معطلی چند ساعته‌ی بر اساس کدام قانون است؟

نسیم‌آنلاین: سال 1399 با یک طرح جدید از طرف راهنمایی و رانندگی مواجه شدیم، طرح «موتوریار». طرحی که به گفته سردار حمیدی برای فرهنگ‌سازی بین موتورسوران به اجرا درآمد. در این طرح قرار بود موتورسواران متوقف شوند و به جای توقیف موتور، سر چهارراه‌ها بایستند. سردار حمیدی در توضیح این طرح گفته بود: «در این طرح از ظرفیت خود موتورسیکلت سواران متخلف استفاده خواهد شد به گونه‌ای که اگر موتورسواری تخلف کند مأموران از وی می‌خواهند که در کنار پلیس قرار بگیرد و با دادن یک کاور پلیس را یاری کند». با آغاز این طرح مدتی کفی‌ها از تهران جمع شدند و عده‌ای هم این طرح را اقدامی قابل تحسین خواندند.

قبل از سال 1400 شما اگر موتورسواری بودید که بعضی از تخلفات را انجام می‌دادید، پلیس شما را به عنوان متخلف نگه می‌داشت، شما را جریمه می‌کرد و ممکن بود موتور شما به مدت یک هفته به پارکینگ منتقل شود. براساس ماده ۲۰ قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی، تمامی قوانین و مقررات عمومی مربوط به حمل‌ونقل و عبور و مرور خودرو در مورد موتورسیکلت‌ها نیز جاری است. قانون البته چند مورد خلاف به خصوص را هم برای موتور سیکلت در نظر گرفته است. در صورت ارتکاب به این تخلفات مأموران نیروی انتظامی موظفند ضمن صدور قبض جریمه نسبت به توقیف موتورسیکلت حداکثر به مدت یک هفته و در صورت تکرار یک ماه اقدام کنند.

برعکس فعالیت‌های رایج پلیس قبل از طرح موتوریار، اقدامی که پلیس از سال 1399 شروع کرد یک اقدام غیرقانونی بود. تخلف از قانون در برابر تخلفاتی که موتورسوران انجام می‌دادند. مطابق با قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی، موتورسواری که کاری غیرقانونی کرده‌است، متخلف حساب می‌شود نه مجرم. مجرم را می‌توانید براساس قانون جریمه کنید یا موتورسیکلت او را توقیف کنید اما نمی‌توانید کسی که فقط تخلف کرده‌است را با حکمی بیشتر از جریمه تنبه کنید. اما به گفته سردار حمیدی متخلفین در این طرح به پلیس کمک می‌دهند و عملا مجرم به حساب می‌آیند. این تناقض سخنان سردار حمیدی با متن قانون نشان می‌دهد که خود مجری قانون توجهی به قانون ندارد. مطابق با متن قانون تغییر دادن پلاک و دستکاری آن تخلف است و مخدوش کردن آن جرم. سردار حمیدی، سال 1402، دو سال بعد از اجرا شدن طرح گفت: «در خصوص موتورسیکلت سوارانی که تخلفات آنان جنبه مجرمانه پیدا می‌کند به این صورت که پلاک موتورسیکلت را دستکاری کرده یا پوشش پلاک داده یا فاقد پلاک هستند موتورسیکلت آنان با کفی به پارکینگ منتقل می شود و پلیس با تخلفات فاقد پلاک و همچنین مخدوشی پلاک به صورت جدی برخورد می‌کند».

وقتی طرح موتوریار اجرایی شد که قرار بود کفی‌ها از تهران جمع شوند. این طرح اجرا شد و به گفته‌ی خود سردار حمیدی مؤثر و موفق هم بود. خبری اما شبهاتی در مورد تأثیرگذاری این طرح که سردار بارها به آن اشاره کرده بود ایجاد کرد. مرداد سال 1401 سرهنگ حمید طریقت فرمانده یگان عملیات پلیس راهور تهران بزرگ در برنامه‌ی شهر امن، خبری که انتظار آن هم می‌رفت را اعلام کرد. سرهنگ طریقت از بازگشت کفی‌ها به خیابان خبر داد و شرایطی برای انتقال موتورها به پارکینگ اعلام کرد:« موتورسیکلت سوارانی که پلاک ندارند یا پلاک خود را دستکاری کرده‌اند، موتور آنها توقیف و به پارکینگ منتقل می‌شود تا بعد از تشکیل پرونده به تخلف آنها رسیدگی شود».

با اینکه معلوم نشد آیا کفی‌ها واقعا از خیابان جمع شدند و این طرح چقدر اجرا شد و چقدر نتیجه‌بخش بود از سال 1401، بدون اعلام قبلی ترکیبی از کفی و طرح موتویار به اجرا درآمد. موتورهایی که پلاک ندارند یا پلاک خود را دستکاری کرده‌اند به پارکینگ منتقل می‌شوند و موتورهایی که کلاه ایمنی ندارند یا از چراغ قرمز رد شده‌اند باید چندساعت با کاور پلیس به دیگران تذکراتی بدهند. این تصمیم جدید همانطور که بیان شد کاملا مغایر با نص قانون است. نص قانون در مورد بسیاری از این موارد اظهارنظری نکرده است و در باقی موارد هم مأمور قانون را به اعمال جریمه و توقیف موتور ملزوم کرده‌است.

در شهر تهران موتورسوران هر کاری دلشان بخواهد می‌کنند، به نظر می‌رسد که پلیس هم تصمیم گرفته مثل خود این گروه با آن‌ها برخورد کند. پلیس با اجرای طرح‌های متنوع که مشخص نیست براساس کدام بند قانونی اجرایی می‌شود، عملا تفاوت حقوقی مجرم و متخلف را خالی از معنا کرده است. ابتدا تا انتهای طرح موتوریار با مشکل جدی قانونی مواجه است و این اتفاق از سوی پلیس که باید مجری و پاسدار قانون باشد پذیرفتی نیست.

رفتار راهنمایی و رانندگی در مواجهه با موتورسیکلت پراکنده، پرنوسان و بعضا غیرقانونی است. شهروند موتورسوار تهرانی اصلا نمی‌داند هر روز که از خانه با وسیله نقلیه‌ی دوچرخ خود از خانه خارج می‌شود چه چیزی در انتظار اوست. پلیس اولا نباید موتورسوار را مجرم بداند مگر اینکه پلاک خود را مخدوش کرده باشد، در باقی موارد موتورسوار باید بخاطر تخلفاتی که انجام داده‌است جریمه شود. در مواردی مثل نداشتن گواهینامه هم موتور شخص توقیف می‌شود و بعد از یک هفته تا یک ماه با پرداخت جریمه، شخص می‌تواند موتور خود را تحویل بگیرد. اتفاقی که امروزه در خیابان‌های تهران می‌افتد اما حجم زیادی از ناهماهنگی و شلختگی در مواجهه با تخلفات موتورسوار است. پلیس در صورت مشاهده هر تخلفی، حتی مخدوش کردن پلاک، موتورسوار را وادار می‌کند مدتی در کنار خیابان به مامور قانون بودن بپردازد. این مدت زمان هم مشخص نیست و باتوجه به هوا و وضعیت نیروهای رسمی راهنمایی و رانندگی بستگی دارد. این کار غیرقانونی راه‌های فرار زیادی هم دارد. البته متناسب با سخت‌گیری مامور نیروی انتظامی ممکن است شما بخاطر کلاه نداشتن هم مجبور باشید موتور خود را در کفی رها کنید. در صورت مخدوشی پلاک اما موتور به پارکینگ منتقل می‌شود و دیگر نیاز نیست برای عبرت دیگران وسط چهارراه بایستید. به شکل متناقضی شما در صورت تخلف دستگیر می‌شوید و چندساعت مجازات انجام جرم را تجربه خواهید کرد، اما برعکس اگر جرمی مرتکب شوید می‌توانید صرفا با پرداخت جریمه موتور خود را از پارکینگ مرخص کنید.

واضح است که متناسب با شرایط کنونی پلیس راهنمایی و رانندگی حس می‌کند قانون نمی‌تواند بازدارندگی کافی را برای خاطیان قوانین داشته باشد. پلیس تصمیم گرفته خودش هم توجهی به مر قانون نداشته باشد. موتورها در تهران بی‌قانونی می‌کنند، البته چاره‌ای هم ندارد، ولی پلیس نباید در مواجهه با این گروه خودش هم شلخته و خلاف قانون عمل کند. اتفاقا با این وضعیت موتورسوار وقتی همه چیز را شلخته و نامشخص ببیند بیشتر دست به اقدامات خلاف قانون می‌زند. پلیس با جمع و پهن کردن دائم و مستمر کفی از خیابان و تغییر دادن قواعد آن فقط از قانون تمرد کرده است و موتورسوار را برای خلاف جسورتر کرده‌است. بنظر می‌رسد بهتر است پلیس طرح مشخص و قانونی خود را به صورت شفاف اعلام کند و به آن پایبند بماند. قطع و وصل کردن طرح‌ها و عدم اجرای درست قوانین موجود تنها باعث متضرر شدن مردم موتورسوار و دیگرانی می‌شود که منتظر هستند موتور برای آن‌ها چیزی بیاورد و یا آنان را به جایی برساند.

* عکس از همشهری