«خطر بیاثری» در کمین سلام فرمانده
این روزها کمتر کسی است که نام سرود سلام فرمانده را نشنیده باشد. موزیک ویدئویی که بسیار فراگیر و البته جنجالی شده است. ولی این اولین اثری از نوع خودش نیست که جنجال به پا کرده باشد.
نسیمآنلاین؛ محمد ملکی: سلام فرمانده اکنون فقط نام یک نماهنگ نیست. اثری است که مدام نقد میشود، مخالفان و موافقان جدی دارد، برایش اجتماع برگزار میشود، لبخوانی میشود، آن طرف آبیها برایش تحلیل ارائه میدهند و به فضای سیاسی ربط میدهند.
ماجرا چیست؟
در روزهای ابتدایی سال 1401، یک قطعه موسیقی بسیار در شبکههای اجتماعی دیده و شنیده میشد. یک قطعه یک دقیقهای و سرودی که یک جملهی آن بسیار مورد تاکید بود "سلام فرمانده". با فراگیر شدن نسخه کامل، مشخص شد سلام فرمانده سرودی است به خوانندگی ابوذر روحی و خطاب به امام زمان (عج) که با گروهی 313 نفره از نوجوانان در مسجد جمکران اجرا شده و به تهیه کنندگی شبکهی باران صدا و سیمای گیلان که اولین بار نیز از این شبکه پخش شده است.
مروری بر گذشته
سلام فرمانده اولین موزیک ویدئویی نیست که در ایران بسیار فراگیر شده باشد. اثر علی فانی برای امام زمان (عج) و آن شعر ترکی معروف "ای قلم سوزلرینده اثر یوخ" نمونههایی از این آثار هستند. در سالهای اخیر نماهنگهایی که تعدادشان هم کم نیستند توسط گروههای فرهنگی و مذهبی تولید شده و در مقاطعی بسیار فراگیر شدند و همچنان هم در مناسبتهای مختلف، پای ثابت کنداکتور رسانه ملی و برنامههای مختلف هستند. ارغوان، ایستادهایم، چای روضه، مداد رنگی، چشماتو ببند، از خون جوانان وطن و چندین اثر مختلف از حامد زمانی و حسین حقیقی برخی از معروف ترینها هستند. حتی پای تتلو هم در این میان وسط است با دو نماهنگ، یکی برای شهدا و یکی هم انرژی هستهای که بر روی عرشه ناو جنگی خوانده شد.
حمایتهای بی اثر
در سالهای اخیر با رشد موسسات و نهادهای فرهنگی بزرگ، بحث حمایت از تولیدات فرهنگی نیز جدیتر شده است. اوج یکی از این موسسات است. سازمان هنری رسانهای اوج در سال 1390 تاسیس شد. ابتدا احسان محمدحسنی مدیر این سازمان، اوج را یک تشکل مردمنهاد معرفی کرد اما در نشست خبری که سال 1400 داشت گفت: این سازمان در سال نود با ۵۰۰ میلیون تومان بودجه راهاندازی شد. اولین کمک که با افتخار از سپاه گرفتیم. محمدحسنی ادامه داد که سال گذشته، یعنی ۱۳۹۹ حدود ۱۸ میلیارد کمک دریافت کرده است و بیش از ۹۰ میلیارد نیز درآمد داشته است.
ماوا نام مرکز موسیقی و نماهنگ اوج است . بسیاری از تولیدات چشمگیر این حوزه در سالهای اخیر تولید این مرکز هستند. حمایتهای گسترده مالی و معنوی از آثار مختلف، زمینهساز تولیدات مختلف در این خصوص است. بزرگترین اثر تولید شده توسط این مرکز، نماهنگ منوبشناس است که با حضور 40 خواننده مطرح پاپ تولید و با حواشی بسیاری نیز همراه شد.
منو بشناس در فروردین 1400 رونمایی شد. اثری از همراهی و خوانندگی چهرههای مطرح پاپ ایران همچون حجت اشرفزاده، فرزاد فرزین، رضا صادقی، حامد همایون، مهدی یغمایی، پرواز همای و بسیاری دیگر. تهیه کنندگی را ماوا با همکاری همراه اول در دست داشت و ساخت آن با استفاده از جلوههای ویژه بسیار انجام گرفته است.
در مورد هزینههای ساخت آن هرگز رقم شفافی اعلام نشد. اما حضور 40 خواننده مطرح و ساخت اثری برپایه جلوههای ویژه قطعا هزینههای بسیار بالایی را به همراه خواهد داشت.
اما همه چیز فقط به هزینه ساخت بر نمیگردد. محتوا و اثرگذاری این نماهنگ نیز بسیار مورد بحث است. اثری که با گذشت بیش از یک سال از پخش آن، در مناسبتهای ملی، میهنی ایران جایی ندارد و حتی رسانهملی هم احتمالا فراموش کرده است چنین نماهنگی وجود دارد! جدا از رجوع به حافظه مخاطبین از دیدن این اثر در رسانه ملی، با سرچ نام نماهنگهای معروف در تلوبیون، فهرستی از پشخهای مختلف آنها در شبکهها و مناسبتهای مختلف نمایش داده میشود، چیزی که نتیجهی آن برای منوبشناس، صفر است!
منو بشناس تنها اثر معروف این سالهای ماوا نیستند که چنین حواشی به همراه داشتند. سرنوشت ایستادهایم 2 نیز قابل تامل است.
3 سال پس از انتشار و درخشش نماهنگ "ایستادهایم 1" یا "ایستادهایم تا آخرین نفس" که فارغ از پیچیدگی و سختیهای تولید، ولی فضای کلی سادهای داشت، حوزه هنری از ایستادهایم 2 یا " ایستادهایم تا آخرین قطره خون" رونمایی کرد. اثری که ساختش 2 سال طول کشید و در ساختنش از جلوههای ویژه و بصری بسیاری استفاده شد. هیچگاه رقم دقیق ساخت آن اعلام نشد ولی صرف 2 سال زمان و استفاده از آن حجم از جلوههای ویژه و بصری رقم کمی را در بر نمیگیرد. رئیس وقت حوزه هنری در پاسخ به انتقادات از هزینههای آن گفت: بخشی از هزینهها، هزینههای سرمایهای است که به اموال حوزه هنری اضافه شده است.
اما با وجود صرف هزینه و زمان، ایستادهایم 2 بر خلاف قسمت اولش، آنقدرها موفق نشد و کمتر مورد استقبال قرار گرفت.
سرنوشت آثار ناموفق ذکر شده در انتظار بقیهی آثاری که مورد حمایتهای خاص این سازمانها قرار میگیرد هست. سرنوشتی که شاید دامن سازندگان سلام فرمانده را هم بگیرد و کارهای بعدی آنها سرنوشتی مشابه سرنوشت ایستادهای 2 و منو بشناس پیدا کنند
همین حالا نیز سلام فرمانده به سمت تبدیل شدن به ضد خودش پیش میرود. اثری که یک گروه کوچک در یک شهرستان پدید آورده، حالا توسط نهادها و سازمانها دست به دست میشود، برایش اجتماع گرفته میشود، در شهرهای مختلف و با حضور مسئولین روی سن اجرا میشود. اقداماتی که کار را از یک حرکت خودجوش مردمی به سمت اثری حاکمیتی پیش میبرد.
چه باید کرد
نماهنگ سلام فرمانده فارغ از نقدها به فرم و محتوایش و برخی آثار دیگر نشان داده است که در شهرهای کوچک و دور از مرکز، گروهها و افرادی هستند که توانایی خلق آثاری را دارند که میتوانند موج فرهنگی عظیمی را در کشور بوجود آورند. نهادها و سازمانهای فرهنگی بهتر است به جای سرمایهگذاریهای بزرگ روی خلق یک اثر، به دنبال کشف و رشد و پرورش این گروهها در همهجای ایران باشند تا زمینه فعالیت آنها فراهم شود؛ تا به جای یک اثر، آثار فراوانی تولید شود و شاهد سلامفرماندههای بیشمار دیگری باشیم. آثاری که از دل بر میآیند و لاجرم بر دل مینشینند.