توهم واکسن 200 هزارتومانی

نسیم‌آنلاین؛ سعید فضل زرندی: رییس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق بازرگانی اخیرا در مصاحبه‌ای به تشریح جزییات واردات و توزیع واکسن توسط بخش خصوصی پرداختند. چند نکته مهم در کلام ایشان به نظر می‌آید که به نظر نیاز است مورد بررسی بیشتری قرار بگیرد:

1- قیمت واکسن در حدود 200 تا 250 هزار تومان درمی‌آید.

2- ابتدا قرار بوده واردکنندگان خصوصی، واکسن را تحویل وزارت بهداشت بدهند، اما به دلیل دستور رییس جمهور بر تخصیص ارز نیمایی برای واکسن و نبود بودجه کافی در وزارت بهداشت، بنا شده خود بخش خصوصی اقدام به توزیع واکسن کند.

3- جامعه هدف واکسن بخش خصوصی، اقشار خاص و مهم است که در اولویت‌بندی وزارت بهداشت نیستند (مثال کارگرهای خط تولید توسط ایشان زده میشود)

4- امکان واکسن زدن و چک وضعیت کارگرها توسط توزیع کننده نیست، اما واکسن به این شرط به کارفرما داده می‌شود که هزینه را خودش تقبل کند.

5- واکسن‌ها یا از "شرکت‌های سرمایه‌گذار در امر تحقیق و توسعه واکسن" و یا از "کشورهایی که بیشتر از نیازشان سفارش داده‌اند و الان واکسیناسیون‌شان تمام شده و بقیه را نمی‌خواهند" تهیه شده است.

این توضیحات اما به جای شفاف کردن وضعیت، بیش از پیش به ابهامات پیرامون واکسن پولی دامن زد. مخصوصا اگر به این نکته توجه کنیم که کمتر یا شاید هیچ کشوری در دنیا با پدیده واکسن پولی خارج از نوبت برای کرونا مواجه نبوده است.

از اقشار «پرریسک» تا اقشار «خاص و مهم»

منطق واکسیناسیون کرونا همانطور که در نظام‌های سلامت در سرتاسر دنیا و نیز توسط مقامات وزرات بهداشت کشورمان مورد تاکید قرار گرفته، بر اساس اولویت‌های مشخصی است. کادر درمان، افراد دارای بیماری‌های خاص و سالمندان همه‌جا در اولویت دریافت واکسن قرار دارند. در دی ماه سال 99 سند ملی واکسیناسیون ابلاغ شد که در آن اولویت و زمانبندی روشنی برای واکسیناسیون کرونا در نظر گرفته شده و مشخص است.

با این حال مطرح کردن عنوان عجیب "اقشار خاص و مهم" و باز کردن یک خط جدید در کنار اولویت‌بندی رسمی کشور چه معنایی دارد؟ به نظر می‌رسد مطرح کردن واکسیناسیون "کارگران خط تولید" صرفا یک سپر رسانه‌ای برای تعدیل انتقادات به باز کردن این خط جدید باشد. اساسا چه کسی متولی تشخیص این اقشار مهم و خاص از سایر اقشار است؟ نکند اتاق بازرگانی یا خود واردکنندگان؟

در شرایطی به سر می‌بریم که در واکسیناسیون تحت نظر مقامات رسمی بهداشتی کشور، تقلب‌هایی نظیر آنچه در آبادان رخ داد صورت می‌گیرد؛ با این حال آیا واردکنندگان خصوصی واکسن، انتظار دارند مردم باور کنند واکسن‌های آنها نهایتا به کارگران خط تولید کارخانه‌ها تزریق خواهد شد؟

امکان شکل‌گیری بازار سیاه واکسن

نکته مهم دیگر این است که رقم 200 الی 250 هزار تومان غیرواقعی به نظر می‌رسد. چنانچه دهک‌های پردرآمد بدانند واکسن کرونا خارج از نوبت وجود دارد، هرطور شده برای به دست آوردن آن اقدام خواهند کرد. طبیعتا در چنین شرایطی، و در خارج از نظارت وزارت بهداشت، قطعا شاهد شکل‌گیری بازار سیاه واکسن کرونا خواهیم بود.

اگر بنا باشد به جای منطق "واکسیناسیون رایگان تحت نظارت وزارت بهداشت و با اولویت‌بندی" به سمت منطق بازار حرکت کنیم، آنگاه طبق قواعد بازار نرخ واکسن در تعادل عرضه و تقاضا شکل می‌گیرد. در نتیجه یا باید عرضه واکسن به حدی بالا باشد که تقاضای واکسن با نرخ 200 هزار تومان را پوشش بدهد، و یا نرخ به حدی بالا برود که تقاضا به اندازه میزان واکسن قابل عرضه کاهش پیدا کند. هر دو حالت نامطلوب است.

واکسن با قیمت 200 الی 250 هزار تومان برای دو دهک بالای کشور مطلوب و قابل تهیه کردن است. در این صورت قریب به 16 میلیون نفر انسان متقاضی واکسن در این قیمت خواهند بود. اگر واردکننده خصوصی توانایی تهیه و توزیع واکسن در این حدود را دارد، باید گفت درواقع ظرفیت کشور به جای توزیع رایگان بین اقشار دارای اولویت، صرف توزیع پولی بین دو دهک بالا شده است.

در صورتی هم که توان واردات کمتر از این ارقام باشد، حتما قیمت در این حدود نخواهند ماند، بازار سیاه به وجود آمده و با قیمت‌های چندمیلیونی در دسترس ثروتمندترین بخش جامعه قرار خواهد گرفت.

نامشخص بودن محل تامین واکسن شرکت‌های خصوصی

نکته دیگر نیز محل تهیه این واکسن‌هاست. ادعا شده واکسن‌های بخش خصوصی از محل شرکت‌های تحقیق و توسعه در زمینه واکسن و یا کشورهایی که واکسیناسیون در آنها تمام شده خواهد بود. در مورد اول باید گفت تهیه واکسن از چنین شرکت‌هایی خالی از خطر نیست، و در مورد دوم هم باید گفت چنین کشوری روی کره زمین وجود ندارد. بیشترین حد واکسیناسیون در کشورها حدود 60 درصد است و باقی کشورها به مراتب در نقاط پایین‌تری قرار دارند. اساسا واکسن کرونا در حال حاضر یک کالای کمیاب و پرمتقاضی است و معلوم نیست بخش خصوصی ایران چه طریقی ممکن است آنرا خریداری بکند.

احساس خطر از ورود بخش خصوصی به حوزه واکسیناسیون کرونا رو به افزایش است. دکتر مرندی رییس فرهنگستان علوم پزشکی نیز در نامه‌ای به وزیر بهداشت با تاکید بر لزوم استفاده از شبکه بهداشتی در انجام واکسیناسیون کرونا در کشور، درباره مباحث مطرح شده پیرامون ورود بخش خصوصی به عرصه واکسن کرونا گفت: از درگیر کردن بخش خصوصی، به شدت پرهیز شود، چه در امر خرید واکسن و چه در امر توزیع و حتی تزریق آن که متأسفانه خطر رانت‌خواری و سوء‌استفاده‌های کلان در خرید، فساد در حمل و نگهداری و نیز کیفیت واکسن خریداری شده بسیار زیاد خواهد بود.