حمله به «مهلا»؛ مهمانان بی‌تقصیرند

نسیم آنلاین: بعد از رشد پلتفرم‌های نمایش خانگی در دهه‌ی نود و استقبال مردم از آن‌ها، برنامه‌های بسیاری که به شکل پیش‌فرض و سنتی باید از تلویزیون پخش می‌شدند این سکوها را برای انتشار انتخاب کردند. در ماه محرم چند سال گذشته نیز این پلتفرم‌ها میزبان برنامه‌های گوناگونی بودند. یکی از این برنامه‌ها «مهلا» است که با اجرای محمدحسین پویانفر به شکل گفتگومحور و با حضور چهره‌های آشنا و تهیه شده است.

فصل اول این برنامه در سال 1400 با حمایت «همراه اول» تهیه شد و آن طور که «ایمان قیاسی» یکی از تهیه‌کنندگان آن به خبرگزاری دانشجو گفته بود، از آنجاکه در آن سال به دلیل شیوع بیماری کرونا مردم نمی‌توانستند مانند گذشته در مجالس عزای امام حسین(ع) حاضر شوند، تصمیم به تولید «مهلا» گرفته شد.

این تهیه‌کننده البته درباره‌ی علت پخش نشدن این برنامه از تلویزیون نیز گفته بود: «اگر می‌خواستیم طرح خود را به تلویزیون ارائه بدهیم باید چهار تا پنج ماه قبل آن را ارائه می‌دادیم که به دلیل آن‌که بسیار دیر شروع به کار کردیم و فکر نمی‌کردیم کار آنقدر جدی بشود، به تلویزیون نرسیدیم و این رسانه کنداکتور خود را برای محرم بسته بود.»

اما این برنامه سال‌های بعد نیز از تلویزیون پخش نشد و نشان داد که علت این امر چیزی بیش از «دیر شروع کردن» و «زمان نداشتن» است و سازندگان آن علاقه دارند محتوای خود را در جایی خارج از رسانه‌ی ملی پخش کنند. تصمیمی که با حواشی امسال این برنامه بهتر می‌توان به علت آن پی برد.

فصل اول این برنامه با استقبال خوبی هم همراه شد. خبرگزاری دانشجو به نقل از اداره کل ارتباطات همراه‌ اول نوشت که فصل اول «مهلا»، ۳۳ میلیون بازدید در دو اپلیکیشن روبیکا و آیگپ داشته است. با این توصیف ادامه‌ی تولید این برنامه تا محرم امسال تعجب‌آور نخواهد بود.

حواشی مهلا

امسال نیز فصل چهارم «مهلا» در بستر پلتفرم روبیکا قرار گرفت. اما این برنامه در سال جاری کمی متفاوت از سال‌های پیشین بود. اظهارات برخی از مهمانان برنامه و همچنین واکنش‌های مجری آن از طرف بسیاری مورد انتقاد قرار گرفته است و در طرف مقابل نیز بسیاری در مقام دفاع از این برنامه برآمده‌اند.

جرقه‌ی ماجرا از اظهارات یکی از مهمانان برنامه آغاز شد. «جواد خیابانی» که مهمان قسمت دوم این برنامه بود انتقادات گوناگونی به شرایط کشور داشت و در بخشی از صحبت‌هایش نیز گفت که «محرم ربطی به جمهوری اسلامی ندارد و من قبل از انقلاب کتل‌دار هیئت بوده‌ام.» این نقطه‌ی آغاز حواشی بود که با اظهارات مهمانان دیگر اوج گرفت.

«مصطفی راغب»، خواننده و مدرس آواز که مهمان قسمت چهارم مهلا بود نیز اظهاراتی داشت که بسیاری آن را نوعی «طعنه» به حساب آوردند. او در بخشی از صحبت‌هایش گفته بود «کسی که از امام حسین دم می‌زند نباید به ناموس مردم سیلی بزند.»

مهمان قسمت پنجم این برنامه نیز که منصوره مصطفی‌زاده، مجری پیشین تلویزیون بود اظهاراتی درمورد موضوع حجاب داشت که جنجال‌ها را بیشتر کرد و در مقابل، مدافعان این برنامه را هم به شوق آورد تا به دفاع از آن بپردازند. اشاره مصطفی‌زاده به خانم بی‌حجابی که در یکی از نمازخانه‌های شهر روسری‌اش را سرش کرده و نماز خوانده و بعد از آن روسری را برداشته شروع ماجرا بود. او با نتیجه گرفتن از این خاطره گفت که «آن خانم بی‌حجاب خدا را دوست دارد اما تو را دوست ندارد.» این اظهارات نیز در فضای رسانه‌ای کشور به نوعی انتقاد سیاسی‌اجتماعی تعبیر شد.

اوج‌گیری انتقادها

اما منتقدین «مهلا» بعد از این اظهارات ساکت ننشستند و به شکل‌های گوناگون به این برنامه و مهمانان آن تاختند. خبرگزاری فارس در انتقاد از این برنامه نوشت که «ناخواسته القاکننده‌ی پیامی شده است که آن را با جریانات ضدنظام و ضدمذهب همسو و همراه می‌کند.» گرچه این خبرگزاری حواشی اخیر را «ناشی از یک سوءتفاهم» تعبیر کرد و با اشاره به اظهارات مجری این برنامه در برنامه‌ای دیگر، اطمینان داد که پویانفر «به انقلاب اسلامی علاقه‌مند است.»

اما «رجانیوز» انتقاد تندتری به این برنامه داشت. این پایگاه خبری در مطلبی با تیتر «آقای پویانفر، کمتر به جمهوری اسلامی کنایه بزنید» به انتقادات تندی نسبت به «مهلا» پرداخت. در این مطلب رجانیوز خطاب به مهمانان برنامه نوشته است که «با کدام سواد دینی به خود اجازه می‌دهند جای علمایی بنشینند که سال‌ها درس علوم دینی خوانده‌اند؟ کدام مرجع به سلبریتی‌ها اجازه داده که برای دین‌داری مردم نسخه بپیچند و احکام صادر کنند؟»

رجانیوز همچنین از محمدحسین پویانفر، مجری این برنامه با عنوان «مداح استدیویی» یاد کرده است. در بخش‌های دیگری نیز با انتقاد از سکوت مجری برنامه در برابر اظهارات مهمانان نیز نوشته است که «آقای مداح به نشانه تایید سر تکان می‌دهد.» همچنین نوشته که پویانفر «با استفاده از آنتن صداوسیما» مطرح شده و با حمایت نهادهای فرهنگی به این نقطه رسیده‌ است و از این طریق از «کنایه زدن به جمهوری اسلامی» در این برنامه انتقاد کرده است.

رجانیوز به این انتقادات اکتفا نکرده و این برنامه را مصداق «مسجد ضرار» دانسته است. همان مسجدی که با دستان پیامبر ویران شد.

البته در متن رجانیوز آمده که فصل اول مهلا «سال گذشته» پخش شده است. درحالی که امسال شاهد فصل چهارم مهلا هستیم و فصل اول آن محرم 1400 پخش شد. نکته‌ای که شاید نزد مخاطبان این پایگاه خبری از آن برداشت نوعی «بی‌دقتی» داشته باشند.

تخصص عوامل، مهمتر از تخصص مهمانان

بیشتر انتقادات حول این برنامه به «مهمانان» آن برمی‌گردد. مهمانانی که «تخصص» مذهبی ندارند و «نسخه‌»های اجتماعی می‌پیچند. اما برخلاف این انتقادات به نظر می‌آید بیش از آنکه موضوع عدم تخصص مهمانان برنامه مطرح باشد، تخصص «عوامل برنامه» مطرح است.

طبیعتا آنچه در این برنامه مطرح می‌شود انعکاس دعواهایی است که در سطح جامعه وجود دارد. مهمانان برنامه نیز طبیعتا به دلیل اینکه عضوی از این جامعه هستند با همین عنوان مطالبی را طرح می‌کنند. اما چیزی که بیشتر به چشم می‌آید تخصص «عوامل» این برنامه است.

برنامه‌ای مناسبتی و مذهبی که جای متخصصان مذهبی و تاریخی در آن خالی است. این نشان می‌دهد که برنامه بیشتر بر تاثیرگذاری عاطفی تمرکز کرده است و قرار نیست محتوای تاریخی تخصصی از آن بیرون بیاید. اما به هرحال وجود لااقل مشاورانی که بتوانند مجری برنامه را در هدایت بحث کمک کنند و یا در انتخاب سوژه راهنمایی داشته باشند خالی است.

برنامه‌ی مشابه «مهلا» را نیز می‌توان «با حسین(ع) حرف بزن» دانست که سالهای گذشته از تلویزیون پخش شد و محرم امسال ترجیح داد با نام «ملاقات با حسین(ع)» در شبکه‌ی نمایش خانگی مهمان مردم باشد.

یکی از تفاوت‌های «ملاقات با حسین(ع)» با «مهلا» در نوع مهمانان آن است. «ملاقات با حسین» بیشتر مهمانانی از نوع «کمتر نام‌آشنا» داشت که شاید بسیاری از آنها خیلی چهره‌ی شناخته ‎شده‌ای نبودند.

اما «مهلا» انگار رویکرد متفاوتی دارد و به دلیل شناخته‌شده و اصطلاحا «سلبریتی» بودن مهمانان آن بیشتر به یک «نمایش» تلویزیونی نزدیک است. سابقه‌ی عوامل برنامه و تجربه‌‌ی آنها در برنامه‌هایی مثل «جوکر» و «عصرجدید» نیز همین موضوع را نشان می‌دهد. مجری «مهلا» نیز از چهره‌های شناخته‌شده است و این موضوع نیز با توجه به «بدون مجری» بودن برنامه‌ی «ملاقات با حسین(ع)»، وجه نمایشی آن را بالاتر برده است.

حتی بسیاری، از «احسان علیخانی» به‌عنوان «مرد در سایه»ی این برنامه یاد می‌کنند. به ویژه آنکه «استودیو قرن جدید» که نزدیک به احسان علیخانی است در ساخت فصل اول آن را «همراه‌اول» همکاری کرده است.

اهمیت حضور مشاوران متخصص مذهبی با این موضوع روشن‌تر می‌شود. اگرچه ضرورت دارد استقلال نظر مهمانان برنامه که خود نیز عضوی از جامعه هستند حفظ شود، اما می‌توان با تمهیداتی، اثر منفی یا سوءتفاهم‌های حاصل از محتوای برنامه را کمتر کرد.

شاید به دلیل اینکه خیلی از مهمانان «ملاقات با حسین(ع)» چهره‌ی شناخته شده یا سلبریتی به حساب نمی‌آمدند اظهارات آنها جنجالی نمی‌شد. اما اظهارات میهمانان «مهلا» بازتاب بیشتری دارد.

نکته مهم دیگر اینکه «مهلا»ی امسال بعد از التهابات اجتماعی سال گذشته پخش می‌شود و طبعا این موضوع روی نظر میهمانان برنامه نیز به عنوان عضوی از همین جامعه اثرگذار است. این امر حساسیت برنامه را بالاتر برده است. بر این اساس می‌توان تصمیم عوامل برنامه برای پخش آن در جایی خارج از تلویزیون را بهتر درک کرد. انگار برنامه‌سازان در خارج از صداوسیما برای بیان برخی حرف‌ها دست خود را بازتر می‌بینند.

همچنین انتخاب مجری این برنامه که رواداری بیشتری نسبت به موضوعات انتقادی دارد، در کنار کارنامه‌ی سازندگان آن نشان می‌دهد که رویکرد خاصی بر این برنامه حاکم بوده و حواشی آن اتفاقی به وجود نیامده است. این موضوع در کنار نوع مهمانان برنامه می‌تواند به خوبی رویکرد حاکم به «مهلا»‌را نشان دهد.

گرچه ممکن است بیان موضوعات انتقادی از زبان چهره‌های مشهور برای خیلی‌ها خوشایند نباشد اما باید در نظر داشت همانطور که بسیاری از نظرات مخالف از زبان چهره‌های مشهور بیرون می‌آید، در طرف مقابل نیز این امکان برای دیگران نیز وجود دارد. همزمان باید با بکار بستن تمهیداتی مانند استفاده از مشاوران محتوایی یا عوامل متخصص، تأثیر منفی این موضوع را به حداقل رساند.

در عین حال وجود ردی از مسائل اجتماعی در برنامه را می‌توان نشانه‌ای از زنده بودن و بی‌تفاوت نبودن آن در برابر اوضاع جامعه دانست.