بازگشت سریال‌های خارجی به صداوسیما

از یک‌شنبه‌شب و با آغاز پخش مجموعه «باب المراد» از شبکه یک، اتفاق جالبی در تلویزیون به وقوع پیوست و در حالی که برای سال‌ها، پخش سریال‌های خارجی در تلویزیون بسیار محدود شده بود، شمار سریال‌های جدید خارجی از سریال‌های جدید ایرانی بیشتر شد. در حالی که شبکه پنج به تازگی پخش سریال کره‌ای «ارثیه» را آغاز کرده و شبکه چهار نیز «زیردریایی» محصول آلمان را روی آنتن برده است، سریال «باب المراد» محصول مشترک 6 کشور ایران، لبنان، عراق، کویت، بحرین و سوریه نیز که البته به زبان عربی و با حضور اندک عوامل ایرانی ساخته شده، روی آنتن شبکه یک سیما رفته است. این در حالی است که تنها سریال جدید ایرانی روی آنتن، مجموعه شبانه شبکه سه با عنوان «بی‌نشان» است که با انتقادات فراوانی نیز مواجه شده است. به مناسبت این اتفاق جالب توجه که برای اولین بار در نزدیک به یک دهه اخیر رخ داد، نگاهی داریم به روندی که تلویزیون کشورمان در سال‌های اخیر در عرصه پخش سریال‌های خارجی طی کرد.

پس از نخستین موج ورود سریال‌های کره‌ای به تلویزیون و فروکش کردن آن، برای نزدیک به یک دهه تصمیم‌گیران صداوسیما علاقه چندانی به پخش سریال‌های خارجی نشان ندادند. در طول دهه 90 به ویژه از سال‌های 93 و 94 به این سو، تنها موارد انگشت‌ شماری چون «خانه پوشالی» و «فرار از زندان» بود که آن هم چند سال پس از پخش اصلی و در حالی که بسیاری از فیلم‌ بین‌ها این مجموعه را دیده بودند، به آنتن تلویزیون رسید. برای چندین سال، از محصولات تلویزیونی کره جنوبی هیچ خبری نبود و این سریال‌ها اگر چه در میان نسل جوان به سرعت محبوب شدند، اما راهی به تلویزیون پیدا نکردند.

با این حال روندی که در بند قبل ذکر شد، در یکی دو سال اخیر به تدریج تغییر کرده است. بر اساس سیاست‌هایی که مدیران تلویزیون در سال‌های اخیر اجرا کرده‌اند و به نظر چندان ارتباطی به دوره تازه ریاست صداوسیما هم ندارد، شبکه 5 که بیننده بسیار پایین‌تری نسبت به شبکه‌های یک تا 3 دارد و باکس سریال آن نیز در میان مخاطبان جای خود را باز نکرده است، تلاش کرده تا با سریال‌های خارجی، شرایط بهتری بیابد. در کنار آن، شبکه 4 سیما نیز که اساساً تولید سریال ندارد و گاه به بازپخش سریال‌های خاص می‌پردازد در یکی دو سال اخیر، شماری از سریال‌های خارجی را روی آنتن برده است که البته چه در دوره مدیریت مسعود معینی‌پور و چه در دوره شاهمرادی مدیر جدید، رویکردی سیاسی دارد و سریال‌هایی را روی آنتن می‌برد که سویه‌های ضداستکباری داشته باشند.

شبکه 5 با مجموعه اسپانیایی «سرقت پول» محصول نتفلیکس خودی نشان داد و بعد با دو سریال کره‌ای «ذهن زیبا» و «فرمانروای نقابدار»، سریال هلندی «وقتی آب‌بندها می‌شکنند»، سریال «باج» محصول مشترک کانادا، فرانسه، آلمان و آمریکا و حتی به تازگی سریال هندی «اختلاس 1992» ادامه داد. نکته مهم این که همه این سریال‌ها محصول هفت سال اخیرهستند و شبکه 5 دست روی سریال‌های جدید می‌گذارد. در مقابل شبکه 4 سیما سریال‌های انگلیسی «آغاز» و «بینوایان»، سریال برزیلی «مکانیسم» محصول نتفلیکس، سریال آمریکایی «زیرزمینی» و محصولات دیگری از ایتالیا، نروژ و... را روی آنتن برده که مضمون اغلب آن‌ها وجود نژادپرستی، فساد اداری و... در کشورهای غربی است. در کنار این دو شبکه، شبکه تماشا نیز هر از گاهی یک سریال خارجی روی آنتن می‌برد که به دلیل پراکنده بودن این آثار، نمی‌توان آن را جریانی چندان مستقل دانست. با حضور «باب المراد» روی آنتن شبکه یک، پس از مدت‌ها شبکه ملی نیز سریالی خارجی روی آنتن خواهد برد. 

پخش مجموعه‌های خارجی از تلویزیون فی نفسه اتفاق خوبی است و خصوصا با ضعف مفرط تولیدات داخلی، می‌تواند محصولات جذاب روی آنتن را بیشتر کند و بر افزایش سطح سلیقه مخاطب تلویزیون تأثیر بگذارد. به همین علت به عقیده بسیاری از کارشناسان، به این رویه به عنوان رخدادی مثبت می‌نگرند. با این حال باید در نظر داشت که پخش سریال‌های خارجی، در بلندمدت به تکیه محض بر این تولیدات و در نتیجه حذف تولیدات داخلی منجر نشود. ازاین رو نباید به صرف کیفیت بالاتر، حجم سریال‌های خارجی را به شکلی بی‌رویه افزایش داد. بهترین شکل ماجرا، آن است که سازمان صداوسیما همزمان با بالا رفتن سطح سلیقه مخاطبان، کیفیت تولیدات را نیز افزایش دهد؛ به حدی که محصولات داخلی قابل رقابت با خارجی‌ها باشند.