شورایاری یا شبکه‌سازی انتخاباتی
نگاهی به متن و حاشیه یک انتخابات کم‌شور
اگر به وضعیت معابر و سطل‌های زباله و فعالیت‌های فرهنگی و... این منطقه نگاهی بیندازید متوجه می‌شوید ماجرا از چه قرار است.رای ورود به اصل گزارش، احتیاجی نمی‌بینم تاریخچه شورایاری‌ها را بررسی کنیم، اما برای رفع مسئولیت هم که شده در ارتباط با این نهاد اجتماعی به یک تعریف ویکی‌پدیایی بسنده می‌کنم، البته در خلال گزارش و لابه‌لای صحبت‌های مسئولان، در ارتباط با چیستی و چگونگی شورایاری‌ها سخن بسیار رفته است.
ابوالقاسم رحمانی: قرار بر روایت و گزارش میدانی نبود. خیلی اتفاقی و وقتی که بنرهای محل تبلیغات انتخابات شورایاری‌ها را دیدم به سرم زد با مردم درباره آن صحبت کنم و از آنها بپرسم که اصلا شورایاری‌ها را می‌شناسند؟ اگر می‌شناسند و می‌دانند چیست چه بازخورد و دریافتی از افعال و اقدامات آنها داشته‌اند.
خیابان حافظ را که تا بازارموبایل خیابان جمهوری پایین آمدم، از چند نفری پرسیدم و جالب اینکه تعداد افرادی که از وجود چنین مساله‌ای اطلاع داشتند و اطلاعات‌شان هم برای این چند روز تبلیغات و اخبار حول این مساله نبود، به سه نفر هم نمی‌رسید. اینها در جواب سوالات من گفتند که شورایاری‌ها قرار بود رابط ما و مدیریت شهری باشند، قرار بود مشکلات شهری محلات را برطرف کنند و خیلی قول و قرارهای دیگر، اما خروجی‌اش تا اینجا که اطلاع داریم اینها نبوده است.
اگر به وضعیت معابر و سطل‌های زباله و فعالیت‌های فرهنگی و... این منطقه نگاهی بیندازید متوجه می‌شوید ماجرا از چه قرار است. این چند نفر می‌گفتند شورایاری‌ها بیشتر محفل اصحاب نفوذ است و ملاکان و پاساژداران و سرمایه‌دارها به آن نفوذ می‌کنند تا جای پای خود و روابط‌شان با مسئولان شهری را محکم کنند. سر آخر هم در پاسخ به این سوال من که در انتخابات جمعه شورایاری‌ها شرکت می‌کنید یا خیر، گفتند خیر!
مختصری در ارتباط با شورایاریهابرای ورود به اصل گزارش، احتیاجی نمی‌بینم تاریخچه شورایاری‌ها را بررسی کنیم، اما برای رفع مسئولیت هم که شده در ارتباط با این نهاد اجتماعی به یک تعریف ویکی‌پدیایی بسنده می‌کنم، البته در خلال گزارش و لابه‌لای صحبت‌های مسئولان، در ارتباط با چیستی و چگونگی شورایاری‌ها سخن بسیار رفته است. طبق توضیح موجود در ویکی‌پدیا حدود دو دهه از عمر این نهاد اجتماعی می‌گذرد. وظیفه این نهادها انجام برخی امور ازقبیل پیگیری مطالبات مردمی، امور خیریه، حل مشکلات شهری و... برای کمک به شوراهای محل در شهرهای ایران است. در تشریح وظایف شورایاری‌ها هم آمده است: «اعضای شورایاری باید از قوانین و مصوبات شورای اسلامی شهر تهران مطلع باشند تا مطالبات را با توجه به قوانین منتقل کنند. شورایاری‌ها باید بانک اطلاعات محله را تشکیل بدهند و امکانات را شناسایی کنند - جمعیت ساکن منطقه را بشناسند که چه توانمندی‌ها و چه مشکلاتی دارند. فرهنگ‌سازی مشارکت را توسعه دهند، هزینه‌ها را کم کنند و از مشکلات اجرایی پروژه‌ها بکاهند تا پروژه‌ها اثرگذار شوند. نقاط مشکل‌ساز محله - اعتیاد - نیازمندان و فرصت‌ها و تهدیدها را شناسایی کنند تا با استفاده از فرصت‌ها تهدیدها کم‌اثر و رفع شوند - بین محلات نیز تعامل باشد. شورایاری‌ها اساسنامه‌ای هم دارند که اشاره به آن فقط به طویل‌تر شدن گزارش کمک می‌کند.
انتخابات شورایاری‌ها قانونی نیستهمانطور که گفته شد حدود دو دهه از استقرار اولین شورایاری در تهران می‌گذرد. حدود دو دهه فعالیتی که همواره با فراز و نشیب‌های بسیاری همراه بوده است و این مساله حواشی را خصوصا در ایام منتهی به انتخابات شورایاری‌ها ایجاد کرده است. یکی از اصلی‌ترین این مسائل، مشکل قانونی برگزاری این انتخابات است؛ مساله‌ای که هردوره کمابیش وجود داشته و این دوره بیشتر و هر دوره هم از طرق مختلف رفع و رجوع شده و انتخابات برگزار شده است. در این دوره اما مساله منع قانونی انتخابات شورایاری‌ها جدی‌تر از گذشته مطرح شده است. ناصر سراج، رئیس سازمان بازرسی کل کشور برگزاری این انتخابات را قانونی ندانسته و با ارسال نامه‌ای به نهادهای مسئول و بالادستی ازجمله ریاست‌جمهوری خواستار رسیدگی به این مساله شده است. سراج چند روز پیش در نمایشگاه الکامپ هم به این مساله اشاره کرده بود و گفت: «هر هزینه‌ای که در این انتخابات و پس از آن صورت گیرد، هزینه‌کنندگان باید پاسخگو باشند.»
مضاف بر اینها رئیس سازمان بازرسی پیش از برگزاری انتخابات در آخرین اظهاراتش گفته است: «انتخابات شورایاری‌ها چون در قانون نیامده، غیرقانونی است و نباید برگزار شود، اما چون برخی مسئولان استناد کردند برگزاری این انتخابات مصوبه هیات وزیران را دارد ما بررسی این موضوع را در قالب شکایتی به دیوان عدالت اداری ارسال کردیم.» محسن قائمی‌نسب، مدیرکل حوزه ریاست و روابط‌عمومی دیوان عدالت اداری هم در رابطه با این موضوع و اعلام‌نظر دیوان عدالت اداری در این زمینه گفت: «هنوز به مرحله رسیدگی نرسیده و فقط ثبت شکایت شده است. باید فرآیند قانونی رسیدگی طی شود و نمی‌توان پاسخ دقیق داد.»
بودجه 6 میلیاردی برگزاری انتخابات شورایاریهابا همه اینها انتخابات شورایاری‌ها طبق اعلام صورت‌گرفته جمعه این هفته برگزار خواهد شد. محسن هاشمی، رئیس شورای شهر تهران هم که اخیرا اظهارات متعددی پیرامون برگزاری این انتخابات داشته است، در آخرین اظهاراتش در این باره، دو روز پیش در جلسه شورای شهر گفت: «برگزاری این انتخابات در این شرایط سیاسی می‌تواند آبروی تهران و کشور باشد که نشان دهد در این شرایط سخت نیز ما کارهای روتین خود را انجام می‌دهیم.» او همچنین در ارتباط با نامه سازمان بازرسی و جلسه روز یکشنبه‌اش در ریاست‌جمهوری پیرامون این نامه درخصوص غیرقانونی بودن انتخابات شورایاری‌ها گفت: «ما فکر می‌کردیم جلسه با روحانی است اما جلسه با معاون حقوقی ریاست‌جمهوری بود. رفع‌اختلافات حقوقی توسط معاون حقوقی انجام می‌گیرد و حرف آخر را آنها می‌زنند. به چند دلیل این موضوع بررسی شد و جمع‌بندی ما این است که این انتخابات قابل‌اجراست و گویا جنیدی نیز در این خصوص به رئیس‌جمهوری نامه زده اما من هنوز این نامه را ندیده‌ام.
در قانون شورا که به تصویب مجلس رسیده است به موضوع شورایاری توجه شده و همچنین مساله رویه نیز یک اصل حقوقی است، به‌گونه‌ای که چون چهار دوره برگزار شده و این انتخابات یک رویه بوده به این نکته نیز توجه شده است.» مساله دیگری هم که هاشمی در ارتباط با آن توضیح داد، بودجه برگزاری این انتخابات بوده است. او در این‌باره با رد شایعه هزینه 30 میلیاردی گفت: «برگزاری این انتخابات 6میلیارد تومان بودجه مصوب دارد.»
برخی شورایاران از این عنوان سوءاستفاده میکنندپرویز سروری، عضو سابق شورای شهر تهران در ارتباط با انتخابات روز جمعه شورایاران گفت: «فلسفه وجودی شورایاری‌ها به نظر من یک فلسفه قابل دفاع خصوصا در کلانشهرهاست. بی‌عدالتی در توزیع امکانات در شهر تهران صورت می‌گرفته است، همیشه محله‌های برخوردار مورد توجه مسئولان و مدیران بوده‌اند اما محله‌هایی که در عمق شهر وجود داشتند، محروم از امکانات اولیه بوده‌اند. شورایاران قرار بود به کمک شورای شهر بیایند و بازوهای عملیاتی و فکری آنها شوند و مطالبه‌گر حق محلات خودشان شوند. همین هم اتفاق افتاد، محلات مختلف تهران صاحب بلندگو و نماینده شدند. رفته‌رفته شورایاری‌ها به سمت یک اشل بسیار موثر در تصمیم‌سازی‌ها و حتی تصمیم‌گیری‌ها حرکت می‌کرد.
حتی در بودجه سنواتی شورایاری‌ها در دوره قبل رفته‌رفته جایگاه پیدا کرده بودند و می‌توانستند به شهرداران برای پروژه‌های محلی پیشنهاد بدهند. این امر باعث شده بود به سمت یک سیستم عادلانه توزیع خدمات حرکت کنیم. وقتی می‌بینید در همه محلات خانه فرهنگ و... ایجاد شده است، بسیاری از اینها نتیجه زحمات نمایندگان مردم در شورایاری‌ها بوده است. اما نکته‌ای که الان وجود دارد این است که همیشه انتخابات شورایاری‌ها با تنش‌های جدی مواجه بوده است، چون مصوبه مجلس را ندارد و هربار با پادرمیانی‌هایی که شورای شهر تهران به‌ویژه آقای چمران انجام می‌داد با دولت و قوه قضائیه و مقننه اجرا و حل و فصل می‌شد. به قولی از طرف این قوا چشم‌پوشی صورت می‌گرفت، آنها تایید نمی‌کردند اما رد هم نمی‌کردند.»
سروری در ادامه به دو مساله و مشکل اساسی در برابر شورایاران و انتخابات شورایاری‌ها اشاره کرد و ادامه داد: «متاسفانه اتفاق بدی که در مساله شورایاری‌ها افتاد این بود که جریان اصلاح‌طلب با شورایاری‌ها یک رویکرد سیاسی را پیش گرفت و برخورد سیاسی کرد و نمایندگان مردم را حدود دوسال معلق کرد. یعنی شورایاران بعد از آغاز به کار شورای پنجم تا الان معلق بودند و تمام سیستم و تشکیلات محله‌شان به هم خورد. وقتی اینها معلق شدند، الان برگزار کردن انتخابات شورایاری‌ها خنده‌دار است. کسانی که دو سال نمایندگان مردم را معلق کردند در شورایاری‌ها را بستند و بدترین اهانت‌های ممکن را به شورایاران کردند و کار به دادگاه و شکایت و محکوم شدن شورای شهر و مسئولان شهرداری کشید. این قضیه نشان می‌دهد این کار، کار سیاسی است و نزدیک انتخابات آقایان می‌خواهند ظرفیت‌های شورایاری را برای خودشان مصادره کنند.
به همین دلیل است که شما مشاهده می‌کنید هم ناظر و هم مجری خودشان هستند و هم سیستم الکترونیکی را جایگزین سیستم دستی کرده‌اند، درحالی که خودشان بر این سیستم سوار هستند و هیچ ناظری از نمایندگان یا از طیف‌های مختلف وجود ندارد. اینها باعث شد واقعا برگزاری انتخابات از دو جهت به مشکل بر بخورد؛ یکی از این جهت که مثل گذشته با قوای مختلف مذاکره نکردند تا یک هماهنگی و وحدتی ایجاد کنند و الان سازمان بازرسی مدعی و معتقد است این انتخابات غیرقانونی است و برگزاری آن و هزینه کردن برای آن غیرقانونی است و متاسفانه مدیران شهری هم تلاشی برای رفع آن نکردند. خب این چالش بسیار بزرگی است که لطمه آن را هم مردم می‌خورند.
دومین مساله هم این است که ما یک نظام هوشمند و مقبولی را در اداره انتخابات نداریم. یعنی هیچ ناظری بر عملکرد مجریان نظارت نمی‌کند و خود شهرداری ماجرا را مدیریت و اجرا می‌کند. مجری و ناظر و نامزد همه خودشان هستند و این ابهام و شبهات جدی را ایجاد کرده است. شما وقتی می‌بینید در بسیاری از حوزه‌ها تعداد نامزدها به حد نصاب نمی‌رسد و مجبور می‌شوند تزئینی و ظاهری به حد نصاب برسانند، خود این امر شبهه ایجاد می‌کند. یعنی حتی آنهایی که می‌خواهند نامزد شوند ابهام دارند که نکند فردا دوباره با ما ابهام‌آمیز و تحقیرآمیز رفتار کنند.» عضو سابق شورای شهر تهران در پاسخ به این سوال که حضور در شورایاری چه آورده‌ای برای نامزدها دارد که حاضرند از جیب خودشان تبلیغ کنند و به این محفل راه یابند، گفت: «طبیعتا شورایاری‌ها براساس یک فرآیند قانونی هیچ آورده مادی نخواهند داشت.
یعنی چیزی از هزینه‌هایی که کرده‌اند به آنها باز نخواهد گشت. به تعبیری یک اقدام داوطلبانه برای حل مشکلات محله خودشان است. پس یا محله و مردم محله هزینه‌های تبلیغات را تقبل می‌کنند یا خود آن فرد می‌دهد. ما در گذشته کسانی را داشتیم که از عنوان شورایاری در جهت کارچاق‌کنی و... سوءاستفاده می‌کردند. ما در شورای قبلی خیلی تلاش کردیم آنهایی که دارای املاک خاص و زیادی هستند یا پروژه‌های خاصی در تهران دارند نامزد نباشند، چراکه خودشان منفعتی دارند و مشکلاتی ایجاد می‌کردند و نمی‌خواستیم فشاری بر مدیریت شهری ایجاد کرده و سوءاستفاده کنند. ما مسائلی داشتیم که درنهایت منجر به عزل شورایار شد. متاسفانه الان سیستم تایید صلاحیت هم تقریبا وجود ندارد یا یک وجود کاملا خطی دارد و شائبه‌ها افزایش پیدا می‌کند. پس تاکید می‌کنم، حضور در شورایاری هیچ آورده مالی ندارد، مگر اینکه سوءاستفاده و تخلفی صورت گیرد.»
50درصد نامزدها کارکنان شهرداری یا اقوام آنها هستندمرتضی طلایی، عضو شورای شهر و رئیس ستاد شورایاری‌های دوره قبل شورای شهر تهران در ارتباط با انتخابات پیش‌روی شورایاری‌ها خاطرنشان کرد: «عمق استراتژیک نظام جمهوری اسلامی مردم هستند و به‌طور طبیعی اگر بخواهیم از ظرفیت مردم در عرصه‌های مختلف استفاده کنیم باید آنها را سازماندهی کنیم. مثالش هم ساختارسازی‌هایی است که امروز تحت‌عنوان سازمان‌های مردم‌نهاد و تشکل‌های مردمی به‌مثابه یک ضرورت هستند و فعالیت می‌کنند. شورایاری‌ها و شوراهای محلی یک نهاد اجتماعی است برای اینکه بتوانیم از ظرفیت مردم هدفمند استفاده کنیم. این نهاد ریشه در قانون اساسی دارد. در دوره اصلاحات زمانی که شوراها را راه‌اندازی کردند به هر دلیلی که برای ما هم نامشخص است به شورای محله نپرداختند و از شورای بالادست آغاز کردند، در حالی که زیرساخت و زیربنای شورای بالادست شورای محله است و باید از شورای محل به شورای استان و شهر دست پیدا کنیم که آن زمان تشکیل ندادند. شورای اولی که شکل گرفت، انجمن معتمدین محلات را در 87 محله تهران راه‌اندازی کرد و مصوبه را به فرمانداری برد و آنجا تایید شد. در شورای دوم تحت‌عنوان انجمن معتمدین محلات در 374 محله تهران انتخابات برگزار کردند.
در دوره سوم هم این اسم به نام شورایاری‌ها تغییر نام داد و انتخابات هم برگزار شد. این اختلافات برسر قانونی بودن یا نبودن انتخابات شورایاری‌ها آن زمان هم مطرح بود. مرحوم کردان با حضور چمران و مسجد‌جامعی جلسه‌ای در وزارت کشور برگزار کردند که در آنجا شورا متعهد شد آخرین انتخابات با این شیوه باشد و از نظر وزارت کشور سازوکار قانونی را فراهم کند و مجوز برگزاری انتخابات دوره سوم صادر شد اما این اتفاق نیفتاد و این رویه به دوره چهارم هم رسید. کاری که در فاصله دوره سوم و چهارم باید صورت می‌گرفت این بود که یا شورای عالی استان‌ها یا دولت یا کمیسیون شوراهای مجلس باید در قالب طرح یا لایحه تبصره را به مجلس می‌بردند که به قانون شوراها اضافه می‌کردند که اجازه بدهد این شوراهای محلی ذیل شوراهای شهر هم شکل بگیرد اما متاسفانه این کار به سرانجام نرسید و با برگزاری انتخابات دوره چهارم مواجه شدیم و اختلافات شروع شد. خلاصه در دوره چهارم هم با ورود هیات دولت انتخابات را برگزار کردیم ولی همچنان آن مساله پابرجاست و نهادهای مختلف ازجمله سازمان بازرسی در ارتباط با آن هشدار داده‌اند.
در این باره حرف ما این بوده که وقتی شورای شهر مصوبه‌ای را به فرمانداری می‌برد و فرمانداری تایید می‌کند، قانون می‌شود ولی سازمان بازرسی کشور معتقد است باید این موضوع از مجلس عبور کند؛ این اختلافی است که بوده و هست.» طلایی در ارتباط با فلسفه وجود شورایاری‌ها ادامه داد: «تا اینجا فلسفه وجودی این نهاد اجتماعی که متعلق به همه مردم است و وظیفه پیگیری مطالبات آنها را از طریق خودشان از همه نهادها دارد به‌طور کامل محقق نشده است.
در زمان من یا آقای خادم با سازمان‌هایی مانند آب و برق و گاز تفاهمنامه‌هایی منعقد می‌کردیم که زمینه‌های همکاری مشترک فراهم می‌شد. ما این مسیر را از نقطه صفر تاکنون حدود زیر 50 درصد جلو رفتیم و متاسفانه شورای پنجم برخورد قهری و سلبی با این نهاد اجتماعی داشت و اساسا آن را قبول نداشت که این حرف در صور مختلف بیان شد و در عمل هم بعد از دو سال و نیم گذشته سازوکار آن را تغییر دادند و شورایاری‌ها در طول این مدت عملا تعطیل شد. اما حالا به واسطه انتظار و فشار اجتماعی که بر شورای شهر تهران وارد شد و گفتند که این نهاد اجتماعی را به نابودی کشاندید و تعطیل کردید، مجبور شدند برگزاری انتخابات شورایاری دوره پنجم را پیگیری کنند، به واسطه یکپارچگی دولت و مجلس هم هماهنگی‌های داخلی را انجام دادند اما با منع قانونی سازمان بازرسی کل کشور مواجه شدند. باید منتظر بمانیم و ببینیم دیوان عدالت اداری چه جوابی می‌دهد چون سازمان بازرسی به دیوان ارجاع داده است.»
عضو سابق شورای شهر تهران در ادامه نگرانی‌های پیرامون انتخابات پیشرو را مطرح کرد و گفت: «یک نگرانی به واسطه شرایط موجود دارم آن هم اینکه به واسطه نوع برخوردی که شورای شهر پنجم و ستاد هماهنگی شورایاری‌ها در محلات داشتند نتیجه این شد که بعد از اعلام آغاز ثبت‌نام، کسی از آن استقبال نکرد و شهرداری راسا ورود کرد و الان 50 درصد از کسانی که نامزد شدند از کارکنان و خانواده‌های آنان هستند. این مساله عجیبی است، به هرحال شهرداری باید توسط شورایاری‌ها نظارت شود و به آنها پاسخگو باشد اما با این وضعیت کسی در مسند می‌نشیند که باید از آن توضیح بخواهند. جریان سیاسی‌ای هم که ستاد هماهنگی شورایاری‌ها را دست گرفتند، دنبال این هستند که در محلات جای پا پیدا کنند. 40 سال است که محلات به دور از حاشیه‌های سیاسی زندگی می‌کردند الان ورود احزاب سیاسی در نهاد اجتماعی محلات می‌تواند زمینه‌های دوقطبی کردن مردم محلات را به همراه داشته باشد. خصوصا وقتی محفل این انتخابات را از مساجد خارج کردند و به سمت الکترونیکی شدن و... بردند.»
این حجم از انتقادات به انتخابات شورایاری‌ها شائبه‌برانگیز استمحمد سالاری، عضو شورای شهر تهران که سابقه حضور در دوره گذشته مدیریت شهری را هم دارد در ارتباط با شورایاری‌ها با اشاره به مساله منع قانونی برگزاری انتخابات شورایاری‌ها گفت: «انتخابات شورایاری‌ها و مشکلاتی که در این خصوص مطرح می‌شود مبنی‌بر غیرقانونی بودن آن محدود به این دوره نیست و در دوره‌های مدیریت شهری سابق ازجمله در دوره قبل که خودم مسئولیت داشتم مطرح بود. سازمان بازرسی کشور یک نهاد نظارتی است و در تطبیق مساله برگزاری انتخابات شورایاری‌ها با قانون انتخابات معتقد است که این انتخابات قانونی نیست اما ما به‌عنوان شورای شهر معتقدیم این انتخابات قانونی است، زیرا به موجب ماده 73 قانون انتخابات شهرداران و برگزاری انتخابات شوراها، شوراهای شهر برای ایفای مسئولیت‌هایی که برعهده آنان است، ازجمله مسئولیت‌های فرهنگی، اجتماعی و بهداشتی، مشارکت دادن ذی‌نفعان در تصمیم‌گیری‌ها و ایفای نقش نظارتی بر عملکرد شهرداری و نهادهای خدمت‌رسان در شهر می‌توانند از مردم کمک بگیرند که براساس همین قانون شورایاری‌ها می‌توانند با ایجاد تشکل‌های مردم‌نهاد به این مهم دست یابند. در این راستا شورای اسلامی شهر تهران در دوره اول این نهاد را به صورت پایلوت اجرایی کرده بعد هم به همه محلات تعمیم پیدا کرد و چهار دوره در حال اجراست و در این دوره هم ما مصوباتی درخصوص برگزاری انتخابات شورایاری‌ها و آیین‌نامه‌های آن تصویب و به‌عنوان یک مصوبه به فرمانداری تهران ارسال کردیم.
هیات تطبیق فرمانداری تهران به موجب قانون می‌تواند نسبت به بررسی مصوبات شوراها و تطبیق با آن با قوانین فرادست اقدام کند. فراتر از این از آنجایی که سازوکار انتخابات شورایاری‌ها در گستره شهر تهران جایگاهی شبیه انتخابات ملی را پیدا کرده، شورای شهر با دولت و رئیس‌جمهور رایزنی کرده است. پس از نظر ما این انتخابات مشکلی ندارد و برگزار می‌شود. همچنین به این موضوع هم باید اشاره کرد که این حجم از اعتراض جای شائبه دارد، چراکه در دوره گذشته این انتخابات برگزار شد ولی این حد و اندازه مخالفت و اعلام موارد در رسانه‌ها وجود نداشت.»
سالاری در پاسخ به این سوال که حدود دوسال است که بعد از آغاز شورای شهر پنجم نسبت به شورایاری‌ها بی‌محلی و بی‌مهری شده است، گفت: «بی مهری نشده، ما به‌عنوان شورای شهر به موجب مصوبه‌ای که داشتیم یک گروه هفت‌نفره را انتخاب کردیم که مسئولیت انجام امور شورایاری‌ها را برعهده داشتند که باید از آنان پیگیری و سوال کنید اما تا جایی که ما پیگیری کردیم، دوستان فعال بودند و فقط تغییر رویکردی در ستاد هماهنگی شورایاری‌ها نسبت به دوره‌های قبل ایجاد شده بود که طبق اعلام خودشان تغییراتی در ساختار نحوه تعامل شورایاران بوده است. البته برخی اعضای شورا هم با این تغییرات موافق نبودند اما می‌گویند در گذشته هیات‌رئیسه‌ای ایجاد شده بود که در اصل تعاملات ارتباط ستاد هماهنگی با مجموعه شورایاران به یک نفر یا دو سه نفر تنزل پیدا می‌کرده است. به همین دلیل چهار کمیته تخصصی ایجاد کردند و براساس تحصیلات و علاقه‌مندی شورایاران، اعضای شورایاری هر محله را در این کمیته‌ها عضو کردند تا از طریق این کمیته‌های تخصصی با همه بدنه شورایاری‌ها در ارتباط باشند.»
سالاری درباره برگزاری الکترونیکی این انتخابات هم ادامه داد: «ستاد هماهنگی شورایاری‌ها در شورای اسلامی شهر تهران یک سنت‌شکنی بسیار اساسی کردند. الکترونیکی کردن انتخابات در سطح محلات ممکن است برای برخی شهروندان که خیلی با فضای الکترونیکی آشنایی ندارند و تحصیلات عالیه ندارند سخت باشد اما در این مدت سعی شد در جمع شهروندان محلات آموزش‌هایی داده شود. این نوع انتخابات در سطح خود تصمیم اساسی بود که ای کاش دولت‌های ما بعد از چهار دهه از انقلاب این انتخابات را طی این سال‌ها الکترونیکی می‌کردند تا شاهد چالش‌ها، مشکلات تخلفات و انحرافات در فرآیند انتخابات نباشیم و این الکترونیکی کردن باید به‌شدت از سوی رسانه‌ها مورد تشویق قرار گیرد. به هرحال در این نوع انتخابات هرگز امکان مهندسی کردن آرا و دست بردن در نتایج وجود ندارد، در دوره‌های قبلی شورایاری‌ها در فرآیند رای‌گیری و شمارش آرا ما درگیر اشکالات بسیار جدی بودیم که حالا با این اتفاق این مسائل وجود نخواهد داشت.»
اگر رسیدگی به محلات مهم بود، چرا دوسال به شورایاری‌ها توجهی نشد؟!ابوالفضل قناعتی، عضو سابق شورای شهر در ارتباط با برگزاری انتخابات شورایاری‌ها آن هم بعد از دوسال بی‌توجهی به این محافل مهم محلی گفت: «ما به این رفتاری که جریان حاکم در شورا و شهرداری در این دو سال اخیر در برخورد با شورایاری‌ها دنبال کردند، منتقد هستیم؛ یعنی همین نگاهی که منتج به عدم‌توجه به تصمیمات پارلمان محلی و عدم‌توجه به سیاست‌های فرهنگی - اجتماعی سراهای محله است که با محوریت شورایاری‌ها انجام می‌شد. این بی‌تفاوتی که شورای پنجم در دوسال اخیر نسبت به اینها داشته نشان می‌دهد تصمیم فعلی آنها برای خدمت به محله نیست، تصمیم فعلی برای انتخابات مجلس آینده است. یعنی می‌خواهند یک نگاه سیاسی و یک بهره‌برداری سیاسی از این ظرفیت کنند و پول بیت‌المال را در جهت بهره‌برداری سیاسی و نه در جهت منافع محلات هزینه کنند. اگر اینها نگاه محلی و دلسوزانه داشتند چه اقدامی برای محلات کردند؟ کدام دبیر محله را آوردند شورا که مشکلات محله را مطرح کند؟
به کدام محلات سرکشی کردند؟ چه چیزی باعث شده است دبیران سابق محلات در این انتخابات بی‌تفاوت باشند؟ چرا مردم نسبت به رای دادن به شورایاری‌ها بی‌تفاوت هستند؟ علت این است که در این دوسال گذشته دغدغه مردم و دبیران در محله مورد بی‌توجهی قرار گرفته و این بی‌توجهی باعث شده مردم بی‌انگیزه شوند. پس اینها رفتار قبل‌شان با تصمیم فعلی‌شان تناقض دارد و نشان می‌دهد تصمیم فعلی‌شان براساس خدمت به شهر و محله نیست، چون اگر می‌خواستند خدمت کنند در این دوسال گذشته می‌کردند. الان مردم فهمیدند ما در آستانه انتخابات مجلس بعدی هستیم، اینها می‌خواهند از پایگاهی که برای خدمت در شوراهای قبل تاسیس شده است و پایه‌هایی که برای رفع مشکلات محلات پایه‌گذاری شده در جهت منافع سیاسی خودشان سوءاستفاده کنند، بنابراین پول بیت‌المال و شهرداری را برای این ماجرا هزینه می‌کنند.»
قناعتی در ارتباط با مساله قانونی نبودن انتخابات شورایاری‌ها گفت: «قانونی نبودنش از این نظر که مصوبه مجلس ندارد، بله، مصوبه مجلس ندارد ولی می‌توانند در محلات خودشان چیزی شبیه پروسه انتخاب کدخدا را که در گذشته هم در کشورمان بوده است، ایجاد کنند و اختیار دست محله است. البته نباید به این مساله قانونی نگاه کرد اما در این پروسه انتخابات شورایاری‌ها چون بودجه هزینه می‌شود باید این بحث قانونی بودن را حل کنند. ولی اگر بدون بودجه محلات بخواهند برای محله‌شان ریش‌سفیدی انتخاب کنند این لزومی ندارد که مجوز قانونی داشته باشد. الان هم می‌توانند با همان محور انتخابات برگزار کنند.»
با این تفاسیر اگر این محافل برای شورایاران جاذبه مالی ندارد چرا مردم هزینه تبلیغات می‌کنند و این هزینه را از جیب خودشان می‌پردازند؟ آیا واقعا تمام انگیزه یک اقدام داوطلبانه است؟ قناعتی در پاسخ به این سوالات گفت: «ببینید مردم باید منتخبان‌شان را بشناسند و افراد دلسوز را انتخاب کنند. به هرحال مردم یک محله هستند و یکدیگر را می‌شناسند. در سایر مجالس هم همین‌طور است، در همین انتخابات مجلس پیشرو، مردم باید عقبه نامزدها را بررسی کنند و رای بدهند. اما در این طرف ماجرا و بحث بررسی صلاحیت‌ها توسط مسئولان در برگزاری انتخابات شورایاری‌ها هم سختگیری‌ها شدید نیست و استعلاماتی گرفته می‌شود و اگر این استعلامات منفی باشد، افراد رد می‌شوند. نگاه شورا به صورت کلی به افراد با حسن‌نیت است و البته این هم منفی است و هم مثبت، اما بیشتر باید مردم ببینند به چه کسی رای می‌دهند.»
این انتخابات ربطی به انتخابات مجلس نداردزهرا نژادبهرام، عضو هیات‌رئیسه شورای شهر تهران هم در ارتباط با مساله انتخابات شورایاری‌ها با «فرهیختگان» به گفت‌وگو پرداخت. او در ابتدا با اشاره به الزام وجودی شورایاری‌ها گفت: «شورایاری فرصتی برای مشارکت شهروندان و دسترسی شورای شهر به کف جامعه و محلات است و به‌عنوان یک فرصت باید از آن استفاده بهینه کرد. برای اینکه می‌توانیم با کمک شورایاری‌ها بسیاری از مشکلات مردم در محلات را دریابیم و از این ظرفیت برای برنامه‌ریزی در محلات استفاده کنیم. وقتی مردم در مدیریت شهری برنامه‌ریزی، مشارکت و نظارت می‌کنند، میزان تعلق‌شان در برنامه‌ها بیشتر خواهد بود، چون محلات را مردم نگه می‌دارند، بنابراین میزان نظارت و حساسیت آنها نسبت به محلات نیز افزایش می‌یابد. خودشان محلات را حفظ و نگهداری می‌کنند و می‌خواهند ایده‌آل‌ها و آرزوها و شرایط زیست خود را در محلات داشته باشند.» نژادبهرام درمورد شبهات مطرح‌شده درباره غیرقانونی بودن انتخابات شوراها گفت: «انتخابات شورایاری هر چهار سال یک‌بار برگزار می‌شود. سازمان بازرسی دیدگاه‌ها و رویکردهایی داشته که شورا نیز نسبت به آنها ادله‌ای دارد. این مساله توسط معاونت حقوقی ریاست‌جمهوری بررسی شده است و با توجه به اینکه سابقه فعالیت شورایاری‌ها وجود دارد و در متن قانون شوراها بندی وجود دارد که شورا می‌تواند برای داشتن انجمن‌های تخصصی خود اقدام کند، این اقدام صورت می‌گیرد.»
این عضو شورای شهر تهران در پاسخ به این سوال که چه راهکار و تدبیری در جهت عدم ورود افراد سودجو و منفعت‌طلب به شورایاری‌ها اتخاذ شده است، گفت: «این قاعده دموکراسی است که همه بتوانند وارد انتخابات شورایاری‌ها شوند. شورا با دست باز همه صلاحیت‌ها را بررسی کرده و کمتر از یک درصد از ثبت‌نام‌کنندگان ردصلاحیت شدند که آنها هم براساس اعلام‌نظر حراست انجام شده است.» نژادبهرام در ارتباط با انتقاد از شیوه برگزاری این انتخابات و الکترونیکی‌بودن آن هم گفت: «این انتخابات مشابه مدلی است که در نظام پزشکی و اتاق بازرگانی صورت می‌گیرد و هرگونه شائبه نسبت به برگزاری آن ناشی از کم‌لطفی است، زیرا وزارت کشور نماینده قانونی همه انتخابات در کشور است.» در ارتباط با شائبه بهره‌برداری سیاسی از این انتخابات در ایام نزدیک به انتخابات مجلس هم باید بگویم که در گذشته هم انتخابات شورای شهر را به انتخابات ریاست‌جمهوری منسوب می‌کردند. انتخابات مجلس اسفندماه برگزار می‌شود و ربطی به انتخابات شورایاری‌ها ندارد، از سوی دیگر جمهوری اسلامی مامن انتخابات است و این یکی از افتخارات ماست که در طول 40 سال گذشته حداقل یک انتخابات را در سال داشتیم و این از ویژگی‌ها و توانایی‌های جمهوری اسلامی ایران است که در هر شرایطی انتخابات برگزار می‌کند. این انتخابات خوبی است، زیرا مردم نمایندگان محلی هستند و افراد حساسیت بیشتری نسبت به هم دارند و شهروندان چون یکدیگر را می‌شناسند احساس تعلق بیشتری نسبت به هم دارند. امیدواریم شهروندان با حضور و مشارکت در این انتخابات نقش خود را در شورای محل ایفا کنند.»
روزنامه فرهیختگان
