مشکل سیسخت مدیریت است نه امکانات
حجم اتفاقات و تحولات آن‌قدر بالا است که هر روز که می‌گذرد، با اینکه در ارتباط با یک مساله مطلبی نوشته‌ایم و واکنشی داشته‌ایم، بازهم افسوس نپرداختن و غفلت از موضوع دیگری را داریم. از یک طرف کرونا و مرگ‌ومیر و ابتلای به این بیماری، از طرف دیگر ماجرای بودجه و مسائل مختلف مربوط به آن و از یک طرف هم زخم‌هایی که هنوز کهنه نشده‌اند، مثل سیسخت، شهر زلزله‌زده! ساعت ۲۲ و ۵ دقیقه و ۳۴ ثانیه چهارشنبه شب ۲۹ بهمن ۱۳۹۹ بود که زمین‌لرزه‌ای به بزرگی 5.6 ریشتر شهر سیسخت مرکز شهرستان دنا را در استان کهگیلویه‌وبویراحمد لرزاند. مرکز لرزه‌نگاری کشور همان موقع اعلام کرد این زمین‌لرزه در عمق ۸ کیلومتری زمین رخ داده و کانون آن در فاصله ۱۰ کیلومتری سیسخت در کهگیلویه‌وبویراحمد، ۱۹ کیلومتری کمه در استان اصفهان و ۲۴ کیلومتری یاسوج مرکز استان کهگیلویه‌وبویراحمد بوده است.
به‌لطف خدا این بلای طبیعی این‌بار در کشور کشته‌ای نداشت، منتها بیش از 100 نفر از مردم این منطقه دچار مصدومیت شدند و همچنین خانه‌های زیادی هم بر سر صاحبان‌شان خراب شدند. سوای نگرانی حاصل از اصل ماجرای زلزله و خرابی‌ها اما یکی همین گره کور کرونا و ترس ناشی‌از شیوع گسترده آن در منطقه و به‌خطر افتادن جان انسان‌هایی که از ریزش دیوارها و سقف خانه‌ها جان به‌در برده بودند و یکی هم سرمای استخوان‌سوز دامنه پربرف زاگرس مساله را پیچیده و ترسناک‌تر کرده بود. نیاز به امدادرسانی سریع و بابرنامه و سامان بخشیدن به وضعیت مردم زلزله‌زده ایجاب می‌کرد که خیلی زود همه دستگاه‌های متولی و حتی نیروهای مردمی، فکری به حال این جماعت بی‌پناه بکنند، منتها همان دو موضوع اصلی که گفتیم، این روند را هم کُند کرده بود و حتی بدتر از آن، انگار بعد از این همه سال تجربه و نمونه‌های مشابه در همین سال‌های اخیر از زمین‌لرزه، سیل و...، بازهم غافلگیر شده بودند و کارها به کندی پیش می‌رفت. آن‌قدر کند که شاید حالا و بعد از گذشت حدود 20 روز از واقعه، مردم در مایحتاج اولیه، مواد خوراکی، اقلام گرمایشی و... مشکلی نداشته باشند اما همچنان و در آن سرمای طاقت‌فرسا نگران سرپناه هستند و نمی‌خواهند مثل کرمانشاه و اتفاقی که سال 96 در سرپل ذهاب رخ داد، مدت زمان زیادی را در چادرها و کانکس‌ها سر کنند. 20 روز از آن شب و آن واقعه هولناک می‌گذرد و حالا بد نیست روایتی از وضع حاضر داشته باشیم و ببینیم در سیسخت چه می‌گذرد.
باید اجازه می‌دادیم مردم داد می‌زدند!
نکته اول و البته تجربه تکراری در مواجهه با چنین شرایطی، مساله آمارها است. البته شاید احصای موارد و ارزیابی منطقه در این شرایط خاص زمان‌بر باشد، منتها اعداد و ارقامی که از خرابی‌ها اعلام می‌شود، گاهی تناقضاتی دارد. باوجود این، براساس آخرین آمارها، بیش از ۱۸۰۰ خانه در شهرستان دنا تخریب شده و نیازمند ساخت دوباره است.
حسین کلانتری، استاندار کهگیلویه‌وبویراحمد دو روز پیش در ارتباط با آخرین وضعیت زلزله‌زدگان سیسخت گفت: «آواربرداری به‌سرعت درحال انجام است و باید تا پایان اسفند انجام و بلافاصله احداث و ساخت‌وساز آغاز شود. شهر برای آواربرداری باید ناحیه‌بندی و محوربندی شود و هیچ کندی و توقفی در فرآیند آواربرداری و ساخت‌وساز قابل‌قبول نیست. امداد و اسکان اضطراری مرحله اول و دوم اقدامات ما بود، در مرحله بعد توزیع اقلام و امکانات مدنظر بود، سپس عملیات تشکیل تیم‌ها و توزیع کمک‌ها را داشتیم. هنگام وقوع زلزله و لحظات اولیه وارد منطقه شدیم و مردم درددل و حتی عصبانیت‌هایی داشتند. باید اجازه می‌دادیم مردم داد می‌زدند. آرامشی بوده که به‌واسطه زلزله از دست رفته و این نگرانی‌ها طبیعی است. دپوی میلگرد انجام شده، محموله آهن از اصفهان درحال ارسال است و ۱۰۰ نفر را برای صدور پروانه به شهرداری معرفی کردیم. درکنار اینکه پول اسکان دادیم و چادر نیز ارائه شده، شهرک کانکسی با همه امکانات ایجاد کردیم که مردم استفاده کنند. تدبیر ما این است که مردم در این زمان با آسودگی خاطر به منازل خود بروند. ما در ساخت‌وساز گفتیم با پول دولت می‌شود خانه ۶۰ تا ۸۰ متری را تکمیل کرد، اما هرکس خواست می‌تواند هم نقشه و هم متراژ دلخواه خود را بسازد، مجری هم دست خود مالکان است.»
100میلیون برای بازسازی و 15 میلیون تومان برای تعمیر خانه‌ها
آخرین اقدامی که مردم محلی هم در گفت‌وگو با ما به آن اشاره کردند و در ادامه آن را می‌خوانیم، آواربرداری از سازه‌های تخریب‌شده است.
حسین جنتی، مدیرکل بنیاد مسکن کهگیلویه‌وبویراحمد هم دو روز پیش در ارتباط با آخرین اقدامات گفت: «براساس تجارب به‌دست آمده از بازسازی‌های قبل در جایی‌که مردم وارد کار می‌شوند، کار موفق پیش می‌رود. کار بازسازی که صرفا دولتی شود، معمولا با مشکل مواجه می‌شود. درحقیقت رمز موفقیت در هر بازسازی مشارکت فعال مردم زلزله‌زده در بازسازی واحدهای مسکونی‌شان است. برای تخریب و آواربرداری خانه‌های خسارت‌دیده ناچار بودیم با حجم وسیعی از ماشین‌آلات وارد شویم. هم‌اکنون با بیش از ۱۱۰ دستگاه انواع ماشین‌آلات سنگین و راه‌سازی نظیر: کمپرسی، لودر، بیل مکانیکی و... مشغول فعالیت هستیم. امیدواریم با برنامه‌ریزی لازم به‌عمل آمده، درصورت همکاری مردم تا ظرف یک‌ماه آینده کار آواربرداری به اتمام برسد، همچنین به موازات اتمام آواربرداری هر واحد، کار بازسازی آن نیز شروع خواهد شد. در این بازسازی اعتبارات بانکی هر واحد مسکونی احداثی ۱۰۰ میلیون تومان وام و ۲۰ میلیون تومان کمک بلاعوض در سطح شهر و در مناطق روستایی بالغ بر ۸۰ میلیون وام و ۲۰ میلیون تومان کمک بلاعوض به مردم مناطق زلزله‌زده دنا خواهد بود. وام معیشتی تا سقف ۳۰ میلیون تومان تسهیلات و همچنین کمک بلاعوض جهت تامین لوازم معیشتی بالغ بر ۱۵ میلیون تومان به متقاضیان واحدهای احداثی و تعمیری پرداخت خواهد شد. همچنین کمک‌هزینه اسکان موقت و کمک بلاعوض برای شهر ۲۰میلیون تومان و برای روستا ۱۵میلیون تومان درنظر گرفته شده است. برای واحدهای آسیب‌دیده تعمیری تا سقف ۳۰ میلیون تومان تسهیلات و ۱۵ میلیون تومان کمک بلاعوض جهت تعمیر واحدهای مذکور در شهر و روستا پرداخت خواهد شد.»
بنیاد مسکن از میزان خرابی‌ها اطلاعی به ما نداده است
سید امان‌الله جهان‌بین، رئیس جمعیت هلال‌احمر استان کهگیلویه‌وبویراحمد نیز در ارتباط با آخرین وضعیت زلزله‌زدگان سیسخت خاطرنشان کرد: «تعداد تخریبی‌ها و بازسازی‌ها در حیطه بنیاد مسکن است. تعداد اقلامی که توزیع کردیم و اینکه الان شرایط به چه صورت هست را بیان می‌کنم، ولی میزان تخریب، تعمیر و بازسازی در حیطه بنیاد مسکن است که باید به ما اطلاع بدهند و هنوز خبری نشده است. خود آنها سامانه دارند. درخصوص عملکرد جمعیت هلال‌احمر من می‌توانم در خدمت شما باشم. درخصوص این امر باید بیان کنم در دقایق اولیه وقوع زلزله جمعیت هلال‌احمر تیم‌های ارزیابی را به منطقه اعزام کردیم و اعلام آماده‌باش به کل استان داده شد و هماهنگی لازم با رئیس‌کل جمعیت هلال‌احمر و دبیرکل محترم و سازمان امداد و نجات انجام شد. استان‌های معین اعم‌از چهارمحال‌وبختیاری، فارس، خوزستان و استان اصفهان، بودند و به‌صورت آماده‌باش درآمدند که هم در زمینه نیروی‌انسانی و هم در زمینه ارسال اقلام امدادی درجهت شارژ انبارها و برطرف کردن نیازهای مردم منطقه اقدام کردند. هماهنگی‌های لازم صورت گرفت و در ساعات اولیه در شهرستان دنا حضور داشتیم. در جلسه شورای هماهنگی و مدیریت بحران شرکت کردیم. همان شب تا ساعت یک بامداد نسبت‌به برپایی اسکان اضطراری در سایت و سالن سرپوشیده به تعداد 70 دسته چادر اقدام کردیم، ولی مردم در این زمینه استقبال نکردند. باتوجه به وضعیت بیماری کرونا و همچنین بافت فرهنگی که آنجا حاکم بود، مردم می‌خواستند درکنار خانواده‌های خود باشند و خانه‌های خود را داشته باشند. فردای آن روز تصمیم بر توزیع چادر و اقلام امدادی بین خانوارها شد و ابتدا در سالن تربیت‌بدنی تعدادی چادر توزیع شد و بعد شهر به 9 منطقه تقسیم‌بندی شد و تیم‌های متشکل از سپاه و جمعیت هلال‌احمر و نیروی انتظامی و نهادهای مردمی تشکیل شدند و توزیع اقلام خانه‌به‌خانه آغاز شد. یک‌سری موانع و مشکلات وجود داشت، ازجمله اینکه تجمعاتی جلوی جمعیت هلال‌احمر می‌شد و مشکلاتی که در تردد وجود داشت، اما ما امدادرسانی را لغو نکردیم و کار را ادامه دادیم.»
جهان‌بین در ادامه به آمار کمک‌های تحویل داده شده به مردم و اقدامات انجام شده توسط نهادهای مختلف به‌خصوص هلال احمر اشاره کرد و گفت: «تاکنون 4 هزار و 409 دسته چادر در بین مردم شهر و روستا توزیع شد و 12 هزار و 595 نایلون و هزار و 330 تخته پتو و 201 شعله والور و هزار و 781 شعله هیتر برقی و مجموعه کامل زیستی شامل 8 قلم کالا و بسته مواد غذایی 72 ساعته دو هزار و650 بسته بین مردم توزیع شده است. ضمن اینکه الان خدمات داوطلبانه در شهر سیسخت صورت می‌گیرد و مداوم بچه‌های ما آنجا حضور دارند ضمن اینکه پایان عملیات اسکان اضطراری هم چند روز پیش اعلام شد ولی در زمینه لکه‌گیری در جایی که نیاز باشد، بچه‌های ما آنجا حضور مستمر دارند و در کنار مردم هستند. تیم‌های حمایت روانی و حوزه جوانان جمعیت هلال احمر هم در شهر سیسخت حضور دارند و به دیدار تعدادی از مصدومان رفتند. تعدادی از مددکاران اجتماعی کارهای داوطلبانه انجام دادند و با مردم دیداری داشتند. کسانی که دچار مشکل بودند و بیماری‌های خاص داشتند، شناسایی شدند و در اختیار جمعیت هلال احمر قرار گرفتند. در زمینه جمع‌آوری کمک‌های مردمی هم که مردم نوع‌دوست ایران اسلامی در کنار مردم زلزله‌زده و آسیب‌دیده هستند و هر روز کمک‌های نقدی و غیرنقدی خود را به جمعیت هلال احمر استان تحویل می‌دهند. در زمینه کمک‌های غیرنقدی هم نیازسنجی صورت می‌گیرد و مردم کمک‌های غیرنقدی خود را در اختیار جمعیت هلال احمر استان‌ها و سایر دسته‌ها قرار می‌دهند و با توجه به برنامه‌ریزی‌ای که صورت می‌گیرد و سامانه‌ای که پیش‌بینی شده و هماهنگی‌ای که بین بنیاد مسکن، جمعیت هلال احمر و سایر دستگاه‌ها وجود دارد، این اقلام کمک‌های مردمی با توجه به نیاز در اختیار مردم قرار می‌گیرد. چند روز پیش حدود 2 هزار و خرده‌ای بسته مواد غذایی با همکاری وزارت کار در اختیار زلزله‌زدگان قرار دادیم و بر اساس تقسیم‌بندی‌ای که وجود داشت با استفاده از ظرفیت‌های مردمی و جمعیت هلال احمر در اختیار مردم قرار گرفت. برنامه‌ریزی لازم در زمینه توزیع مواد غذایی و بسته‌های مواد غذایی یک ماهه به مناسبت عید نوروز نیز صورت گرفته است.»
خیلی از کانکس‌هایی که آمده است، تجهیز نشده رها شده‌اند
در پایان و فارغ از ادعاهای مسئولان، با مجتبی محرابی از مردم محلی سیسخت هم گفت‌وگویی انجام دادیم و او ضمن بیان این نکته که اقلام خوراکی و مایحتاج اولیه به حد وفور اینجا وجود دارد و مشکلی از این بابت نیست، نکات قابل تاملی داشت و گفت: «اینجا اقلام خوراکی فراوان است. در حدی است که مردم حتی انبارها را هم پرکردند. فکر فردا و پس‌فردا را نکردند و برای مدت طولانی وسیله ذخیره کرده‌اند. چادر هم اضافه برنیاز در سیسخت آمده است و الان دیگر کمبودی نیست. وسایل گرمایشی هم وجود دارد. در انبارها کمک‌های مردمی هم وجود دارد. کانکس هم آورده‌اند که اسکان یکجا بدهند ولی به‌خاطر کرونا و فرهنگ مردم سیسخت که یکجا جمع نمی‌شوند، هر کسی توان مالی داشته کانکسی برای خودش خریداری کرده است. باری که می‌آید الان خشکبار است. یکی از مشکلاتی که وجود دارد این است که کانکسی که تهیه می‌کنند، چه از طریق کمک‌های مردمی و چه خیریه‌ها و... اینجا رها می‌کنند و می‌روند و نه آن را تجهیز می‌کنند و نه هیچی! من شخصا مخالف ورود کانکس به شهر هستم. چون تجربه دوستان در نهادهای مردمی در کشور در جلسات مطرح شده و نشان می‌دهد که مشکل‌ساز شده است.»
مشکل اصلی اجاره‌نشین‌ها هستند، صاحب‌خانه‌ها بی‌انصافی می‌کنند
محرابی در ارتباط با نیازهای اصلی که این روزها در سیسخت وجود دارد و مساله‌ای که گریبانگیر اجاره‌نشین‌های آنجا شده است، گفت: «نیاز ما این است که وام بدهند. به صددرصد خانه تخریب شده 100 میلیون وام 4 درصد می‌دهند. میزان وام معیشتی هم برای اجاره‌نشین‌ها تعیین شده ولی گروهی هستند که هنوز مشکل دارند و آن هم اجاره‌نشین‌ها هستند. صاحب‌خانه من حتی چادر را در خانه اجازه نداد بگذاریم چون می‌گفت قرارداد نداریم. امضا هم نمی‌کنند که ما مستاجر بودیم. نمونه از این دست فراوان است. خانواده‌ای بوده‌اند که جلوی امام‌زاده برای آنها چادر زدیم چون اجاره‌نشین بودند و در خانه‌ای قدیمی بودند. او کارگر ساده شهرداری است و برایش جلوی امام‌زاده چادر زدیم (چون صاحب‌خانه اجازه نمی‌داد در محل خانه‌شان چادر بزنند) که اینجا هم به آنها می‌گویند بعد از چند روز باید جمع کنید و بروید. جایی را ندارند کسانی که اجاره‌نشین بودند، نمی‌توانند جایی بروند. کسانی که خانه آنها 40 درصد تخریب شده، هیچ چیزی نصیب‌شان نمی‌شود. اگر می‌خواهد کار جهادی شود یا کسانی بخواهند کمک کنند لیست ارزیابی شده داریم و نشان می‌دهیم که به این افراد کمک شود. کسانی که خانه آنها تخریب کامل است یک حمایت 100 میلیون تومانی که البته کافی هم نیست از سوی دولت می‌شوند ولی کسی که اصلاً خانه ندارد و اجاره‌نشین است و اجاره نامه ندارند و بچه این شهر هم است و همه آنها را می‌شناسند باید چکار کند؟ می‌توانند ستادی تشکیل دهند که بنیاد مسکن و غیره باشند و برای کسانی که صاحب‌خانه آنها نامه را امضا نمی‌کند که تسهیلات دریافت کند کار شناسایی را انجام دهد و این افراد سروسامان پیدا کنند. کنسرو ماهی و هیتر 800هزار تومانی چه دردی از این افراد دوا می‌کند؟ در این منطقه‌ای که ما هستیم تعداد دقیق بین 600 تا 800 خانه تخریب صددرصد داشتند که بنیاد مسکن آواربرداری را شروع کرده و تعدادی هم گروه فرستادند که محلاتی را شناسایی کنند که گویا از لحاظ فنی دیگر امکان ساخت‌وساز در آنها نیست. استدلال فنی‌ای دارند که من سردر نمی‌آورم ولی خیلی‌های دیگر امکان ساخت خانه در همان محل قبلی را ندارند. وام‌ها و حتی معیشتی‌ها که قرار بود به اجاره‌نشین‌ها بدهند اکثراً هنوز محقق نشده است چون بسیاری از اجاره‌نشین‌ها نتوانستند امضای صاحب‌خانه را بگیرند و آن که توانسته امضا بگیرد و صاحب‌خانه منصفی داشته وام پرداخت نکرده و گفته‌اند اجاره نکند. وضعیت برای آنها پیچیده شده است.»
وضعیت آن‌طور که مسئولان می‌گویند، گل‌وبلبل نیست
این زلزله‌زده اهل سیسخت به نحوه کمک‌رسانی‌ها اشاره کرد و گفت: «در همان اوایل وقوع زلزله چادر را تقسیم کردند و خوب بود. 4 هزار و 500 چادر آمار داریم که داخل شهر آمده است و از سوی هلال احمر تقسیم شده است. سری اول 800 مورد از چادرهای مسافرتی بود که در سیسخت کارایی نداشت و دوباره کاری کردند و چادرهای بزرگ آوردند. 800 چادر اولیه جزء آمار حساب نمی‌شود و هر کسی هم بگیرد پس می‌دهد چون فایده‌ای نداشت. اقلامی که به دست مردم رسیده بیشتر مردمی بوده است. شب اول تا روز دوم با هلال احمر بودم که بحث‌هایی پیش‌آمد و من جدا شدم. اقلامی که مورد نیاز مردم است مثلا کانکس وقتی وارد سیسخت شد، یک یخچال و یک گاز و یک هیتر می‌خواهد که الان هیتر دادند و اقلام دیگر هم نیاز دارد. آبگرمکن و هزینه نصب می‌خواهد و در نهایت بیش از 20 میلیون تومان هزینه برمی‌دارد تا این کانکس‌های خالی تجهیز شود. خود کانکس را هم می‌گویند یک ساله می‌دهیم. دو ماه دیگر نیاز به کولر است و باید از الان به فکر آن باشند. حتی کانکس را هم که آوردند و به همه دادند، گفته‌اند این کانکس به جای کمک معیشتی باشد. این بحث مطرح است ولی هزینه 40-30 میلیون تومانی تجهیز داخل کانکس از کجا باید تامین شود؟ از اینها که بگذریم الان خیریه باید کمکی کند به کسی که اجاره‌نشین بوده که در شهر زیاد هم هستند تا مشکل‌شان حل شود. این منطقه به‌خاطر خاصیت توریستی که دارد از قبل هم به‌راحتی نمی‌شد، خانه اجاره کرد چون صاحب‌خانه می‌گوید من در یک هفته یک میلیون درمی‌آورم و خانه هم اغلب خالی است، چرا باید ماهانه اجاره بدهم؟ کسی که قبلا به‌راحتی خانه خود را اجاره نمی‌داد الان چطور امضا می‌کند که فلانی اجاره‌نشین بوده است؟ این افراد حمایت دولتی ندارند و گروه‌های خیری که بدون شناسایی و ارزیابی می‌آیند، کارت هدیه می‌آورند و در فضای مجازی بابی شده و فیلمی می‌گذارند و کل کمک‌ها طرف عده خاصی می‌رود، اینها ارزیابی درست نمی‌کنند. مشکل ما این است که ارزیابی‌ها مشکل‌ساز شده است. هر کسی لیستی دارد و داخل شهر می‌رود. هر کسی با من تماس می‌گیرد می‌پرسم لیست را برای چه اقلام و چه نوع کمکی می‌خواهید. اقلامی که از ابتدا به من دادند تا الان یادداشت کردم. کمبود یک خانه را می‌دانم. بحث اولیه تمام خانه‌ها حل شده است یعنی مشکلات اولیه کسی ندارد. مشکلات ثانویه وجود دارد و کسانی که خانه از خود نداشته، وسایل خانه کامل تخریب شده و هیچ چیزی از خود ندارند مورد حمایت جایی هم نیستند. این افراد تحت حمایت کمیته امداد، بهزیستی یا سازمان خاصی هم نبودند که وضعیت این افراد الان قرمز است. پولی هم ندارند از این شهر بروند و خانه‌ای اجاره یا خریداری کنند. بازسازی توسط بنیاد مسکن در مورد خانه‌هایی که تخریب شده انجام می‌شود. کسانی که خانه آنها 40-30 درصد تخریب شده یا خانه‌ای نداشتند و اجاره‌نشین بودند هیچ حمایتی نمی‌شوند. اصلی‌ترین مشکل شهر اکنون اینها است.»
