست از منظر سیاسی، وزیر امور خارجه باید طی یک تبادل نظر، سایر کشورهای طرف توافق هسته‌ای را توجیه کند که برجام نقض محتوایی شده است و بر این مبنا ایران شکایت خود را از طریق مکانیزمی که در خود برجام تدارک دیده شده است، پیگیری میکند.
وی معتقد است که این پیگیری نهایتا به مکانیسم ماشه و بازگشت به شرایط قبل برجام و نهایتا تحریم مجدد ایران ختم می شود و لذا ابراز امیدواری میکند که اتحادیه اروپا، چین و روسیه با ایران همراه باشند و طرف امریکایی را قانع کنند که روند عهدشکنی برجام را متوقف کند .
مدیر اسبق شبکه العالم در تشریح دومین وجه این اتفاق هم می گوید: دومین وجه از فرمان رئیس جمهوری به اقدامات موازی ایران همزمان با پیگیری مکانیزم شکایت در برجام باز می‌گردد. حالا این اقدامات موازی بر دو مبنا صورت می‌گیرد؛ یکی شکایت به سایر مجاری بین‌المللی مانند دیوان لاهه یا اداره حقوقی که در خود اتحادیه اروپا در نظر گرفته شده است. از سوی دیگر طبق دستور رئیس جمهوری، سازمان انرژی هسته‌ای موظف شده اقداماتی را در سطح طرح و تحقیق انجام دهد و نه در سطح اجرا.
بهشتی پور در نهایت می گوید: این دستور به این معناست که اگر آیسا روی کاغذ نقض شده و اشکال دارد، پس این اقدام ایران هم روی کاغذ اشکال دارد. اثر این فرمان آن است که به طرف مقابل پیام می‌دهد که اگر قرار است هر یک از طرف‌های توافق به بهانه‌های مختلف درخصوص برجام نقض عهد کند، زمینه‌های مختلفی برای عهدشکنی ایران هم وجود دارد بدون آنکه برجام به صورت عملی نقض شده باشد. بنابراین می‌توان متناسب با اقدام امریکا پاسخ داد اما از آنجایی که آنها هنوز به صورت عملی برجام را نقض نکرده‌اند، لازم نیست که اقدام ایران هم نقض عملی باشد.
* فرجی‌راد: اگر کوتاه می‌آمدیم با فشارهای بیشتر روبرو میشدیمعبدالرضا فرجی راد در خصوص نامه نگاری روحانی می گوید: یکی از راه‌های رسیگی به این موضوع، مشخص شدن تکلیف رسیدگی حقوقی از طریق مکانیزم کمیسیون مشترک است . ظریف از سوی رییس‌جمهور مامور است تا پیگیری‌های بین‌المللی را انجام دهد و در این باره او با موگرینی و دیگر اعضای ۱+۵ رایزنی کند
.
سفیر اسبق ایران در نروژ و مجارستان با بیان اینکه اقدام دیروز تهران اولین اقدام و نه آخرین گام بود که نشان داد دست ایران بسته نیست، خاطرنشان کرد: اقدام امریکا مغایر برجام است. اگر ایران در این باره کوتاه می‌آمد آنها قطعا فشار‌هایشان بر ما بیشتر می‌کردند.
کارشناس بی بی سی فارسی اما دیگر فردی است که در این مورد اظهار نظر میکند. مرتضی کاظمیان از این وجه در خصوص نامه حسن روحانی سخن می گوید که در نظر گرفتن "مدت زمان سه ماهه" یک پیام برای کاخ سفید است.
او می گوید که این فرصت سه ماهه به نوعی با جابجایی قدرت در کاخ سفید همزمان خواهد شد و با این کار به دولت جدید پیغام می دهد تا واکنش واشنگتن را ارزیابی کند .
حال اما به نظر می رسد با آن نامه گنگ حسن روحانی به وزیر امور خارجه و رئیس سازمان انرژی اتمی و با توجه به اینکه تا کنون هیچ یک از مقامات دولتی ابعاد این اقدامات را برای افکار عمومی ترسیم نکرده اند، و با این اظهار نظرهای متفاوت مراکز رسمی در خارج و کارشناسانی که از دور و نزدیک دستی بر آتش مذاکرات داشته‌اند، اذهان مردم به ویژه فعالین سیاسی و رسانه‌ای با سوالات بیشتری نسبت به واکنش ایران به نقض برجام روبروست، لذا می طلبد که مسئولان امر توصیف بیشتری از برنامه های دولت در این زمینه داشته باشند.
خبرنگار: علی جمشیدی
