«فروشنده» را ساختیم تا مدیون تاریخ نشویم

به گزارش باشگاه خبرنگاران پویا ، صدوبیست ودومین برنامه سینما روایت که سومین قسمت از فصل جدید این برنامه نیز بود، به نقد و بررسی مستند «فروشنده 2» با حضور مصطفی خوش چشم کارشناس بین الملل، آرش فهیم (منتقد)، محسن حاج کرمی (تهیه کننده) و محمدمهدی شیخ صراف (مجری - کارشناس) اختصاص داشت.

چرا فروشنده دنباله دار شد؟

در ابتدای این نشست محسن حاج کرمی تهیه کننده مستند «فروشنده 2» با اشاره به محتوای اثر و دلیل ساخت فروشنده 2 به عنوان دنباله ای بر «فروشنده 1» که در ارتباط با توافق هسته ای و برجام بود، گفت: آرزوی تیم تولید ما پیش از ساخت این اثر آن بود که ایکاش آنچه که در این مستند می گوییم به حقیقت تبدیل نشود! اما هر چه جلوتر رفتیم متاسفانه دیدیم که همان اتفاقی که در ماجرای برجام برای کشور ما پیش آمد، دقیقا در حال تکرار شدن در موضوعات دیگر از جمله صنعت موشکی است.

وی افزود: باور این موضوع سخت است که ما در عرض چند سال دو بار دقیقا یک اشتباه را تکرار کنیم و در این شرایط به نظرم می آید که نقش نخبگان کشورمان در این اوضاع بسیار مهم تر است و تاریخ در آینده از عملکرد امروز آن ها سوال می پرسد؛ آنچنان که ما امروز نسبت به این که چگونه ممکن است در برهه ای از تاریخ عهدنامه هایی همچون ترکمنچای امضای شود، متعجب می شویم و درباره آن سوال می پرسیم. شاید ما هم در آینده مورد شماتت قرار بگیریم که چرا در آن زمان نسبت به این موضوع بی تفاوت بودیم و حرفی درباره آن نزدیم.

مشکلاتی که مانع دیده شدن «فروشنده 2» توسط مخاطبان شد

حاج کرمی همچنین در ارتباط با مشکلاتی که در مسیر ساخت و نمایش عمومی این اثر برای تیم سازنده اثر ایجاد شد، گفت: ما بعد از «فروشنده 1» تحقیقات را برای ساخت نسخه دوم این مستند شروع کردیم و در مسیر ساخت آن چند بار سناریو اثر را به دلایل مختلف عوض کردیم. به ویژه آن که از یک سو هم محدودیت های زیادی در این حوزه برای بیان حرف هایمان داشتیم و از سوی دیگر سرعت اتفاقاتی که در حال وقوع بود، بسیار بیشتر از دفعه قبلی بود و تقریبا همه چیز در سکوت خبری در حال پیشروی بود.

وی افزود: به همین خاطر هم بود که ما سعی کردیم مستند را در اسفند ماه رونمایی کنیم و دلیل برخی از ایرادات فرمی موجود در اثر هم همین زمان کم ما برای نمایش عمومی اثر بود اما اصولا کشور ما از اواسط اسفند تا اواخر فروردین به لحاظ خبری تعطیل می شود و دقیقا این بازه برای کسانی که می خواهند کارهایی را در پشت پرده انجام دهند، زمان مناسبی است. با این همه، ما پس از اکران عمومی اثر در اسفند سال گذشته با آغاز سال جدید به دنبال اکران های دانشگاهی آن رفتیم البته که بسیاری از دانشگاه ها به دلایل مختلفی مانع اکران این اثر شدند و متاسفانه حق این مستند در زمینه تبلیغات و دیده شدن توسط مخاطبان آن گونه که باید ادا نشد.

حاج کرمی با گلایه از رسانه ملی درباره نمایش چهره حقیقی برجام به مردم و بی حاصل بودن این توافق گفت: به نظرم وظیفه رسانه ملی در این ماجرا این بود که به مردم نشان دهد که آن وعده ای که گروهی در ارتباط با تاثیر مثبت مذاکره با آمریکا می دادند، پوچ بوده و در عمل هیچ فایده ای برای کشور نداشته است.

این مستندساز کشورمان خاطرنشان کرد: ما انتظار نداشتیم آثاری همچون فروشنده در صداوسیما نمایش داده شود ولی می شد نمونه هایی مشابه آن را در ارتباط با این موضوع تولید کرد و به مردم نشان داد. به نظر من اگر فروشنده 2 دیده نشد به دلیل کم کاری ما نیست بلکه به این خاطر است که هنوز فضای رسانه ای کشور باور نکرده که نتیجه اعتماد به غرب هیچ است و در این زمینه هم صداوسیما و هم دولت مقصر هستند.

راهبرد آمریکایی ها مهار قدرت ایران از طریق مذاکره است

مصطفی خوش چشم کارشناس حوزه بین الملل در ارتباط با سیاست های آمریکایی ها در مواجهه با ایران که در این مستند به بخشی از آن پرداخته شده، اظهار کرد: اصولا آمریکایی ها بر خلاف ما یک ساختار منسجم تصمیم سازی دارند و براساس آن کار می کنند. تا سال 2006 آن ها انواع روش ها را از جمله انقلاب مخملی، کودتا و محاصره اقتصادی را درباره ایران امتحان کردند؛ ولی وقتی متوجه شدند که نمی توانند «رژیم چنج» را انجام دهند، تلاش کردند تا ایدئولوژی جمهوری اسلامی را حداقل در منطقه محدود کنند.

وی افزود: برای این کار تا سال 2009 اندیشکده های مختلف آمریکا بر روی این موضوع کار کردند و به این نتیجه رسیدند که راهکار «تعامل» یا «درگیر کردن در گفتگو» با استفاده از ابزار فشار اقتصادی و تهدید به اقدام نظامی وارد این موضوع شدند؛ یعنی از یک سو فشار اقتصادی می آورند و از سوی دیگر پیشنهاد مذاکره می دهند.

خوش چشم ادامه داد: آمریکایی ها برای این موضوع دست بر نقاطی گذاشتند که بیشترین تضاد را با منافع آن ها داشت که به ترتیب شامل قدرت منطقه ای، قدرت موشکی و قدرت هسته ای می شود. منتهی قدرت هسته ای بهانه ی بهتری برای شروع این کار بود. وقتی گام اول این کار را با توافق «برجام» برداشتند، مشخص بود که به دنبال انجام گام های بعدی این استراتژی با برجام های دیگر هستند. اول تصور می شد برجام های 2و3 داریم در حالی که بعد از آن مشخص شد که قرار است همه این اتفاقات در قالب یک معامله کلی صورت بگیرد. به همین خاطر اینکه چه کسی رئیس جمهور آمریکا می شد تفاوتی نداشت و همه در چارچوب همان راهبرد اصلی یعنی مهار قدرت جمهوری اسلامی ایران از طریق مذاکره عمل می کردند.

دلیل اصرار آمریکایی ها به حفظ ساختار تحریم ها علیه ایران

خوش چشم در ادامه با اشاره به دلیل اصرار آمریکایی ها بر استفاده از حربه تحریم ها برای مهار قدرت جمهوری اسلامی گفت: اصولا هر کسی که رئیس جمهور آمریکا بود، این ساختاری که در حال حاضر برای تحریم ها ایجاد شده است را از دست نمی داد چرا که ساختار کلی این تحریم ها در طی چند دهه ساخته شده است؛ منتهی کسی می توانست ادامه این استراتژی را در ارتباط با سایر امور از جمله قدرت موشکی و منطقه ای را ادامه دهد که همچون ترامپ در چارچوب تئوری «مرد دیوانه» یا فردی که قابل پیش بینی نیست، حرکت کند.

وی افزود: آن ها این مسیر را از دو طریق دنبال می کنند؛ یا جمهوری اسلامی با آمریکا وارد مذاکره می شود و یا اینکه جمهوری اسلامی بر سر بخشی از آنچه که آمریکایی ها می خواهند را وادار به مذاکره با اروپایی ها کنند. آنچه که آمریکایی ها به دنبال آن هستند، یکی بحث کم کردن برد موشک های ایران است و دیگری ایجاد فشار از طریق اروپایی ها برای پیوستن جمهوری اسلامی به یک سری معاهده بین المللی در ارتباط با بحث های موشکی است. معاهده هایی که بخشی از آن در مستند «فروشنده 2» به آن اشاره می شود و نکته موجود در آن این است که بسیاری از بخش های این معاهده برای کشورهای دیگر الزام آور نیست ولی برای ایران به شکل کامل اجرا می شود.

هر کشوری از موضع ضعف وارد مذاکره شود، نتیجه نمی گیرد

خوش چشم حرف های خود را این گونه ادامه داد: حالا شما تصور کنید، ایران عضو یک قرارداد بین المللی موشکی بشود که هیچکدام از کشورهای همسایه اش هم حاضر به امضای آن نشده اند و در بخشی از آن آمده است که شما باید ثابت کنید که صنایع موشکی بالستیک کشور ربطی به بحث هوافضا ندارد. این اتفاق در شرایطی رقم می خورد که ناظر بین المللی همه نقشه های مربوط به این موشک ها را ببیند و هیچکس حاضر نیست چنین چیزی را قبول کند.

این کارشناس مسائل بین الملل با اشاره به اینکه نباید از موضع ضعف وارد مذاکرات شد، گفت: شما هر جای دنیا ببینید کشوری از موضع ضعف وارد مذاکرات شده، نتیجه نمی گیرد. تا زمانی که جو روانی جامعه تحت تاثیر مذاکره با آمریکا باشد، طرف مقابل از آن استفاده خواهد کرد.

جای خالی سوژه هایی همچون فروشنده 2 در سینما و تلویزیون

آرش فهیم منتقد سینما نیز در این برنامه با اشاره به محتوای این اثر گفت: من با دیدن این فیلم هم خوشحال شدم و هم به ناراحت! خوشحال از اینکه عرصه مستندسازی کشورمان تا این حد به پویایی رسیده و مستندسازهایی که در حال کار در حوزه های اجتماعی و سیاسی هستند، به نگاهی عمیقی نسبت به لایه های مختلف جامعه رسیده اند و از سوی دیگر ناراحت شدم به این دلیل که چرا مطالب مهمی که در مستندهایی همچون «فروشنده 2» مطرح می شود، هیچوقت در آثار سینمایی و یا سریال های تلویزیونی دیده نمی شود.

وی افزود: مستند فروشنده 2 رویکردی افشاگرانه و جسورانه دارد و از این نظر که نیمه پنهان خیلی از مسائل را بیان می کند، اثر قابل توجه و ارزشمندی است. این مستند علاوه بر اینکه توانسته سرنخ هایی را در برخی از موضوعات مهم به مخاطبان خود بدهد، قابلیت آن را دارد که به عنوان یک سند برای نسل های آینده مورد استفاده قرار بگیرد که این خود نشان دهنده قوت پژوهش اثر است.

غلبه فضای گزارشی بر مولفه های مستندسازی در «فروشنده 2»

فهیم در ادامه با اشاره به رویکرد صریح سازندگان «فروشنده 2» به سوژه ای که قصد پرداخت آن را داشتند، گفت: این نگاه بدون تعارف و بدون محافظه کاری سازندگان این اثر قابل تحسین و ارزشمند است ولی یک مسئله مهم در زمینه مستندسازی بحث اقناع است. آن که مخاطبی که پای چنین اثری می نشیند آیا می تواند همان پیامی که سازندگان مستند به دنبال بیان آن بودند را دریافت کند؟

وی افزود: نکته دیگر این است که مسئله توان موشکی در بخش ابتدایی کار در حاشیه مسائل هسته ای قرار گرفته و شاید اگر من جای سازندگان این اثر بودم، شروع کار را به بحث اهمیت صنایع موشکی اختصاص می دادم. البته فیلم بعد از یک سوم ابتدایی خود وارد این حوزه می شود ولی اگر این اتفاق در ابتدای فیلم می افتاد، اهمیت این موضوع در ذهن مخاطب تثبیت می شد و حرف ها و پیام هایی که در ادامه به مخاطب ارائه می شد، راحت تر توسط مخاطب پذیرفته می شد.

این منتقد سینما در پایان خاطرنشان کرد: یکی دیگر از نکاتی که در ارتباط با مستندسازی وجود دارد این است که اساسا مستند باید به سمتی حرکت کند که فضای دراماتیک تر و داستان گوتری را نسبت به گزارش های خبری و تلویزیونی ایجاد کنند تا مخاطب را با خود همراه کنند. این مستند هم در مقاطعی توانسته این فضای دراماتیک را ایجاد کند ولی به طور کلی فضای گزارشی در این مستند غلبه دارد.

منبع: تسنیم

مسئولیت صحت اخبار ارائه شده به عهده منبع خبر بوده و این رسانه صرفاً رسالت اطلاع‌رسانی خود را در این رابطه انجام می‌دهد.