وضعیت بحرانی بانک آینده

نسیم‌آنلاین: مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارش «پایش ثبات و سلامت بانکی: بانک آینده» به وضعیت بحرانی این بانک پرداخته است. وجود ناترازی (بیشتر بودن بدهی از دارایی) یکی از اصلی‌ترین عوامل بحران بانک‌ها در دهه 90 است. از همین جهت باید اقداماتی لازم در جهت اصلاح آن صورت گیرد اما اولویت اقدام، باید بانک‎‌های ناسالمی باشند که عمق ناترازی آن‌ها بیش‌تر است. از همین جهت به بررسی وضعیت یکی از بحرانی‌ترین بانک‌ها یعنی بانک آینده پرداخته می‌شود. 

امهال مشکوک مطالبات مشکوک الوصول

مطالبات غیر جاری به مطالباتی گفته می‌شود که از تاریخ سر رسید اصل و سود تسهیلات بیش از دو ماه گذشته باشد. مطالبات غیر جاری از سه نوع مطالبه تشکیل می‌شود.

1-مطالبه‌ی سر رسید گذشته: باز پرداخت بدهی 2تا 6 به تعویق افتاده باشد.

2- مطالبات معوق: بازپرداخت بدهی از 6 ماه تا 18 ماه به تعویق افتاده باشد.

3- مطالبات مشکوک الوصول: بازپرداخت بدهی بیش از 18 ماه به تعویق افتاده باشد و هنوز مشتری اقدامی برای باز پرداخت آن نکرده است.

در مورد بانک آینده از سال 1398 تا 1400 حدود 30 درصد مطالبات بانک، مطالبات غیر جاری بوده است. همچنین بخش اعظمی از مطالبات غیر جاری را نیر مطالبات مشکوک الوصول تشکیل داده است. این امر نشان از بحرانی بودن وضعیت بازپرداخت مطالبات این بانک است.

در سال 1401 به طرز مشکوکی میزان مطالبات غیر جاری بانک از 30 درصد به 5 درصد کاهش پیدا می‌کند. طبق گزارش بانک مرکزی در شهریور سال 1401 بانک آینده با ارائه‌ی ادله‌ی غیر مستدل، تسهیلات مشکوک الوصول را امهال کرده است. به همین جهت میزان مطالبات غیر جاری را به شدت کاهشی نشان داده است.

همچنین حدود 75 درصد (130 همت) از مانده تسهیلات اعطایی بانک آینده به شرکت‌های زیر مجموعه خود بوده که با توجه به وضعیت مالی شرکت‌های مزبور بیشتر این مطالبات باید در طبقه‌ی غیر جاری تقسیم بندی می‌شد ولی این موضوع در صورت مالی رعایت نشده است. بنابراین میزان مطالباتی غیر جاری بانک آینده از آنچه که گزارش می‌شود بیشتر است.

زیان 40 هزار میلیاردی

از تفاضل میزان درآمد و هزینه‌های بانک، خالص درآمد (هزینه) بدست می‌آید. همانطور که در نمودار زیر قابل مشاهده است وضعیت فعالیت بانک آینده به شدت زیان ده است و هرساله نیز این زیان تعمیق پیدا می‌کند. در سال 1401 نیز میزان زیان با شدت بیشتری افزایش یافته و نزدیک به 40 همت رسیده است. بنابراین وضعیت بحرانی در بحث سودآوری فعالیت اصلی بانک یعنی جذب سپرده و تسهیلات دهی حاکم است.

80 هزار میلیارد اضافه برداشت از بانک مرکزی

بانک آینده به دلیل ساختار نامناسب نقدینگی، همواره با مسئله اضافه برداشت از بانک مرکزی مواجه بوده است به گونه‌ای که برداشت این بانک طی سال 1401 با روندی صعودی پرشتاب به 57 همت در پایان اسفند سال 1401 رسیده است. عدم مدیریت مناسب نقدینگی و اقدام‌های بانک آینده برای تأمین مالی پروژه‌هایی همانند ایران مال و سرمایه‌گذاری در اموال غیرمنقول و سهام غیربانکی موجب شده است تا ناترازی های گسترده‌ای از جمله عدم نقدینگی کافی، عدم کفایت سرمایه، نقض حدود نظارتی، عدم تعادل در بخش درآمدی - هزینه‌ای و دارایی - بدهی در ساختار مالی بانک آینده ایجاد شود. طبق گزارش‌های بانک مرکزی تا پایان خرداد سال 1402 این بانک حدوداً 80 همت اضافه برداشت از بانک مرکزی به ثبت رسانده است.

وضعیت بحرانی کفایت سرمایه

نسبت کفایت سرمایه یکی از شاخص‌های سلامت عملکرد بانک‌ها است. بانک‌ها برای پوشش دادن ریسک ناشی از فعالیت خود باید سرمایه‌ی کافی داشته باشند. حداقل نسبت کفایت سرمایه باید 8 درصد باشد تا سلامت بانک از ریسک را نشان بدهد. اما در بانک آینده وضعیت به شدت بحرانی است. روند به شدت نزولی کفایت سرمایه در بانک آینده از سال 1396 تا 1401 در نمودار زیر قابل مشاهده است. میزان کفایت سرمایه در سال 1401 منفی 140 درصد رسیده است.

تخلفات گسترده از حدود نظارتی

برای میزان تسهیلات اعطایی بانک حدود و سقفی وجود دارد و بانک‌ها اجازه ندارند بیش از سقف مجاز تسهیلات‌دهی کنند. اما بانک آینده در طی این چند سال تخلفات بسیار شدیدی نسبت به حدود نظارتی داشته است. برای مثال حد مجاز تسهیلات کلان در سال 1401 حدود 17 هزار میلیارد تومان بوده است. اما بانک آینده 12 برابر حد مجاز (219 همت) تسهیلات کلان داده است. میزان تخلفات در تسهیلات دهی به شرکت‌های زیر مجموعه و افراد مرتبط به بانک آینده از این میزان نیز بیشتر است. حد مجاز برای تسهیلات دهی به اشخاص مرتبط در سال 1401  حدود 800 میلیارد تومان بوده است اما بانک آینده یبیش از 125 برابر حد مجاز تسهیلات به افراد مرتبط با خود داده است.

مقایسه بانک آینده با دیگر بانک‌ها

با قیاس وضعیت بانک آینده با سایر بانک‌ها در اولویت بودن اصلاح بانک آینده بیشتر از قبل مشخص می‌شود. بانک آینده با زیان انباشته‌ی 114 همتی بیشترین زیان انباشته را بین بانک‌ها داشته است.

همچنین نسبت کفایت سرمایه بانک آینده به عنوان مهمترین شاخص تحلیل سرمایه در مقایسه با سایر بانک‌ها و مؤسسه‌های اعتباری غیربانکی، در وضعیت نابسامانی قرار دارد. بانک آینده پس از بانک سرمایه بدترین وضعیت را در میان بانک‌ها و مؤسسه‌های اعتباری غیربانکی داراست.

هشدار مرکز پژوهش‌ها

با توجه به این وضعیت بحرانی حاکم بر بانک آینده، مرکز پژوهش‌ها هشدار می‌دهد که با حضور بانک‌های شدیدا ناسالمی مانند بانک آینده عملا امکان کنترل پایدار تورم و مهار بی‌ثباتی در اقتصاد کلان از بین رفته است. از این جهت به نظر می‌رسد انجام اقدامات فوری (انتظامی و قضایی) با هدف توقف روند بی‌انضباطی در بانک آینده ضروری است. همچنین با توجه به تخلفات گسترده‌ی بانک آینده، علاوه بر تداوم تلاش‌های بانک مرکزی برای بازگرداندن این بانک یه مدار ثبات به حمایت و تفاهمات فراقوه‌ای نیاز است.