وقتی مرغ بعضی از دولتی ها یک پا دارد!

خروج آمریکا از توافق هسته‌ای در 18 اردیبهشت 1397 موجب اختلال در این توافق بین‌المللی شد. دونالد ترامپ بعد از خروج از توافق هسته‌ای، اقدام به تحریم گسترده ایران کرد و هم‌زمان سیاست فشار به اروپایی‌ها را نیز عملیاتی ساخت و آن‌ها علی‌رغم وعده‌های بسیار گامی در راستای عمل به تعهداتشان در زمینه عادی‌سازی روابط اقتصادی با ایران انجام ندادند.

بااین‌وجود جمهوری اسلامی ایران، یک سال منتظر ماند و بعدازآن مبادرت به کاهش گام‌به‌گام تعهدات خود بر اساس مواد 26 و 36 برجام طی 5 مرحله کرد. بر این اساس در مرحله اول در 18 اردیبهشت 1398 توقف فروش ذخایر اورانیوم غنی‌شده و ذخایر آب‌سنگین، در 16 تیرماه و بعد از گذشت مهلت 60 روزه، ایران دومین گام که عبور از غنی‌سازی 3.67 بود را برداشت و در تاریخ 13 شهریور 98 گام سوم برداشته شد و لغو محدودیت‌های تحقیق و توسعه صورت گرفت. در 14 آبان 98 چهارمین گام برداشته شد که گازدهی در فردو بود. مرحله پنجم بعد از هشت ماه و در 15 دی‌ماه 1398 اجرایی شد که در آن توقف تمام محدودیت‌های عملیاتی در توافق هسته‌ای اعلام شد.

دولت آمریکا طی دوره ترامپ مبتنی بر سیاست فشار حداکثری قصد داشت تغییراتی در برجام انجام دهد اما ایران هرگز شرط و شروط واشنگتن را قبول نکرد؛ چراکه از دیدگاه ایران، این توافق چندجانبه بعد از مدت‌ها مذاکره و رایزنی به‌دست‌آمده بود که فارغ از آورده و ستانده برای هر دو طرف قابل‌تغییر نبود.

 اگرچه برخی در ایران با پیروزی جو بایدن و روی کار آمدن دموکرات‌ها انتظار داشتند بلافاصله واشنگتن به برجام بازگردد اما دولت آمریکا در عمل نشان داد تمایلی به این کار ندارد. در آخرین موضع‌گیری آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه در جلسه استماع کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان در تاریخ 21 اسفندماه بیان داشت، آمریکا قصد ندارد حتی با آزادسازی پول‌های بلوکه‌شده ایران در بانک‌های کره جنوبی موافقت کند مگر اینکه تهران به تعهداتش در توافق هسته‌ای برگردد! مقامات آمریکایی در هفته‌های اخیر دائماً از توافقی محکم‌تر و طولانی‌تر سخن گفته‌اند.

اما رهبر انقلاب، سیاست ایران در قبال برجام را در سخنرانی تلویزیونی 19 دی‌ماه در دیدار با فرماندهان، خلبانان و جمعی از اعضای نیروی هوایی ارتش توضیح دادند که بر اساس آن حرف قطعی ایران رفع تحریم‌ها است. رهبری فرمودند: «ما هیچ اصراری نداریم، هیچ عجله‌ای نداریم که آمریکا به برجام برگردد؛ اصلاً مسئله‌‌ی ما این نیست که آمریکا به برجام برگردد یا برنگردد. آنچه مطالبه‌ی منطقی ما و مطالبه‌ی عقلانی ما است، رفع تحریم‌ها است؛ تحریم‌ها باید برداشته بشود... امّا اگر چنانچه تحریم‌ها برداشته نشد، برگشت آمریکا به برجام ممکن است حتّی به ضرر ما تمام بشود؛ به نفع ما که نیست، [بلکه] به ضرر ما هم ممکن است باشد».

اما علی‌رغم سخنان صریح و شفاف رهبر انقلاب اسلامی که می‌تواند به سیاست دولت در قبال زیاده‌خواهی‌های آمریکا کمک شایانی نماید این روزها مواضع و سخنانی از سوی برخی دولتی ها بیان می‌شود که آدم را یاد  آن غلامی می اندازد که بر یک پا داشتن مرغ شهرشان تاکید می کرد و کوتاه هم نمی آمد! این دست اظهار نظرها می تواند به نقطه‌ضعف بزرگی تبدیل شود ودوباره بحث مذاکره صرفا برای مذاکره را علی‌رغم واگذاری امتیاز در زمینه هسته‌ای به وجود آورد. راهی که یک بار طی شده و نتیجه اش را همه دیده اند. 

در این راستا اشاره به سخنان رئیس‌جمهور و مشاور ایشان حائز اهمیت است. به‌عنوان‌مثال حجت‌الاسلام‌والمسلمین حسن روحانی، رئیس‌جمهور در جلسه چهارشنبه 20 اسفند هیئت دولت، اظهار داشت: بدانید با بازگشت شما به تعهدات ما هم بلافاصله به تعهدات برمی‌گردیم. شرایط برای اینکه ۷ کشور به تعهد قبل برگردند آماده است، جز اینکه آمریکا در بازگشت به تعهدی که آن را نقض کرده پیش‌قدم باشد.

رئیس‌جمهوری خطاب به آمریکایی‌ها گفت: برای اجرای کل تعهدات با کل تعهدات آماده‌ایم؛ برای اجرای جزء با جزء هم آماده‌ایم.

حسام‌الدین آشنا، رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری نیز طی گفتگویی با روزنامه الاخبار لبنان روایت و موضع جدیدی اعلام می‌کند که «نهایتِ آن چیزی که ایران می‌تواند عرضه کند که بپذیرد بازگشت به تعهدات به‌صورت هم‌زمان باشد و راستی آزمایی توسط اتحادیه اروپا انجام شود».

 سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه 23 اسفندماه در اظهاراتی اعلام کرد «نظرات مطرح‌شده در این مصاحبه شخصی است و با وزارت خارجه و یا محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه هماهنگی نشده است».

خطیب زاده تأکید کرد: پس از رفع تحریم‌ها توسط آمریکا، ایران همان‌گونه که مقام معظم رهبری اعلام فرموده‌اند اقدامات جبرانی خود را متوقف می‌کند.

مشخص نیست بازگشت هم‌زمان به تعهدات بر اساس راستی آزمایی اروپایی‌ها بر مبنای چه منطق و محاسبه‌ای پیشنهادشده است و این‌که چنین برنامه‌ای توسط چه نهاد و ارگانی تهیه‌شده است. از سوی دیگر چندصدایی در سیاست خارجی حتماً می‌تواند به منافع ملی ایران ضربه بزند.

به همین دلیل است که در 4 اسفندماه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار با نمایندگان مجلس خبرگان رهبری درباره اختلاف‌نظر بین مجلس و دولت درباره اجرای قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها تصریح کردند: مجلس و دولت اختلاف‌نظر امروزشان را حل کنند که نشان‌دهنده دوصدایی نباشد.

با این حال به نظر می رسد در این روزها  این تشتت مواضع از دایره اختلافات دو قوه خارج شده و حالا در خود دولت هم صدای واحدی وجود ندارد!

بدون شک تشتت در اعلام مواضع جمهوری اسلامی و نبود یک سیاست واحد نه‌تنها نمی‌تواند منجر به هم‌افزایی شود بلکه با خود تالی فاسد نیز به همراه دارد و موضع‌گیری و جایگاه ایران را نیز تضعیف خواهد کرد.